Nắm thuật ngữ về quy trình kiểm toán - chìa khóa vàng trong phân tích thương vụ M&A

Ngân Trâm ACC

28 thg 7, 2025

Quy trình kiểm toán đóng vai trò quan trọng trong thương vụ M&A, cung cấp đầy đủ và chính xác về thực trạng tài chính của một doanh nghiệp. Đó là cơ sở quan trọng để đôi bên đưa ra những phân tích chuẩn xác nhất, vạch ra hướng đi an toàn và đầy tiềm năng cho doanh nghiệp trong tương lai. Muốn hiểu về M&A, bạn nhất định không thể bỏ qua những thuật ngữ của quy trình quan trọng này. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các thuật ngữ: Lợi nhuận vượt mức, Chứng kiến kiểm kê, Phương pháp tài sản ròng và Kiểm kê thực tế.

Ảnh sưu tầm

1. Thuật ngữ "Lợi nhuận vượt mức" (超過収益)trong M&A là gì?

Lợi nhuận vượt mức là lợi nhuận cao hơn Lợi nhuận dự kiến 期待収益 (khi đầu tư, vốn đầu tư được nhân với tỷ lệ hoàn vốn dự kiến dựa trên các số liệu như lợi nhuận trong quá khứ).

Về cơ bản, nó có thể được tính bằng cách trừ Lợi nhuận dự kiến khỏi Lợi nhuận bình thường 正常収益 (là tổng lợi nhuận do doanh nghiệp tạo ra trừ đi lợi nhuận và thua lỗ không liên quan).

Lợi nhuận vượt mức thường là bằng chứng cho thấy doanh nghiệp được hưởng một số vị thế cạnh tranh cho phép doanh nghiệp có thể sinh lời nhiều hơn so với giá trị thực tế của nó trong thị trường.

Bên cạnh đó, liên quan đến khái niệm này còn có thuật ngữ Tiềm năng lợi nhuận vượt mức (超過収益力), dùng để chỉ giá trị tiềm năng độc nhất của doanh nghiệp, chẳng hạn như mạng lưới liên kết độc đáo hoặc hệ thống nhân viên xuất sắc,... Đây được coi là một yếu tố quan trọng khi tính giá trị doanh nghiệp, đặc biệt là trong lĩnh vực M&A.

Ảnh sưu tầm

2. Thuật ngữ "Chứng kiến kiểm kê "(立会い) trong M&A có nghĩa là gì?

Chứng kiến kiểm kê là thuật ngữ được sử dụng trong nhiều ngành công nghiệp, nhưng trong M&A, thuật ngữ này thường dùng để chỉ hoạt động: "Kiểm toán viên sẽ đến tận nơi doanh nghiệp để tham gia trực tiếp vào quá trình kiểm kê tài sản của khách hàng."

Chứng kiến kiểm kê được áp dụng đối với các tài sản có giá trị lớn, có nguy cơ gian lận cao, hoặc có tính chất phức tạp, khó xác định. Các tài sản thường được Chứng kiến kiểm kê bao gồm:

Hàng tồn kho: hàng hóa, nguyên vật liệu, thành phẩm, sản phẩm dở dang
Tiền mặt, tiền gửi ngân hàng
Tài sản cố định: máy móc, thiết bị, nhà cửa, đất đai
Các khoản phải thu: phải thu khách hàng, phải thu nội bộ

Ví dụ, đối với việc kiểm kê hàng tồn kho, các kiểm toán viên sẽ tiến hành kiểm kê và kiểm tra xem số lượng hàng tồn kho có khớp với sổ sách hay không bằng cách quan sát tình hình hoặc tự mình kiểm đếm hàng hóa.

Thoạt nhìn, có vẻ như đây là một cuộc kiểm tra đơn giản, nhưng đây lại là hành động kiểm tra xem phương pháp kiểm kê và các mục nhập sổ sách của công ty có đáng tin cậy hay không. Do đó, doanh nghiệp cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng trước để tránh mọi sai sót.

Ảnh sưu tầm

3. Thuật ngữ "Phương pháp tài sản ròng" (純資産法)trong M&A là gì?

Phương pháp tài sản ròng là một trong những phương pháp được sử dụng để tính giá trị doanh nghiệp, chủ yếu trong M&A. Phương pháp này tính giá cổ phiếu dựa trên Tài sản ròng (là chênh lệch giữa tổng giá trị tài sản và nợ phải trả được liệt kê trên bảng cân đối kế toán. Do đó cách làm này cũng được gọi là Phương pháp tiếp cận chi phí (Cost Approach).

Các loại phương pháp chính là:

Phương pháp tài sản ròng theo giá trị sổ sách (簿価純資産法): sử dụng tổng tài sản trên sổ cái làm cơ sở tính toán
Phương pháp tài sản ròng theo giá trị hợp lý (時価純資産法): tính toán số lượng tài sản ròng bằng cách đánh giá tài sản và nợ phải trả trên bảng cân đối kế toán theo giá trị hợp lý và tính giá trị hợp lý của tài sản trên mỗi cổ phiếu.

Ảnh sưu tầm

4. Thuật ngữ "Kiểm kê thực tế" (実査) trong M&A có nghĩa là gì?

Kiểm kê thực tế là quá trình một doanh nghiệp đến thăm một doanh nghiệp khác để xác minh xem các tài sản được liệt kê trong sổ sách có thực sự tồn tại hay không.

Kiểm kê thực tế chủ yếu được thực hiện bởi các Kế toán viên công chứng hoặc Kiểm toán viên và được coi là đặc biệt hiệu quả trong việc xác minh các tài sản dễ chuyển đổi thành tiền mặt, chẳng hạn như tiền gửi và chứng khoán.

Thời điểm Kiểm kê thực tế về cơ bản dựa trên ngày quyết toán. Trên thực tế, việc đến thăm công ty thường được thực hiện sớm nhất là sau ngày quyết toán. Một số cuộc kiểm kê thực tế chỉ giới hạn ở một số đối tượng nhất định, chẳng hạn như kiểm tra tiền mặt và kiểm tra tài sản cố định.

Ảnh sưu tầm

Trong thương vụ M&A, việc xác định được tài sản cũng như giá trị của doanh nghiệp là yếu tố then chốt để khẳng định sức mạnh của doanh nghiệp, đồng thời mang đến cho các nhà đầu tư hướng phân tích hiệu quả để có thể đưa ra được những chiến lược đúng đắn. Những con số luôn nói cho bạn biết sự thật và có sức nặng không tưởng trong thế giới kinh doanh. Hãy nghiên cứu thật kĩ những thuật ngữ có phần khô khan nhưng vô cùng hữu ích này bạn nhé.

Công ty AGS xin chân thành cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích cho cuộc sống và công việc, cũng như khai thác thêm góc nhìn mới về lĩnh vực mà bạn đang quan tâm. Đội ngũ AGS sẽ luôn nỗ lực để mang đến những thông tin mới mẻ và hữu ích đến bạn trong thời gian tới. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.