Công ty TNHH Kế toán - Kiểm toán AGS nằm trong hàng đầu những đơn vị chuyên
cung cấp các dịch vụ Kế toán, Kiểm toán, và tư vấn thuế tài chính. Cùng với
chất lượng dịch vụ tốt và uy tín, Công ty đã có nhiều kinh nghiệm trong ngành
nghề, để phục vụ công việc thì các kiến thức liên quan đến ngành nghề là điều
vô cùng cần thiết cho mỗi cá nhân trong tập thể. Hôm nay Công ty AGS sẽ cùng
các bạn quay về quá khứ lịch sử Việt Nam để tìm hiểu một trong các bảo vật
lịch sử nổi tiếng và có sự ảnh hưởng lớn đến nét văn hóa của dân tộc Việt Nam,
đó chính là Áo Tế giao thời nhà Nguyễn thông qua món bảo vật quốc gia này
chúng ta sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về lịch sử dân tộc, những dấu mốc thăng
trầm của tổ quốc từ đó khẳng định lãnh thổ chủ quyền đất nước đến bạn bè thế
giới. Khơi dậy lòng yêu nước, tự hào dân tộc trong mỗi con người Việt Nam, vậy
hãy cùng AGS đi tìm hiểu về bảo vật này và giai thoại liên quan để chúng ta có
những cái nhìn sâu sắc hơn bạn nhé.
Đức Từ Cung, hoàng thái hậu cuối cùng của triều Nguyễn, trước khi mất đã để
lại bảo vật là chiếc áo tế Giao vốn được vua Nguyễn mặc trong lễ tế ngày đầu
xuân cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.
Đức Từ Cung (vợ vua Khải Định, mẹ vua Bảo Đại) qua đời năm 1980. Trước lúc
nhắm mắt, bà hiến tặng cho Nhà nước nhiều bộ trang phục hoàng gia. Trung tâm
Bảo tồn di tích cố đô Huế là đơn vị tiếp nhận. Những người làm công tác nghiên
cứu như "được vàng" khi biết trong số hiện vật này có chiếc áo các vua Nguyễn
mặc trong quốc lễ tế Giao.
Tế Giao là lễ tế trời đất và các vị thần linh quan trọng nhất trong bờ cõi
quốc gia. Chỉ vua mới có quyền làm lễ tế Giao, nhằm khẳng định tính chính
thống của triều đại cũng như uy quyền của hoàng đế tuân theo mệnh trời để cai
trị dân chúng. Nghi lễ này có từ thời nhà Lý và các triều đại phong kiến tiếp
theo bảo tồn, nhưng chỉ còn triều Nguyễn để lại áo tế Giao.
"Chiếc áo không chỉ là trang phục mà còn là biểu trưng cho quyền lực của thiên
tử. Người được trời đất chứng giám mới có đủ năng lực để nối kết trời với đất,
thay mặt thần dân cúng tế trời đất, cầu cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân
an", bà Huỳnh Thị Anh Vân, Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, phân tích.
Áo tế Giao được truyền qua các đời vua Nguyễn và là một trong số ít hiện vật
độc bản của triều Nguyễn, vừa được Thủ tướng công nhận bảo vật quốc gia.
"Chiến tranh loạn lạc, bà Từ Cung đã phải bán đi nhiều trang phục, trang sức
của hoàng tộc để sinh sống và tu sửa những đền thờ miếu mạo của nhà Nguyễn,
nhưng vẫn quyết giữ lại áo tế Giao, đủ biết chiếc áo quan trọng và quý giá đến
mức nào", bà Anh Vân nói.
Áo màu xanh đen, dài 117 cm, tà áo rộng 98 cm, hai cánh tay và vạt trước được
thêu hình rồng 5 móng tinh xảo. Thân áo thêu mặt trời, mặt trăng, các vì sao
tinh tú, mây, núi, sóng nước... Nhiều người lấy làm lạ vì truyền qua 13 vua
nhà Nguyễn, áo vẫn còn mới? Bà Anh Vân lý giải: "Lễ tế Nam Giao thuộc hàng đại
tự, mỗi năm vua chỉ mặc một lần và là áo khoác ngoài nên còn nguyên vẹn".
