Thuế Thu Nhập Hoãn Lại: Khái Niệm, Cách Tính và Hạch Toán Chuẩn

AGS THƯ

20 thg 6, 2025

Trong quá trình lập báo cáo tài chính, việc xác định chính xác chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật, mà còn phản ánh trung thực tình hình tài chính của đơn vị. Một trong những nội dung phức tạp nhưng rất quan trọng liên quan đến thuế là thuế thu nhập hoãn lại (TNHL) – khoản thuế không phát sinh ngay trong kỳ mà được ghi nhận để nộp hoặc hoàn nhập trong tương lai. Với những khác biệt tạm thời giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế, TNHL là yếu tố mà kế toán viên không thể bỏ qua khi lập báo cáo tài chính. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, nguyên tắc xác định, phương pháp tính và cách hạch toán thuế thu nhập hoãn lại theo đúng chuẩn mực kế toán hiện hành.

1. Khái niệm

Thuế thu nhập hoãn lại là gì?

Thuế thu nhập hoãn lại (TNHL) là khoản thuế thu nhập doanh nghiệp mà doanh nghiệp sẽ phải nộp trong tương lai, phát sinh từ các chênh lệch tạm thời giữa lợi nhuận kế toán và thu nhập chịu thuế trong năm hiện hành.

Nguyên nhân phát sinh thuế TNHL

Thuế TNHL hình thành khi doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ phải trả hoặc thu hồi tài sản, dẫn đến sự khác biệt giữa thu nhập chịu thuế trong tương lai và thuế thu nhập doanh nghiệp hiện tại. Mặc dù các giao dịch này có thể không làm thay đổi tổng số thuế TNDN phải nộp trong dài hạn, doanh nghiệp vẫn phải ghi nhận TNHL theo quy định kế toán. TNHL có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau tùy theo bản chất của các khoản chênh lệch tạm thời.

2. Cơ sở xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại

2.1. Từ các chênh lệch tạm thời được khấu trừ

Tài sản TNHL có thể phát sinh từ các khoản chi phí được trích trước nhưng chưa phát sinh thực tế, chẳng hạn như:
Chi phí trích trước sửa chữa lớn tài sản cố định
Chi phí lãi vay trả sau
Các khoản này tạo ra chênh lệch tạm thời được khấu trừ, làm phát sinh tài sản TNHL.

Phương pháp tính:

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại tính trên chênh lệch tạm thời được khấu trừ = Chênh lệch tạm thời được khấu trừ x Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

2.2. Từ giá trị lỗ tính thuế được chuyển sang năm sau

Khi doanh nghiệp phát sinh lỗ sau quyết toán thuế, phần lỗ này được phép bù trừ vào thu nhập chịu thuế của các năm tiếp theo (không quá 5 năm liên tục kể từ năm sau năm phát sinh lỗ).

Phương pháp tính:

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại tính trên các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng = Giá trị được khấu trừ chuyển sang năm sau của các khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng x Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

2.3. Từ các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng

Nếu doanh nghiệp có các khoản ưu đãi thuế theo quy định nhưng chưa sử dụng, và có cơ sở chắc chắn rằng sẽ có thu nhập chịu thuế trong tương lai để sử dụng các khoản ưu đãi này, thì cuối năm tài chính doanh nghiệp sẽ ghi nhận tài sản TNHL tương ứng.

Ví dụ: Trường hợp chi phí khấu hao kế toán cao hơn khấu hao tính thuế sẽ tạo ra chênh lệch tạm thời được khấu trừ trong tương lai.

Phương pháp tính:

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại tính trên các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng = Giá trị được khấu trừ của các khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng x Thuế suất thuế TNDN hiện hành (%)

3. Cách xác định thuế thu nhập hoãn lại phải trả

Thuế thu nhập hoãn lại phải trả được xác định dựa trên:

Khoản ghi nhận tài sản thuế TNHL phát sinh trong năm
Khoản hoàn nhập thuế TNHL phải trả đã được ghi nhận từ các kỳ trước

Nguyên tắc ghi nhận:

Việc xác định số thuế TNHL phải trả trong năm là phần chênh lệch giữa số thuế phát sinh mới và số thuế được hoàn nhập.

Nếu số thuế TNHL phát sinh > số được hoàn nhập → ghi tăng TNHL phải trả và ghi tăng chi phí thuế
Nếu số thuế TNHL phát sinh < số được hoàn nhập → ghi giảm TNHL phải trả và giảm chi phí thuế

Trường hợp đặc biệt:

Nếu thuế TNHL phải trả phát sinh do hồi tố thay đổi chính sách kế toán hoặc điều chỉnh sai sót trọng yếu trong các kỳ trước, kế toán phải ghi nhận bổ sung bằng cách điều chỉnh giảm số dư đầu kỳ tài khoản liên quan.

