Hát ru của người Tày

Công ty TNHH Kế toán - Kiểm toán AGS nằm trong hàng đầu những đơn vị chuyên cung cấp các dịch vụ Kế toán, Kiểm toán, và tư vấn thuế tài chính. Cùng với chất lượng dịch vụ tốt và uy tín, Công ty đã có nhiều kinh nghiệm trong ngành nghề, để phục vụ công việc thì các kiến thức liên quan đến ngành nghề là điều vô cùng cần thiết cho mỗi cá nhân trong tập thể. Hôm nay Công ty AGS sẽ giới thiệu đến các bạn văn hóa hát ru của người Tày, một trong những di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam được lưu truyền và bảo tồn qua nhiều thế hệ dân tộc, nay chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu những giá trị cốt lõi và vẻ đẹp của di sản văn hóa của Việt Nam.

Hát ru là một loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian đặc trưng với những lời ca mộc mạc, giản dị, thiết tha, chân tình, bắt nguồn từ cuộc sống lao động cần cù, gian lao của người Tày. Qua biết bao thế hệ, những lời ru của những người bà, người mẹ đã góp phần bồi dưỡng nên nhân cách, tâm hồn cao đẹp, yêu quê hương, yêu lao động của tộc người Tày trong suốt tiến trình lịch sử.

Trải qua nhiều thế hệ, những câu hát mộc mạc của các bà, các mẹ không ngừng được bồi đắp hoàn thiện đã tạo thành lối hát ru truyền thống gắn liền với tộc người. Hát ru của người Tày ở Bắc Kạn cũng nằm trong bối cảnh chung đó. Căn cứ nội dung các bài hát, tên gọi “ứ noọng” (ru em) của người Tày ở Bắc Kạn có thể thấy rằng, việc hát ru không phải là công việc riêng, đặc thù của giới nữ mà cả nam giới cũng có thể tham gia, thực hành được. Trên thực tế, ngoài hình ảnh mẹ ru con rất thân thuộc, trong các bản người Tày, chúng ta rất dễ bắt gặp các bà, dì, cô, thím, chị ru em, ngoài ra còn ông ru cháu, bố ru con, anh ru em. Điều đó một phần phụ thuộc vào khả năng diễn xướng của từng người, nhưng đã là người Tày thì chắc hẳn ai cũng thuộc đôi câu hát để ru con, cháu, em mình như:

"Ru… em… em ngủ/Ngủ ngon ngủ say/Ngủ một chút mẹ về/Mẹ ra đồng lấy cá …"

Nói đến hát ru, ai trong chúng ta đều mường tượng ra bối cảnh diễn xướng của loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian này. Ở đó thường chỉ có hai người, người hát (mẹ, bà, dì, cô, chị, ông, bố…) và người được dỗ ngủ (bé, trẻ). Dù tuổi còn nhỏ, có thể chưa nhận thức được nhiều nhưng thông qua lời hát mộc mạc, chứa chan tình thương yêu của người thể hiện đã đưa trẻ chìm vào giấc ngủ. Từng ngày như thế, những hình ảnh thân thuộc về cuộc sống thấm dần trong tiềm thức trẻ cho đến khi trưởng thành lại trở thành những ký ức đẹp, hành trang vào đời với tình cảm ơn sâu, nghĩa nặng của bậc sinh thành, sự gắn bó với quê hương, đất nước.

Đối với người Tày ở Bắc Kạn, hình ảnh các bà, mẹ vừa bế, bồng con, cháu trên tay vừa ngân nga điệu hát “ứ noọng” là hình ảnh thân thuộc trong mọi gia đình có trẻ nhỏ từ xưa đến nay. Phong tục người Tày, sau khi em bé được đầy tháng tuổi - người mẹ hết thời gian ở cữ thì em bé đó mới được mẹ, bà bế ra ngoài đi chơi, được về thăm ông bà ngoại, đồng thời từ đây, mẹ của trẻ mới bắt đầu tham gia lao động sản xuất như những thành viên khác trong gia đình. Kể từ thời gian này trở đi cho đến khoảng 3 tháng tuổi, mỗi khi đến cữ trẻ ngủ thì người được giao nhiệm vụ trông và thường bồng, bế ru ngủ trên tay hoặc đặt trẻ ru ngủ trong nôi. Khi bé đã tương đối cứng cáp, bắt đầu biết lẫy, biết bò thì mới địu trên lưng để ru ngủ, theo mẹ đi làm, đi xa.