Để chuẩn bị tế Giao người chủ tế phải thực hành nhiều nghi lễ, trong đó phải
ăn chay nằm đất 3 ngày. Lễ được tổ chức tại điện Thái Hòa, sau đó, ngự đạo sẽ
rước nhà vua đi qua Ngọ Môn, qua cửa Quảng Đức đến trước bến Phu Văn Lâu và
lên thuyền để lên đàn tế phía Nam Kinh thành.
Đàn tế được vua Gia Long dựng vào năm 1806, gồm 3 tầng. Tầng trên hình tròn
tượng trưng cho trời, hai tầng dưới hình vuông tượng trưng cho đất và con
người. Bao quanh đàn tế là rừng thông xanh ngắt.
Từ khi đàn tế được xây dựng cho đến cuối thế kỷ 19, hàng năm triều Nguyễn đều
tổ chức lễ tế Nam Giao vào mùa xuân. Đến thời vua Thành Thái (1889) và các đời
vua sau này, do điều kiện kinh phí hạn hẹp nên 3 năm triều đình mới tổ chức
một lần. Trong lễ tế Nam Giao, có thể đích thân nhà vua đứng chủ tế hoặc giao
cho quan khâm mệnh đại thần thay mặt làm chủ tế.
"Thời Pháp thuộc, lễ tế này chủ yếu mang tính hình thức, vì vai trò nhà vua
không còn thiêng liêng như ngày trước", bà Anh Vân thông tin.
Cách mạng tháng Tám thành công năm 1945, đàn Nam Giao bị bỏ hoang phế. Ngày
nay, đàn Nam Giao đã được phục hồi và tổ chức UNESCO ghi tên vào danh mục Di
sản Thế giới từ năm 1993. Riêng chiếc áo tế Giao hiện bảo quản tại Bảo tàng cổ
vật Cung đình Huế theo chế độ đặc biệt.
Sau gần 60 năm vắng bóng, năm 2004, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế lần
đầu tiên tái hiện từng phần lễ tế Nam Giao trong kỳ Festival. Về sau, đại lễ
này dần được phục dựng gần như hoàn chỉnh. Nhưng khi đó thay mặt "vua" tế trời
đất là một diễn viên nam.
Tế Giao và áo tế của vua thời Nguyễn
Sử sách ghi lại, Việt Nam lập Đàn Nam Giao từ thời nhà Lý (đời vua Lý Anh
Tông, 1138-1175), ở địa phận huyện Thọ Xương, phía Nam thành Thăng Long, cứ ba
năm làm một đại lễ tế Giao. Vua đi tế ngự xe Thái Bình, khắc gỗ làm hình 40 vị
tiên mặc áo gấm vóc ngũ sắc, cầm cờ; có khi vua ngự thuyền rồng ở hồ Chu Tước
thuộc phường Bích Câu, dùng dây gấm kéo thuyền. Hai năm làm trung lễ, vua đi
tế ngồi ngai lớn chạm trổ bách cầm. Một năm là tiểu lễ, vua đi tế ngồi ngai
nhỏ, các quan văn võ theo sau.
Thời Hồ Hán Thương năm 1402 cũng theo lệ cũ của nhà Lý cho cử hành lễ tế Giao
rất long trọng. Vua đắp đàn ở Đốn Sơn, chọn ngày lành, đi xe vân long, ra cửa
Nam thành, trăm quan và các cung tần, mệnh phụ theo thứ tự đi sau. Việc cho
phép phụ nữ được đi theo xa giá của vua trong lễ tế Giao là điểm đổi mới đáng
ghi nhận của triều đại Hồ Hán Thương nhưng lại bị các nhà làm sử phong kiến
đời sau coi là “học mót cặn bã trong lễ, không kê cứu gì cả, rất là quê mùa”.
Hồ Hán Thương quy định mũ áo đàn bà đi trong đoàn phải kém mũ áo của chồng một
bậc, nhưng lại có thêm một điểm cách tân tột bực nữa là “người đàn bà nào
chính bản thân làm nên sang hiển thì mũ áo không phải kém mũ áo của chồng”.
