Tác động của tự động hóa quy trình kiểm toán: Giảm rủi ro hay phụ thuộc công nghệ?

Sự xuất hiện của tự động hóa quy trình kiểm toán (Audit Automation) đang làm thay đổi cách kiểm toán viên tiếp cận công việc: từ các thao tác thủ công truyền thống sang các hệ thống phân tích tự động, thông minh và nhanh chóng hơn.

Nhưng cùng với hiệu quả và tốc độ, tự động hóa cũng đặt ra một câu hỏi lớn: liệu kiểm toán đang thực sự giảm rủi ro, hay đang dần phụ thuộc quá mức vào công nghệ?

 

1. Tự động hóa quy trình kiểm toán là gì?

- Tự động hóa quy trình kiểm toán là việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như:
- Trí tuệ nhân tạo (AI),

- Tự động hóa quy trình bằng robot (RPA),

- Phân tích dữ liệu lớn (Big Data Analytics),

- Blockchain,
Để xử lý các tác vụ kiểm toán mà trước đây phải làm thủ công: thu thập dữ liệu, đối chiếu sổ sách, phân tích giao dịch, và lập báo cáo.

Ví dụ:
Hệ thống tự động đọc và kiểm tra chứng từ kế toán, phát hiện bất thường.
Robot tự động đối chiếu dữ liệu giữa sổ cái và báo cáo ngân hàng.
AI phân tích mô hình gian lận dựa trên dữ liệu lịch sử giao dịch.

2. Lợi ích của tự động hóa: Giảm rủi ro và tăng hiệu quả

 2.1. Giảm sai sót do con người

Nhờ tự động hóa, quy trình kiểm toán trở nên nhất quán hơn, loại bỏ những sai sót chủ quan trong nhập liệu, tính toán hay đánh giá.

 2.2. Tăng tốc độ xử lý và báo cáo

Một phần mềm RPA có thể thực hiện hàng nghìn phép đối chiếu chỉ trong vài phút – điều mà con người mất hàng giờ hoặc thậm chí nhiều ngày để hoàn thành.

 2.3. Phát hiện gian lận tinh vi

AI và phân tích dữ liệu lớn giúp kiểm toán viên nhận diện các giao dịch bất thường hoặc rủi ro tiềm ẩn mà mắt thường khó phát hiện.

 2.4. Tăng tính minh bạch và kiểm soát

Mọi thao tác tự động đều được ghi lại (audit trail), giúp dễ dàng truy vết, nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của báo cáo tài chính.

3. Rủi ro tiềm ẩn: Khi công nghệ trở thành “con dao hai lưỡi”

 3.1. Phụ thuộc vào hệ thống công nghệ

Khi toàn bộ quy trình được tự động hóa, chỉ cần hệ thống gặp lỗi hoặc gián đoạn, hoạt động kiểm toán có thể bị đình trệ hoàn toàn.

 3.2. Rủi ro bảo mật dữ liệu

Tự động hóa yêu cầu kết nối và lưu trữ lượng lớn dữ liệu tài chính. Nếu hệ thống bảo mật yếu, nguy cơ rò rỉ hoặc tấn công mạng là rất lớn.

 3.3. Thiếu kỹ năng công nghệ của kiểm toán viên

Nhiều kiểm toán viên truyền thống chưa được đào tạo sâu về công nghệ, dẫn đến khó sử dụng hoặc đánh giá chính xác kết quả do máy tạo ra.

 3.4. Giảm tư duy phân tích chuyên sâu

Phụ thuộc vào phần mềm có thể khiến kiểm toán viên “mất cảm giác nghề” – ít sử dụng phán đoán chuyên môn, dẫn đến bỏ qua các dấu hiệu rủi ro phi kỹ thuật.

4. Làm thế nào để cân bằng giữa con người và công nghệ?

 4.1. Giữ vai trò giám sát của kiểm toán viên

Dù công nghệ hỗ trợ đến đâu, kiểm toán viên vẫn là người chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc xác định rủi ro, đưa ra nhận định và đảm bảo tính khách quan.

 4.2. Đầu tư đào tạo kỹ năng công nghệ

Doanh nghiệp cần bồi dưỡng cho đội ngũ kiểm toán viên kỹ năng về AI, RPA, phân tích dữ liệu, và bảo mật thông tin – giúp họ hiểu và điều khiển công nghệ thay vì phụ thuộc.

 4.3. Triển khai từng phần, có kiểm soát

Không nên tự động hóa toàn bộ quy trình ngay lập tức. Hãy bắt đầu từ các khâu ít rủi ro như đối chiếu dữ liệu, kiểm tra chứng từ, rồi dần mở rộng.

 4.4. Tăng cường kiểm soát nội bộ và an ninh mạng

Hệ thống công nghệ cần tuân thủ các chuẩn bảo mật quốc tế (như ISO 27001), sao lưu định kỳ và phân quyền chặt chẽ giữa người dùng.

5. Kết luận

Tự động hóa quy trình kiểm toán mang lại cách mạng về tốc độ, hiệu quả và độ chính xác, giúp kiểm toán viên giảm bớt gánh nặng công việc lặp lại và tập trung hơn vào phân tích chuyên sâu.

Tuy nhiên, nếu thiếu sự giám sát của con người, công nghệ có thể biến thành rủi ro phụ thuộc, làm mất đi bản chất nghề kiểm toán – đó là sự đánh giá khách quan và phán đoán chuyên môn.

Vì vậy, tương lai của kiểm toán không phải là “máy thay người”, mà là “người cộng tác cùng máy” – nơi con người làm chủ công nghệ để nâng tầm giá trị nghề nghiệp.

Thông tin khác

Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn

Nguồn: Tổng hợp