Hiểu đúng về Bảo hiểm xã hội để không mất quyền lợi theo Luật BHXH 2024

Theo Khoản 1, Điều 3, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (số 41/2024/QH15), Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người tham gia khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, nghỉ hưu hoặc tử vong, trên cơ sở đóng vào Quỹ BHXH hoặc do ngân sách Nhà nước bảo đảm. Người lao động đóng một phần tiền lương hàng tháng để hình thành Quỹ BHXH. Quỹ này được quản lý tập trung, minh bạch, độc lập, dùng để chi trả quyền lợi cho người tham gia đúng đối tượng, đúng quy định. Cơ quan Bảo hiểm xã hội Việt Nam – trực thuộc Bộ Tài chính – là cơ quan thực hiện chế độ, chính sách, quản lý quỹ và thanh tra chuyên ngành về BHXH theo quy định tại Điều 16 Luật BHXH 2024.

2. Các loại hình Bảo hiểm xã hội tại Việt Nam

Theo Điều 4 Luật BHXH 2024, hệ thống BHXH gồm 5 loại hình:

• Trợ cấp hưu trí xã hội
• Bảo hiểm xã hội bắt buộc
• Bảo hiểm xã hội tự nguyện
• Bảo hiểm thất nghiệp
• Bảo hiểm hưu trí bổ sung

Các loại hình này nhằm bảo vệ, hỗ trợ tài chính cho người tham gia trước các rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí hoặc tử vong.

3. Đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội

Từ năm 2025, có 04 nhóm đối tượng tham gia BHXH theo Điều 2 Luật BHXH 2024:
Nhóm 1: Người lao động là công dân Việt Nam (người làm việc theo HĐLĐ, cán bộ, công chức, viên chức, sĩ quan, quân nhân, dân quân thường trực, người đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, chủ hộ kinh doanh, người hoạt động không chuyên trách ở xã, thôn, tổ dân phố...).
Nhóm 2: Người lao động là người nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo HĐLĐ từ 12 tháng trở lên, trừ trường hợp di chuyển nội bộ doanh nghiệp hoặc đã đủ tuổi nghỉ hưu.
Nhóm 3: Người sử dụng lao động gồm cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, cá nhân có thuê mướn lao động.
Nhóm 4: Người tham gia BHXH tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi, không thuộc diện bắt buộc và chưa hưởng lương hưu, trợ cấp hằng tháng.

4. Hình thức tham gia Bảo hiểm xã hội

Hiện nay có hai hình thức tham gia:

• Bảo hiểm xã hội bắt buộc

Theo Khoản 3 Điều 3 Luật BHXH 2024, đây là loại hình do Nhà nước tổ chức, bắt buộc người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia. Mức đóng và mức hưởng được tính dựa trên tiền lương, thời gian đóng và quy định cụ thể của pháp luật.

• Bảo hiểm xã hội tự nguyện

Theo Khoản 4 Điều 3 Luật BHXH 2024, đây là loại hình do Nhà nước tổ chức, người dân tự nguyện tham gia và được lựa chọn mức, phương thức đóng phù hợp với thu nhập. Đối tượng chủ yếu là người lao động tự do, hộ kinh doanh, nông dân..

5. Các chế độ Bảo hiểm xã hội

Khi Luật BHXH 2024 có hiệu lực từ 01/7/2025, người tham gia được hưởng các chế độ sau: Đối với người tham gia BHXH bắt buộc:

• Ốm đau
• Thai sản
• Hưu trí
• Tử tuất
• Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

Đối với người tham gia BHXH tự nguyện:

• Trợ cấp thai sản (mới bổ sung từ 2025)
• Hưu trí
• Tử tuất
• Bảo hiểm tai nạn lao động tự nguyện (mới bổ sung từ 2025)

Những thay đổi này giúp mở rộng quyền lợi, khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện, hướng tới hệ thống an sinh toàn dân.

6. Quyền và nghĩa vụ của người tham gia

Quyền lợi (Khoản 1 Điều 10):

• Được hưởng các chế độ BHXH
• Được cấp sổ BHXH, theo dõi thông tin đóng qua VssID
• Yêu cầu cơ quan, doanh nghiệp thực hiện đầy đủ trách nhiệm BHXH
• Được tuyên truyền, hướng dẫn, khiếu nại hoặc khởi kiện khi bị xâm phạm quyền lợi

Nghĩa vụ (Khoản 1 Điều 11):

• Đóng BHXH đúng, đủ theo quy định
• Theo dõi việc đóng của bản thân
• Cung cấp thông tin trung thực, chính xác 

7. Các hành vi bị nghiêm cấm 

Theo Điều 9 Luật BHXH 2024, các hành vi bị cấm gồm:

• Trốn đóng, chậm đóng BHXH
• Gian lận, giả mạo hồ sơ
• Chiếm dụng tiền hưởng BHXH
• Cản trở, gây thiệt hại đến quyền lợi người khác
• Cầm cố, mua bán, thế chấp sổ BHXH

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.