Nhà Hồ cũng chia lễ ra làm 3 hạng: lễ lớn, lễ trung bình và lễ nhỏ. Lễ lớn cử
hành 3 năm một lần, lễ trung bình hai năm một lần, lễ nhỏ được tổ chức hàng
năm. Đến năm 1462, lại quy định cứ đến đầu mùa xuân hàng năm là làm lễ tế
Giao.
Thời Nguyễn, nghi lễ tế Giao là nghi lễ trọng thể nhất trong mọi hoạt động
nghi lễ của triều đình. Mọi chi tết liên quan đến các bước thực hành nghi lễ,
trang phục, thành phần tham dự, thời gian, tế phẩm đều được điển chế hoá thành
các quy định cụ thể và đều có những thay đổi qua các đời vua Nguyễn.
Thời đầu triều, vua Gia Long quy định tổ chức tế hàng năm vào mùa xuân (tháng
2 ÂL). Đến thời Thành Thái năm thứ 2 (1900) định lại cứ ba năm tế một lần, lấy
năm Thành Thái thứ 3 (1901) làm kỳ đầu tiên.
ĐànNamGiao thời Nguyễn được lập năm Gia Long thứ 2 (1806), ở địa phận xã Dương
Xuân, phíaNamkinh thành Huế. Đàn chia làm ba tầng:
Tầng thứ nhất: hình tròn, quy định để thờ Trời và Đất, phối thờ các vua
Nguyễn.
Tầng thứ hai: hình vuông, thờ các vị thần: Mặt trời, Mặt trăng, Tinh tú, thần
Gió, Mưa, Mây, Sấm, sao Thái Tuế, thần Nguyệt tướng (chỉ lúc mặt trời, mặt
trăng họp nhau, có 12 vị - ĐNTLT.3), các thần Núi, Biển, Sông, Chằm, các thần
Cồn, Gò, Bờ nước, Bãi Bằng và các thần trong cả nước.
Tầng thứ ba: hình vuông, có chỗ thiêu các con sinh và chôn lông huyết.
Ngoài ra còn có các công trình phục vụ cho lễ tế Giao như Thần Khố, Thần Trù,
Trai Cung, có phòng Thượng Trà, sở Thượng Thiện.
Theo sử triều Nguyễn, thời Gia Long tế lộ thiên, nhưng đến thời Minh Mạng (năm
1841), cho làm các nhà vải, màu xanh ở tầng thứ nhất và màu vàng ở tầng thứ
hai, tế xong thì triệt hạ.
Với quan niệm “việc tế tự Giao đàn là việc rất lớn,… sự báo đáp rất mực kính
thành, không cần văn vẻ… cốt yếu là nghiêm túc, đem lòng thành kính đối với
thần minh và vẫn không ngoài ý nghĩa báo đáp từ gốc, nhớ lại từ đầu…”, các vật
phẩm cúng tế và đồ tự khí dùng trong tế Giao thời Nguyễn đều được chọn lựa
hoặc chế tác riêng, hầu hết đều mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc: màu xanh,
hình tròn dùng cho đàn tế trời: màu vàng, hình vuông dùng cho đàn tế đất; các
màu đỏ, đen, trắng dùng cho án thờ các vị tinh tú, vân vũ phong lôi, các thần
Sơn Hải Giang Trạch. Tuỳ theo vị trí và tầm quan trọng từ cao xuống thấp mà
dùng các loại đồ đựng bằng vàng, bạc, bịt vàng, bịt bạc, đồ pháp lam, đồ sứ,
đồ mây tre đan hoặc đồ đồng… Số lượng các lễ phẩm cũng dừng ở các con số 3, 5,
7, 9 chứa đựng nhiều ý nghĩa biểu tượng của Dịch học (ba hạng lụa thờ: hạng
nhất dài 9 thước, hạng nhì 7 thước, hạng ba 5 thước, ba tầng đàn v.v…). Các tế
phần gồm có tam sinh (trâu, heo, dê) và các loại bánh trái, quả phẩm, xôi, dưa
muối, canh, ngũ cốc… Ngay cả trên trang phục tế Giao, đặc biệt là áo tế Giao
của nhà vua, màu sắc và hoa văn trang trí được chú trọng cả về mặt kỹ thuật và
mỹ thuật, mang tính biểu đạt cao. Minh chứng sinh động cho loại áo này của vua
Nguyễn hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế, sử triều
Nguyễn còn gọi là “cổn”.
