Kế toán quản trị: Giá chuyển nhượng (Transfer pricing)

HCM DIEU ACC

7 thg 10, 2025

Trong môi trường kinh doanh hiện đại, đặc biệt với các doanh nghiệp có nhiều bộ phận hoặc công ty con, việc đánh giá hiệu quả hoạt động từng đơn vị là vô cùng quan trọng. Một công cụ hữu ích trong kế toán quản trị để thực hiện điều này chính là giá chuyển nhượng. Thông qua cơ chế định giá nội bộ, doanh nghiệp có thể kiểm soát chi phí, tối ưu hóa nguồn lực và tạo sự minh bạch trong quản trị.

1. Khái niệm

Giá chuyển nhượng không chỉ là công cụ hạch toán mà còn là công cụ giúp nhà quản lý đưa ra các quyết định đúng đắn, góp phần thống nhất mục tiêu hoạt động giữa tổng công ty hay tập đoàn và các đơn vị thành viên và đo lường hiệu quả hoạt động của trung tâm lợi nhuận. Không có một phương pháp định giá chuyển nhượng nào là tốt nhất cho mọi hoàn cảnh, vì phương pháp định giá chuyển nhượng tốt nhất cho một doanh nghiệp phụ thộc vào các đặc điểm và mục đích chuyển nhượng nội bộ của công ty đó.

Theo Eccles, R.G. (1985), giá chuyển nhượng là mức giá áp dụng cho hàng hóa, dịch vụ hoặc tài sản khi được chuyển giao trong nội bộ doanh nghiệp, từ một bộ phận sang một bộ phận khác. Nếu giá bán ra thị trường nhằm phân bổ hiệu quả nguồn lực xã hội, thì giá chuyển nhượng giúp phân bổ hiệu quả nguồn lực trong nội bộ doanh nghiệp.

Vaysam Igor (1996) cho rằng trong các tổ chức phân quyền, hàng hóa và dịch vụ được chuyển nhượng giữa các bộ phận sẽ được ghi nhận thành doanh thu nội bộ (bên bán) và chi phí nội bộ (bên mua). Như vậy, giá chuyển nhượng chính là mức giá được dùng để hạch toán các giao dịch nội bộ.

Benke, R.L.,J và cộng sự (1982) nhấn mạnh giá chuyển nhượng đóng vai trò như một công cụ kiểm soát quản lý với hai mục tiêu:

Thống nhất lợi ích giữa công ty mẹ và các đơn vị thành viên, bảo đảm quyết định quản lý phù hợp với lợi ích chung.
Tạo hệ thống đo lường, đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận trong doanh nghiệp.

2. Các phương pháp định giá sản phẩm chuyển nhượng nội bộ

Trong doanh nghiệp có nhiều bộ phận, việc định giá sản phẩm, dịch vụ chuyển giao nội bộ là yếu tố quan trọng để đánh giá hiệu quả và phân bổ lợi nhuận. Thông thường, các doanh nghiệp áp dụng một trong ba phương pháp sau:

2.1 Định giá theo giá thị trường

Hirshleifer (1956) cho rằng giá thị trường là cơ sở thích hợp nhất để làm giá chuyển nhượng khi hàng hóa được giao dịch trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo.

Ưu điểm: Khách quan, phản ánh đúng giá trị, dễ so sánh hiệu quả đóng góp của từng bộ phận.
Hạn chế: Trên thực tế, thị trường hiếm khi cạnh tranh hoàn hảo, dẫn đến khó xác định giá tham chiếu hợp lý.

2.2 Định giá trên cơ sở chi phí

Giá chuyển nhượng có thể được xác định theo chi phí thực tế, chi phí tiêu chuẩn, chi phí biến đổi hoặc chi phí đầy đủ cộng thêm lợi nhuận.

Ưu điểm: Đơn giản, dễ áp dụng, đảm bảo các bộ phận không bị thiệt hại khi chuyển giao sản phẩm/dịch vụ.
Hạn chế: Có thể làm giảm động lực tiết kiệm chi phí, nhất là khi giá được tính dựa trên chi phí đầy đủ.
Hirshleifer (1956) kết luận rằng giá dựa trên chi phí biên có thể tạo động lực tối đa hóa lợi nhuận chung của toàn doanh nghiệp.

2.3 Định giá thông qua thương lượng

Trong trường hợp các bộ phận được phép thương lượng tự do, mức giá sẽ phản ánh sự thống nhất lợi ích và tối đa hóa lợi nhuận chung.

Ưu điểm: Tạo sự công bằng, khuyến khích tính tự chủ và nâng cao tinh thần hợp tác giữa các bộ phận.
Hạn chế: Có thể phát sinh mâu thuẫn, bế tắc nếu các bên không đạt được sự đồng thuận. Khi đó, cấp quản lý cao hơn cần tham gia hòa giải.

3. Mâu thuẫn trong chuyển nhượng

Trong thực tiễn, nếu thị trường ngoài không phải là cạnh tranh hoàn hảo, việc định giá chuyển nhượng theo chi phí biên có thể giúp tối ưu lợi nhuận toàn doanh nghiệp. Tuy nhiên, cách này lại không phù hợp để đánh giá hiệu quả từng bộ phận, bởi bộ phận cung cấp không có lợi nhuận đủ để bù đắp chi phí và thiếu động lực sản xuất.

Ngược lại, khi áp dụng phương pháp định giá theo chi phí cộng thêm lợi nhuận, bộ phận cung cấp được đảm bảo lợi ích và dễ dàng đánh giá hiệu quả, nhưng doanh nghiệp có nguy cơ đưa ra quyết định không tối ưu.

Chính vì vậy, mâu thuẫn giữa mục tiêu đánh giá hiệu quả và mục tiêu tối ưu hóa lợi nhuận toàn công ty thường xuất hiện. Để dung hòa, doanh nghiệp cần lựa chọn hoặc kết hợp các phương pháp định giá chuyển nhượng phù hợp với đặc thù hoạt động và chiến lược quản trị.

4. Thách thức và lưu ý

Việc xác định giá chuyển nhượng hợp lý không đơn giản, dễ phát sinh tranh cãi giữa các bộ phận.
Cần cân nhắc yếu tố pháp lý, đặc biệt đối với doanh nghiệp FDI vì cơ quan thuế có quy định chặt chẽ về chuyển giá để chống thất thu thuế.
Doanh nghiệp cần có hệ thống quản trị minh bạch, công cụ kế toán chi tiết để theo dõi và điều chỉnh phù hợp.

Kết luận: Giá chuyển nhượng là một trong những nội dung quan trọng của kế toán quản trị, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nội bộ và hỗ trợ hoạch định chiến lược. Xây dựng cơ chế giá chuyển nhượng khoa học, minh bạch sẽ giúp doanh nghiệp vừa đạt hiệu quả kinh doanh, vừa tuân thủ quy định pháp luật về thuế.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.