Những Lỗi Thường Gặp Khi Kiểm Toán Báo Cáo Tài Chính & Cách Xử Lý Đúng Chuẩn

HCM NHÃ NAM ACC

26 thg 12, 2025

Kiểm toán báo cáo tài chính (BCTC) là bước quan trọng nhằm đảm bảo tính trung thực, hợp lý của thông tin tài chính doanh nghiệp. Tuy nhiên trong quá trình kiểm toán, rất nhiều lỗi sai thường xuất hiện — xuất phát từ hệ thống kế toán yếu, thiếu chứng từ, ghi nhận sai chuẩn mực hoặc do kế toán chưa cập nhật quy định.

Bài viết này tổng hợp 10 lỗi phổ biến nhất khi kiểm toán BCTC và cách xử lý đúng chuẩn, giúp kế toán – kiểm toán viên – doanh nghiệp chủ động phòng tránh.

1. Kiểm toán Báo cáo tài chính là gì?

Kiểm toán Báo cáo tài chính (BCTC) là quá trình kiểm tra, đánh giá và xác minh tính trung thực – hợp lý – hợp lệ của các số liệu, thông tin được trình bày trong BCTC của doanh nghiệp. Công việc này do kiểm toán viên độc lập hoặc tổ chức kiểm toán thực hiện theo chuẩn mực kiểm toán.

Mục tiêu của kiểm toán BCTC là:

Đảm bảo số liệu kế toán phản ánh đúng tình hình tài chính của doanh nghiệp.

Phát hiện sai sót, gian lận (nếu có).

Đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật, chuẩn mực kế toán & chuẩn mực kiểm toán.

Tăng tính minh bạch và độ tin cậy cho nhà đầu tư, ngân hàng, cơ quan thuế.

Nói đơn giản:

Kiểm toán BCTC là việc kiểm tra xem báo cáo tài chính có đúng – đủ – minh bạch hay không.

2. Lỗi sai thường gặp & cách xử lý

2.1. Sai sót về chứng từ kế toán

Dấu hiệu:

Thiếu chứng từ gốc

Chứng từ không hợp lệ (thiếu chữ ký, thiếu dấu, sai ngày tháng)

Hóa đơn không đúng thời điểm

Cách xử lý:

Rà soát lại toàn bộ chứng từ theo từng tài khoản

Xin bổ sung bản gốc nếu còn lưu tại đơn vị cung cấp

Lập biên bản giải trình nếu chứng từ không thể khôi phục

Kiểm tra đối chiếu với nhật ký chung và sổ chi tiết

2.2. Ghi nhận doanh thu không đúng kỳ

Nguyên nhân thường gặp:

Nhận hàng chưa đủ điều kiện ghi nhận

Doanh thu ghi nhận trước kỳ hoặc sau kỳ để “làm đẹp” số
Cách xử lý:

Đối chiếu hợp đồng – biên bản giao nhận – hóa đơn

Điều chỉnh lại doanh thu đúng kỳ kế toán

Phân tích rủi ro ảnh hưởng đến lợi nhuận & thuế TNDN

2.3. Hạch toán sai chi phí

Dấu hiệu:

Chi phí đưa thẳng vào 642 thay vì phân bổ

Ghi nhận thiếu chứng từ kèm theo

Chi phí không phục vụ SXKD nhưng vẫn đưa vào chi phí được trừ

Cách xử lý:

Rà soát chi phí theo từng khoản mục

Phân loại lại chi phí (trước thuế – không được trừ – phân bổ)

Điều chỉnh BCTC và hồ sơ quyết toán thuế theo đúng quy định

2.4. Sai lệch hàng tồn kho

Nguyên nhân:

Không kiểm kê cuối kỳ

Chênh lệch giữa kho & sổ sách

Ghi nhận sai giá xuất kho

Cách xử lý:

Kiểm kê thực tế toàn bộ kho

Lập biên bản điều chỉnh tăng/giảm

Kiểm tra phương pháp tính giá (FIFO, bình quân…)