Đó là chiếc áo tế Giao mang số ký hiệu BTH 06-Đd 05 bằng vải sa màu đen, cỏ
nằm, nẹp lớn. Dải áo thêu rồng mây, thủy ba và các cụm rong tảo. Hai vạt áo xẻ
dọc, hoi xoè. Tay áo dài hơn vạt áo, xoè rộng phần cửa tay.
Phần trang trí trên áo được bố trí thưa nhưng rất ấn tượng. Ngực áo thêu nổi
hình rồng 5 móng mặt ngang. Dọc theo tay áo thêu hình rồng mây ngũ sắc, mặt
rồng hướng về phía cổ tay. Cửa tay thêu 4 hình rồng đuổi với kích thước nhỏ
nhưng rất tinh xảo.
Đặc biệt, phần lưng áo được trang trí nhiều hơn, với các văn tam sơn, mặt
trời, mặt trăng và 5 vì tinh tú (Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả, Thổ) tượng trưng cho ngũ
hành. Hình mặt trời được thêu bên vai phải, màu trắng và xanh nhạt. Khoảng
giữa hai vầng nhật nguyệt là 5 hình tròn viền mây thêu nối với nhau trên một
đường thẳng. Chính giữa lưng áo là cụm tam sơn được thêu chỉ màu vàng, đỏ và
xanh nhạt.
Tất cả các hình thêu trên áo đều được kim sa. Mặc dù phần trang trí trên áo
không có nhiều hoa văn như các loại áo khác trong sưu tập trang phục cung đình
triều Nguyễn, nhưng cách phối màu trên nền áo đen và kỹ thuật thêu được áp
dụng rất tinh xảo. Màu sắc đa dạng của các hình thêu trên áo và các hạt kim sa
óng ánh vàng tạo cho chiếc áo một vẻ sang trọng mà không quá cầu kỳ.
Sự hội tụ của những vì tinh tú, mặt trăng, mặt trời, núi sông, mây nước trên
chiếc áo tế Giao của vua Nguyễn chính là phần quan trọng nhất góp vào màu sắc
mang tính biểu trưng có chọn lọc trong nghi lễ tế Giao thời Nguyễn. Chiếc áo
không chỉ thể hiện sự tinh tế về màu sắc, điêu luyện về kỹ thuật may dựng áo
mà còn thể hiện rất sâu sắc về ý nghĩa biểu tượng, phản ánh trung thực nhân
sinh quan, vũ trụ quan của một thời quân chủ. Chính vì những giá trị ấy, chiếc
áo tế Giao thực sự là một bảo vật mang tầm quốc gia trong số ít ỏi các hiện
vật thuộc sưu tập đồ dệt hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Cung
đình Huế.
Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết của chúng tôi. Hi vọng
bài viết có thể cung cấp cho bạn sẽ có những thông tin bổ ích trong cuộc sống
và công việc, và mở ra cho các bạn thêm những góc nhìn mới hơn về các vấn đề
trong ngành nghề cũng như là các giá trị văn hóa của hai dân tộc Việt Nam -
Nhật Bản. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi đễ có thêm những thông tin bổ ích
khác và cơ hội việc làm cực hấp dẫn tại Công ty AGS nữa nhé.
Thông tin khác
Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn

AGS luôn mở rộng cánh cửa cho những ứng viên muốn thử thách bản thân trong lĩnh vực Kế toán - Kiểm toán - Ngôn ngữ Nhật - Pháp lý - Nhân sự. Xem chi tiết bài viết để biết thêm về Thông tin tuyển dụng tại AGS bạn nhé!
Tổng hợp