Trên nhà sàn, trong không khí tĩnh lặng, yên bình, âm thanh kẽo kẹt của tiếng nôi đưa, thi thoảng điểm thêm tiếng vịt, tiếng gà kêu tìm bạn là câu hát ru êm dịu, khoan thai của mẹ như đồng hành cùng trẻ chìm trong giấc mơ đẹp về miền cổ tích bằng những hình ảnh:

"… Muỗm tơ được đầy hai vạt áo/Muỗm to được hai ống/Chim sẻ được bảy con/Một con đi giặt tã/Một con đi nhuộm chỉ/Một con đi đun lửa chờ mẹ về/Một con thì tha thẩn rong chơi/Một con lùa trâu bò vào chuồng/Một con ngồi trước sàn học bài/Một con đi đưa nôi em ngủ…"

Các công việc được mô tả trong khúc hát đều là những công việc thường ngày mà dường như người hát muốn nhắn nhủ em bé hãy lớn nhanh để đỡ đần cho mẹ và đó cũng là những công việc trong các gia đình người Tày thường dạy bảo, tập cho con, cháu mình làm từ nhỏ. Cũng từ đó, nhiều trẻ em người Tày đã được lớn lên trên lưng mẹ, lưng bà gắn liền với những lời ru mộc mạc như vậy và được cả gia đình giáo dục tình yêu lao động từ rất sớm. Để khi lớn lên, nam nữ thanh niên người Tày có một nền tảng tri thức khá căn bản về lao động sản xuất, quan hệ xã hội trước khi lập gia đình. Phụ nữ giỏi trồng bông, xe sợi dệt vải, nhuộm chàm, may vá quần áo, hái lượm lâm thổ sản, con trai thông thạo đan lát đồ gia dụng, làm cày bừa, sửa chữa công cụ lao động, làm các loại bẫy phòng ngừa, săn bắt chim thú bảo vệ mùa màng…

Hát ru của người Tày Bắc Kạn đặc biệt tiêu biểu sâu lắng là của cộng đồng người Tày ở xã Giáo Hiệu, huyện Pác Nặm. Ngoài việc giúp cho trẻ có giấc ngủ sâu còn là sợi dây gắn kết tình cảm, tình yêu thương giữa người mẹ, người chị, người bà với con trẻ.Những lời ru đầu tiên trẻ được nghe là trong lễ đầy tháng tuổi của mình. Những lời ru đó là của người thân hai bên gia đình nội, ngoại mang tính chất, nội dung cầu, chúc cháu bé sự bình an, hay ăn chóng lớn chứ không nhằm mục đích để dỗ ngủ như hát ru thông thường.Tùy vào khả năng của mình, trên cơ sở lối hát ru truyền thống, người hát có thể thêm vào phần lời mới do mình tự sáng tác thêm để lời hát có ý nghĩa, truyền tải được tình cảm của cá nhân gửi gắm trong đó đến với trẻ cũng như họ hàng, thông gia hai bên gia đình. Làm nên đặc sắc, đặc trưng cho lối hát ru của người Tày ở Bắc Kạn là những lời ru thường ngày của các: mẹ, bà, bố, ông, anh, chị...

Trong đời sống văn hóa Tày, tiếng ru được cất lên bất kỳ đâu, từ không gian trong nhà đến ngoài trời. Ngay cả khi đi nương, đi rẫy, bẻ ngô, xuống đồng, lời ru ngọt ngào vẫn theo chân các bà, các chị. Tiếng ạ ời như dòng sữa nuôi dưỡng tâm hồn những đứa trẻ.

Ngày nay, những lời ru và phong slư vẫn được các thế hệ bảo tồn, lưu giữ. Những lời thơ mới được đặt trên nền thơ cổ để cho mọi người ngâm nga cho cuộc sống thêm đậm đà, yêu mến. Qua đó, những nét đẹp của loại hình văn hóa dân gian truyền thống hát ru và Phong slư này sẽ còn sức sống lâu bền trong văn hóa người Tày.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết của chúng tôi. Hi vọng bài viết có thể cung cấp cho bạn sẽ có những thông tin bổ ích trong cuộc sống và công việc, và mở ra cho các bạn thêm những góc nhìn mới hơn về các vấn đề trong ngành nghề cũng như là các giá trị văn hóa của hai dân tộc Việt Nam - Nhật Bản. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi đễ có thêm những thông tin bổ ích khác và cơ hội việc làm cực hấp dẫn tại Công ty AGS nữa nhé.