Đối chiếu với hệ thống phần mềm

2.5. Sai sót trong tài sản cố định

Các lỗi phổ biến:

Không trích khấu hao hoặc trích khấu hao chưa đủ thời gian sử dụng

TSCĐ không đủ điều kiện nhưng vẫn đưa vào TSCĐ

Không có biên bản nghiệm thu, bàn giao

Cách xử lý:

Rà soát hồ sơ TSCĐ: hóa đơn – biên bản – hợp đồng

Điều chỉnh thời gian khấu hao theo Thông tư 45/2013/TT-BTC

Lập bổ sung hồ sơ bàn giao nếu thiếu

2.6. Chênh lệch công nợ phải thu – phải trả

Dấu hiệu:

Không đối chiếu với khách hàng hoặc nhà cung cấp

Công nợ treo nhiều năm

Công nợ không còn khả năng thu hồi

Cách xử lý:

Gửi xác nhận công nợ cho 100% khách hàng–nhà cung cấp

Lập biên bản đối chiếu nếu số liệu lệch

Đề xuất trích lập dự phòng nợ xấu khi cần

2.7. Sai sót về thuế (GTGT, TNDN, TNCN)

Lỗi thường gặp:

Ghi nhận thuế GTGT đầu ra–đầu vào sai

Không khớp số liệu giữa HTKK/eTax và sổ sách

Chưa trích trước thuế TNDN đúng kỳ

Cách xử lý:

Đối chiếu toàn bộ tờ khai thuế với BCTC

Rà lại chỉ tiêu trên HTKK/eTax so với số liệu kế toán

Điều chỉnh tờ khai bổ sung (KHBS) khi cần thiết

2.8. Thiếu thuyết minh báo cáo tài chính

Vấn đề thường gặp:

Thuyết minh không đầy đủ các mục theo Thông tư 200/133

Không mô tả chính sách kế toán

Không thuyết minh các khoản mục trọng yếu

Cách xử lý:

Dùng mẫu chuẩn theo Thông tư 200/2014/TT-BTC

Thêm phần chính sách kế toán áp dụng

Thuyết minh chi tiết các khoản mục lớn (hàng tồn kho, TSCĐ, dự phòng…)

2.9. Số liệu giữa các báo cáo không nhất quán

Biểu hiện:

Bảng cân đối không khớp với báo cáo kết quả

Lưu chuyển tiền tệ không liên kết với số dư đầu–cuối kỳ

Sổ tổng hợp khác số liệu báo cáo

Cách xử lý:

Đối chiếu từng bước: sổ chi tiết → tổng hợp → BCTC

Kiểm tra số dư đầu kỳ có chuyển đúng từ năm trước

So khớp chỉ tiêu giữa các biểu mẫu theo chuẩn Thông tư 200

2.10. Thiếu hồ sơ kiểm toán & lưu trữ chứng từ

Lỗi thường gặp:

Không lưu file mềm

Thiếu hợp đồng – biên bản đối chiếu

Thiếu báo cáo nội bộ

Cách xử lý:

Thiết lập bộ hồ sơ kiểm toán chuẩn

Lưu trữ song song bản mềm + bản giấy

Sắp xếp chứng từ theo từng tài khoản & thời kỳ

3. Checklist phòng tránh lỗi khi kiểm toán BCTC

Kiểm tra chứng từ trước khi ghi sổ

Đối chiếu công nợ hàng tháng

Kiểm kê định kỳ tài sản – kho

Tự rà soát BCTC trước khi gửi kiểm toán

Cập nhật các chuẩn mực & thông tư mới nhất

4. Kết luận

Những lỗi sai trong kiểm toán BCTC là điều khó tránh nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu kế toán chủ động rà soát, chuẩn hóa quy trình, lưu chứng từ đầy đủ và tuân thủ đúng chuẩn mực kế toán. Việc nắm rõ các sai sót phổ biến giúp doanh nghiệp giảm rủi ro, tiết kiệm thời gian và nâng cao tính minh bạch tài chính.