4. Hạch toán thuế thu nhập hoãn lại

Nguyên tắc chung:

Khi lập Báo cáo tài chính, kế toán phải xác định và ghi nhận chi phí thuế TNHL phù hợp với Chuẩn mực kế toán số 17 – "Thuế thu nhập doanh nghiệp".

Lưu ý:

Không ghi nhận thuế TNHL phát sinh từ các giao dịch ghi trực tiếp vào vốn chủ sở hữu vào chi phí thuế TNHL.
Cuối kỳ, số chênh lệch giữa bên Nợ và Có của TK 8212 – “Chi phí thuế TNDN hoãn lại” phải được kết chuyển sang TK 911 – “Xác định kết quả kinh doanh”.

4.1. Trường hợp phát sinh từ các giao dịch được ghi nhận vào chi phí thuế thu nhập hoãn lại.

Căn cứ “ Bảng xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại” ở cuối năm tài chính. Kế toán ghi nhận hoặc hoàn nhập tài sản thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phát sinh từ các giao dịch được ghi nhận vào chi phí thuế TNHL.

Ghi nhận giá trị tài sản thuế TNHL khi tài sản thuế TNHL phát sinh trong năm lớn hơn tài sản thuế TNHL được hoàn nhập trong năm.

Hạch toán:

Nợ TK 243: Số chênh lệch giữa số tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh lớn hơn số được hoàn nhập trong năm

Có TK 8212: Số chênh lệch giữa số tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh lớn hơn số được hoàn nhập trong năm.

Ghi giảm tài sản thuế TNHL khi tài sản thuế TNHL phát sinh trong năm nhỏ hơn tài sản thuế TNHL được hoàn nhập trong năm.

Hạch toán:

Nợ TK 8212: Số chênh lệch giữa số tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh nhỏ hơn số được hoàn nhập trong năm

Có TK 243: Số chênh lệch giữa số tài sản thuế thu nhập hoãn lại phát sinh nhỏ hơn số được hoàn nhập trong năm.

4.2. Trường hợp phát sinh từ việc áp dụng hồi tố thay đổi chính sách kế toán hoặc điều chỉnh hồi tố sai sót trọng yếu của các năm trước.

Căn cứ “ Bảng xác định tài sản thuế thu nhập hoãn lại” ở cuối năm tài chính. Ghi nhận hoặc hoàn nhập Tài sản thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phát sinh từ các giao dịch được điều chỉnh vào lợi nhuận chưa phân phối của các năm trước.

Kế toán điều chỉnh tăng Tài sản thuế TNHL.

Hạch toán:

Nợ TK 243: Tài sản thuế thu nhập hoãn lại

Có TK 4211: Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước.

Kế toán điều chỉnh giảm Tài sản thuế TNHL.

Hạch toán:

Nợ TK 4211: Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối năm trước

Có TK 243: Tài sản thuế thu nhập hoãn lại.

Việc tính toán và ghi chép thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại luôn là công việc khiến các Doanh nghiệp phải đau đầu. Hy vọng bài viết trên đây có thể giúp các Quý công ty cũng như các anh/chị kế toán có thêm thông tin bổ ích về cách hạch toán thuế thu nhập hoãn lại.

Từ ngày 01/07/2022 theo Nghị định 123, Thông tư 78.các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân chính thức ngừng việc sử dụng chứng từ khấu trừ giấy do cơ quan Thuế cấp và chứng từ tự in theo quy định tại Thông tư 37 và chuyển đổi sang sử dụng chứng từ khấu trừ thuế TNCN điện tử.

5. Kết luận

Thuế thu nhập hoãn lại là một nội dung mang tính kỹ thuật cao, đòi hỏi kế toán viên không chỉ nắm vững kiến thức chuyên môn mà còn phải hiểu rõ các chuẩn mực kế toán và quy định pháp luật liên quan. Việc ghi nhận đúng và đủ TNHL không chỉ giúp đảm bảo tính minh bạch, chính xác trong báo cáo tài chính mà còn giúp doanh nghiệp chủ động trong việc quản lý nghĩa vụ thuế tương lai. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho anh/chị kế toán và các doanh nghiệp cái nhìn toàn diện, dễ hiểu hơn về thuế thu nhập hoãn lại – từ cơ sở hình thành đến cách hạch toán chi tiết.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.