Kiểm toán doanh thu: Quy trình và thủ tục cần thực hiện

HCM Thùy ACC

26 thg 12, 2025

Bạn là kế toán doanh nghiệp, chủ doanh nghiệp, hay một kiểm toán viên trẻ đang muốn hiểu rõ quy trình kiểm toán doanh thu để chuẩn bị tốt cho kỳ kiểm toán sắp tới?

Doanh thu luôn là chỉ tiêu trọng yếu nhất trên báo cáo tài chính và cũng là phần có rủi ro sai sót cao, dễ bị điều chỉnh và thường xuyên bị kiểm toán viên “soi” kỹ lưỡng. Vì vậy, nắm vững quy trình kiểm toán doanh thu sẽ giúp bạn chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, giảm rủi ro bị loại trừ chi phí, và tăng hiệu quả trong quá trình làm việc với kiểm toán.

Bài viết dưới đây AGS sẽ giúp bạn hiểu rõ:

Kiểm toán doanh thu là gì
Quy trình chi tiết từ lập kế hoạch đến kết luận
Các thủ tục kiểm toán bắt buộc
Những sai sót thường gặp và cách phòng tránh

1. Khái niệm kiểm toán doanh thu

Kiểm toán doanh thu là quá trình kiểm tra, đối chiếu và đánh giá việc ghi nhận doanh thu của doanh nghiệp nhằm đảm bảo doanh thu được ghi nhận đầy đủ, đúng kỳ, đúng giá trị và tuân thủ chuẩn mực kế toán (VAS/IFRS) cũng như chính sách nội bộ doanh nghiệp.

2. Mục tiêu kiểm toán doanh thu

Khi kiểm toán doanh thu, kiểm toán viên tập trung đánh giá các cơ sở dẫn liệu sau:

Đầy đủ (Completeness): Tất cả doanh thu phát sinh phải được ghi nhận.
Hiện hữu (Occurrence): Doanh thu ghi nhận phải có thật.
Đúng kỳ (Cut-off): Không ghi nhận trước hoặc sau kỳ.
Chính xác (Accuracy): Ghi nhận đúng giá trị và số lượng.
Phân loại (Classification): Trình bày đúng theo tính chất doanh thu.
Trình bày và thuyết minh (Disclosure): Thông tin phù hợp theo quy định.

3. Quy trình kiểm toán doanh thu

3.1. Giai đoạn 1 – Lập kế hoạch kiểm toán

Kiểm toán viên sẽ:

Thu thập thông tin về mô hình kinh doanh, chính sách giá, phương thức bán hàng.
Hiểu hệ thống kiểm soát nội bộ liên quan đến quy trình bán hàng – thu tiền.
Đánh giá rủi ro sai sót trọng yếu của khoản mục doanh thu.
Xác định mức trọng yếu và phạm vi kiểm toán.
Thiết kế chương trình kiểm toán doanh thu.

Các tài liệu cần chuẩn bị cho giai đoạn này:

Quy trình bán hàng, hợp đồng mẫu
Chính sách chiết khấu, khuyến mãi
Báo cáo doanh thu theo từng tháng
Danh mục khách hàng lớn

3.2. Giai đoạn 2 – Thực hiện kiểm toán

Trong giai đoạn này, kiểm toán viên thực hiện thử nghiệm kiểm soát và thử nghiệm cơ bản.

4. Các thủ tục kiểm toán doanh thu (thực tế áp dụng)

4.1. Thử nghiệm kiểm soát (Test of Controls)

Kiểm toán viên sẽ đánh giá xem doanh nghiệp có kiểm soát tốt quy trình doanh thu hay không:

Rà soát phê duyệt đơn hàng, hợp đồng.
So sánh đối chiếu giữa hóa đơn – phiếu xuất kho – biên bản giao hàng.
Kiểm tra việc phân quyền lập hóa đơn, đối chiếu công nợ.
Đánh giá quy trình theo dõi hàng trả lại, giảm giá, chiết khấu.

Nếu kiểm soát yếu → tăng khối lượng kiểm tra chi tiết.

4.2. Thử nghiệm cơ bản (Substantive Procedures)

a) Kiểm tra chi tiết nghiệp vụ (Test of Detail)

Chọn mẫu hóa đơn và đối chiếu với hợp đồng, phiếu xuất kho, biên bản giao nhận.
Kiểm tra số lượng – đơn giá – mức chiết khấu.
Đối chiếu công nợ khách hàng với biên bản xác nhận.
Kiểm tra chứng từ thanh toán liên quan.
Kiểm tra việc ghi nhận đúng kỳ, đặc biệt với nghiệp vụ cuối năm.

b) Thủ tục phân tích (Analytical Procedures)

So sánh doanh thu theo tháng, quý, năm.
Phân tích tỷ lệ tăng trưởng và biên lợi nhuận.
So sánh doanh thu theo nhóm sản phẩm/khách hàng.
Tìm bất thường như doanh thu tăng đột biến, doanh thu thấp bất thường.

c) Gửi thư xác nhận công nợ (Confirmations)

Gửi xác nhận công nợ tại ngày cuối năm.
Đối chiếu giữa số liệu doanh nghiệp và khách hàng.

d) Kiểm tra cắt kỳ (Cut-off test)

Một thủ tục cực kỳ quan trọng để tránh:

Ghi doanh thu của năm sau vào năm trước
Hoặc trì hoãn ghi nhận doanh thu

Kiểm toán viên kiểm tra hóa đơn – giao hàng – vận đơn của thời điểm cuối kỳ (thường 5–10 ngày trước và sau 31/12).

5. Sai sót thường gặp trong doanh thu

Doanh nghiệp cần lưu ý tránh các lỗi sau:

Ghi nhận doanh thu khi hàng chưa giao hoặc dịch vụ chưa hoàn thành.
Xuất hóa đơn sai ngày.
Chiết khấu/khuyến mãi ghi nhận chưa đúng.
Không theo dõi hàng trả lại, giảm giá.
Ghi doanh thu không đúng đối tượng hoặc không có chứng từ kèm theo.
Nhầm lẫn tỷ giá khi bán hàng ngoại tệ.

6. Kết luận

Kiểm toán doanh thu là một trong những phần quan trọng và phức tạp nhất của kiểm toán báo cáo tài chính. Nắm vững quy trình và các thủ tục kiểm toán giúp doanh nghiệp:

Chuẩn bị đầy đủ hồ sơ
Hạn chế rủi ro sai sót
Làm việc hiệu quả với kiểm toán viên
Tăng tính minh bạch và tin cậy của báo cáo tài chính

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.