VPSAS – Bước đột phá trong minh bạch tài chính công tại việt nam

VPSAS – Chuẩn mực Kế toán công Việt Nam (Vietnamese Public Sector Accounting Standards) – được xem là một bước đột phá quan trọng trong việc tăng cường minh bạch tài chính công tại Việt Nam. Hệ thống này được xây dựng dựa trên các chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS), góp phần hiện đại hóa công tác kế toán và quản lý tài chính trong khu vực công. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới, yêu cầu về minh bạch, trách nhiệm giải trình và chuẩn hóa thông tin tài chính công trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Nhằm đáp ứng yêu cầu đó, Bộ Tài chính đã ban hành Chuẩn mực Kế toán công Việt Nam (VPSAS) – một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, hiện đại hóa công tác kế toán khu vực công theo hướng tiệm cận chuẩn mực quốc tế (IPSAS). 

1. VPSAS là gì?

VPSAS là hệ thống các nguyên tắc và quy định về kế toán được áp dụng cho các đơn vị trong khu vực công của Việt Nam. Hệ thống này do Bộ Tài chính xây dựng và ban hành theo lộ trình, với mục tiêu nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công.
Một số dấu mốc quan trọng trong quá trình ban hành VPSAS tại Việt Nam:

• Tháng 9/2021: Bộ Tài chính công bố 5 Chuẩn mực Kế toán công đầu tiên (đợt 1).
• Tháng 7/2022: Tiếp tục công bố 6 chuẩn mực kế toán công đợt 2.
• Tháng 7/2024: Công bố 5 chuẩn mực kế toán công đợt 3

2. Những tác động đột phá của VPSAS đến minh bạch tài chính công

Việc áp dụng VPSAS mang lại nhiều tác động tích cực, làm thay đổi căn bản cách thức quản lý và công bố thông tin tài chính trong khu vực công:

2.1 Nâng cao chất lượng và độ tin cậy của thông tin tài chính

Chuyển từ kế toán tiền mặt sang kế toán dồn tích: VPSAS yêu cầu các đơn vị hạch toán trên cơ sở dồn tích, ghi nhận doanh thu và chi phí khi chúng phát sinh, thay vì chỉ ghi nhận khi có dòng tiền vào/ra. Điều này giúp cung cấp một bức tranh tài chính đầy đủ và chính xác hơn về tài sản, nợ phải trả, doanh thu và chi phí của đơn vị.
Phù hợp với thông lệ quốc tế: VPSAS được xây dựng trên cơ sở các chuẩn mực IPSAS, giúp báo cáo tài chính của Việt Nam dễ dàng so sánh với các quốc gia khác trên thế giới

2.2 Tăng cường tính công khai và minh bạch

Báo cáo tài chính toàn diện: Các báo cáo tài chính lập theo VPSAS cung cấp thông tin chi tiết và đầy đủ hơn, bao gồm cả các thông tin về ngân sách đã được thực hiện, giúp các bên liên quan dễ dàng theo dõi và đánh giá.
Giải trình tốt hơn: Khi thông tin tài chính được trình bày rõ ràng, các đơn vị công có trách nhiệm giải trình cao hơn về việc sử dụng các nguồn lực công, từ đó hạn chế rủi ro thất thoát và tham nhũng

2.3 Cải thiện hiệu quả quản lý tài chính

Nâng cao năng lực quản lý: Thông tin tài chính chính xác và kịp thời giúp các nhà quản lý đưa ra quyết định hiệu quả hơn về phân bổ và sử dụng các nguồn lực công.
Tăng điểm tín nhiệm quốc gia: Việc minh bạch hóa tài chính công giúp Việt Nam nâng cao xếp hạng tín nhiệm quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư nước ngoài và giảm chi phí đi vay.

2.4 Thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế

Tiếp cận các nguồn vốn quốc tế: Hệ thống VPSAS giúp Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về báo cáo tài chính, tạo niềm tin cho các tổ chức tài chính và nhà đầu tư quốc tế khi xem xét tài trợ hoặc hợp tác với khu vực công của Việt Nam

3. Một số tồn tại, hạn chế trong cải cách tài chính công ở Việt Nam

Mặc dù công tác cải cách tài chính công thời gian qua đạt được nhiều kết quả tích cực, song vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục.

3.1 Huy động nguồn lực tài chính công:
Tình trạng chuyển giá, trốn thuế vẫn diễn ra phổ biến, đặc biệt trong khu vực ngoài quốc doanh và FDI, gây thất thu ngân sách. Quản lý thuế trong thương mại điện tử còn nhiều bất cập. Năm 2021, thu NSNN bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi dịch COVID-19, nhất là khu vực hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ.

3.2 Phân bổ và sử dụng nguồn lực công:
Tiến độ giải ngân vốn đầu tư công vẫn thấp do vướng mắc về thủ tục hành chính, đền bù giải phóng mặt bằng, cùng với ảnh hưởng từ giá vật liệu tăng cao và dịch bệnh làm chậm tiến độ thực hiện dự án.

3.3 Cân đối ngân sách và nợ công:
Việt Nam đã chuyển sang nhóm nước có thu nhập trung bình, dẫn đến điều kiện vay ưu đãi bị thu hẹp. Phân bổ và giải ngân vốn ODA còn chậm, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và đóng góp cho tăng trưởng.

3.4 Cải cách khu vực DNNN và đơn vị sự nghiệp công lập:
Cổ phần hóa DNNN tiến triển chậm, tỷ lệ vốn nhà nước còn cao khiến giảm sức hút đầu tư. Nhiều doanh nghiệp chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán, làm hạn chế tính minh bạch. Trong khi đó, mức độ tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công còn thấp, phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước.

3.5 Thị trường tài chính – chứng khoán:
Hệ thống giao dịch có thời điểm bị nghẽn lệnh; việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp thiếu tài sản đảm bảo vẫn diễn ra, tiềm ẩn rủi ro cho thị trường.