Đóng BHXH thấp hơn lương thực tế: Nhiều doanh nghiệp đang làm sai?

AGS Thảo Huyền ACC

7 thg 8, 2025

Tại nhiều doanh nghiệp, chi phí đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cho người lao động luôn chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng chi phí vận hành. Để tối ưu ngân sách, không ít đơn vị lựa chọn phương án đóng BHXH thấp hơn mức lương thực tế chi trả. Tuy nhiên, liệu cách làm này có vi phạm quy định pháp luật? Và doanh nghiệp sẽ đối mặt với những rủi ro nào nếu bị thanh kiểm tra? AGS sẽ cùng bạn làm rõ trong bài viết dưới đây.

I. Mức lương làm căn cứ đóng BHXH hiện nay

1. Xác định mức lương đóng BHXH theo quy định

Theo Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 và Nghị định số 58/2020/NĐ-CP, hằng tháng, cả doanh nghiệp và người lao động đều có trách nhiệm trích một phần thu nhập để đóng các loại bảo hiểm bắt buộc, bao gồm:

Doanh nghiệp: 21,5% hoặc 21,3% trên quỹ tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH.
Người lao động: 10,5% trên tiền lương tháng đóng BHXH.

Căn cứ khoản 26 Điều 1 Thông tư 06/2021/TT-BLĐTBXH, mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH thay đổi theo từng giai đoạn:

Từ ngày 01/01/2018 đến 31/12/2020, mức lương đóng BHXH bao gồm: “Mức lương, phụ cấp lương theo quy định tại khoản 1 Điều này và các khoản bổ sung khác theo quy định tại điểm a khoản 3 Điều 4 Thông tư số 47/2015/TT-BLĐTBXH.”
Từ ngày 01/01/2021 trở đi, mức lương đóng BHXH bao gồm: “Mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác quy định tại điểm a, tiết b1 điểm b và tiết c1 điểm c khoản 5 Điều 3 Thông tư số 10/2020/TT-BLĐTBXH.”

2. Các khoản tính và không tính vào lương đóng BHXH

Theo các văn bản hiện hành, mức lương đóng BHXH phải bao gồm các khoản:

Mức lương chính.
Các khoản phụ cấp lương.
Khoản bổ sung khác có mức cụ thể, chi trả thường xuyên trong kỳ lương, và được ghi rõ trong hợp đồng lao động.

Tuy nhiên, một số khoản chi cho người lao động sẽ không được tính vào lương đóng BHXH, ví dụ:

Thưởng theo kết quả công việc, sáng kiến.
Tiền ăn giữa ca.
Hỗ trợ xăng xe, điện thoại, nhà ở, giữ trẻ, nuôi con nhỏ.
Các khoản hỗ trợ khi có thân nhân qua đời, cưới hỏi, sinh nhật, thiên tai, v.v.

II. Đóng BHXH thấp hơn lương thực tế có vi phạm pháp luật không?

Việc xác định đúng mức lương đóng BHXH được pháp luật quy định dựa trên các khoản có tính chất cố định và được ghi rõ trong hợp đồng lao động.

Tuy nhiên, theo khoản 3 Điều 89 Luật BHXH năm 2014:

“Tiền lương tháng đóng BHXH không vượt quá 20 lần mức lương cơ sở.”

Tức là, nếu lương thực tế của người lao động vượt mức 28,9 triệu đồng/tháng (tính theo lương cơ sở hiện hành là 1.490.000 đồng), thì doanh nghiệp cũng chỉ cần đóng BHXH ở mức trần quy định.

Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp đang lựa chọn kết cấu lương hợp lý để:

Thỏa thuận tổng thu nhập cao nhưng chỉ ghi mức lương chức danh thấp trong hợp đồng.
Phần chênh lệch sẽ được chuyển thành phụ cấp không tính đóng BHXH.
Cách làm này không bị coi là trái luật, miễn là doanh nghiệp đảm bảo đóng BHXH đúng theo các khoản quy định.

Tuy nhiên, điểm cần lưu ý là:

Khi cơ quan BHXH tính toán chế độ cho người lao động (thai sản, ốm đau, tai nạn, nghỉ hưu…), chỉ dựa trên mức lương đã đóng BHXH, không dựa trên tổng thu nhập thực tế.

Điều này có thể làm giảm quyền lợi của người lao động, nếu mức đóng BHXH thấp hơn nhiều so với mức lương thực nhận.

III. Doanh nghiệp đóng BHXH không đúng quy định sẽ bị xử phạt thế nào?

Trong trường hợp doanh nghiệp cố tình khai sai mức lương đã thỏa thuận trong hợp đồng lao động để đóng BHXH thấp hơn thực tế, thì đây là hành vi vi phạm và có thể bị xử phạt.

Theo điểm b khoản 5 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP:

“Phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau:
…
b) Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp không đúng mức quy định mà không phải là trốn đóng;”

Ngoài mức phạt tiền, doanh nghiệp còn bị buộc phải truy nộp đủ phần còn thiếu, đảm bảo đóng đúng theo quy định.

Trường hợp doanh nghiệp là tổ chức vi phạm, mức phạt sẽ tăng gấp đôi, căn cứ khoản 1 Điều 6 Nghị định 12/2022/NĐ-CP:

“Người sử dụng lao động là cá nhân vi phạm sẽ bị phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng;
Tổ chức vi phạm sẽ bị phạt từ 24% đến 30% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng.”

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.