Lễ cúng rừng của người Phù Lá

Công ty TNHH Kế toán - Kiểm toán AGS nằm trong hàng đầu những đơn vị chuyên cung cấp các dịch vụ Kế toán, Kiểm toán, và tư vấn thuế tài chính. Cùng với chất lượng dịch vụ tốt và uy tín, Công ty đã có nhiều kinh nghiệm trong ngành nghề, để phục vụ công việc thì các kiến thức liên quan đến ngành nghề là điều vô cùng cần thiết cho mỗi cá nhân trong tập thể. Hôm nay Công ty AGS sẽ giới thiệu đến các bạn một di sản văn hóa phi vật thể đó chính là lễ cúng rừng của người Phù Lá, một trong những di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam được lưu truyền và bảo tồn qua nhiều thế hệ dân tộc, nay chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu những giá trị cốt lõi và vẻ đẹp của di sản văn hóa của Việt Nam.

Hàng năm người Phù Lá ở xã Nàn Sỉn thường tổ chức lễ cúng rừng (lau pỉn phù) vào ngày cuối tháng giêng âm lịch. Người Phù Lá quan niệm thần rừng luôn có vai trò rất quan trọng trong đời sống của họ, là nơi che chở cho cuộc sống con người, con người khai thác các sản vật trong rừng để nuôi sống bản thân, rừng là nơi sinh sôi nảy nở ra sự sống muôn loài muôn vật, do vậy muốn có cuộc sống ấm no hạn phúc tránh được tai ương vận hạn thì phải làm lễ cúng thần rừng.

Lễ cúng rừng do già làng đứng ra lo liệu chủ trì cho lễ cúng, tất cả mọi người tuân theo sự chỉ đạo của ông già làng để làm sao lễ cúng rừng được diễn ra tốt đẹp nhất, Già làng phân công mọi người bắt tay vào chuẩn bị đầy đủ mọi thứ một cách chu đáo nhất.

Rừng cấm là nơi tựu chung những điều may rủi sẽ đến với cộng đồng làng bản, do đó làng sẽ phải thờ cúng khu rừng để cầu mong sự may mắn, cuộc sống yên ổn và cả làng đều phải tuân theo những quy ước của làng đưa ra đối với khu rừng cấm của làng, như việc cấm không được chặt cây, đốt rừng, phá rừng, nếu làm kinh động đến rừng thì làng bản sẽ khó tránh khỏi những tai ương bệnh tật, rủi ro. Địa điểm làng tổ chức lễ cúng là nơi cố định, năm nào cũng tổ chức tại đấy, tuy nhiên nơi này thường ở trong rừng, có mặt bằng rộng, thuận lợi cho việc tụ tập của dân làng trong lễ cúng rừng.

Tại địa điểm cúng bà con dựng lên một bàn thờ làm bằng tre, nứa có 4 chân cao khoảng 1m, dài khoảng 1m, trên mặt trải bằng nứa bàn thờ rộng 1m, dài 2m, và cắt gianh về để trải lên trên mặt bàn thờ, tuy nhiên phải chọn gianh không bị cụt ngọn.

Theo kế hoạch phân công tất cả các gia đình đều phải chuẩn bị lễ vật cho lễ cúng rừng và cử ra một người để tham gia vào lễ cúng. Mỗi gia đình phải đóng góp một con gà, một bát gạo, một chai rượu, theo những quy định của cộng đồng làng bản; ngoài những lễ vật trên thì mọi người còn phải đóng góp thêm tiền quy định của làng. Đến ngày cúng rừng ngoài đóng góp các khoản các gia đình còn có lễ vật gà, vịt, mổ lợn hoặc mổ trâu tuỳ vào điều kiện kinh tế chung của làng bản. Tất cả các lễ vật đều phải chuẩn bị đầy đủ từ ngày hôm trước, những người được cắt cử vào nhiệm vụ đầu bếp sẽ chuẩn bị đắp bếp, xoong chảo, bát đĩa ; các lễ vật như trâu, ngựa hoặc lợn cúng song phần đầu mới được mổ, mổ song lấy đầu, tiết đặt lên bàn thừ rồi cúng tiếp.

Trong lễ cúng rừng của người Phù Lá thì ông già làng thường kiêm luôn việc làm thầy cúng, cùng với sự chuẩn bị của làng bản ông ta phải chuẩn bị những dụng cụ để cúng trước ngày diễn ra lễ cúng rừng 2 ngày) cụ thể vào rừng lấy cây (chả mù sài) về đẽo thành một cây kiếm gỗ, dài khoảng 70cm, sau đó bôi than đen vào kiếm, đồng thời tập hợp các trẻ nhỏ từ 10 - 15 đứa, đến ngày đi cúng sẽ bôi than đen vào mặt lũ trẻ, ngoài ra ông ta còn phải làm 2 mảnh mấu tre để làm vật xin âm dương trong khi cúng.

Sáng hôm sau mọi người dân làng về tụ tập từ sớm tại địa điểm diễn ra lễ cúng, những người được phân công nhiệm vụ tham gia vào lễ cúng hay làm bếp thì phải làm các công việc cho lễ cúng từ rất sớm. Đến giờ đã định thường từ 7h - 8hsáng thì lễ cúng được bắt đầu, trên bàn thờ có một đôi gà luộc, một con lợn (hoặc mổ trâu thì lễ vật là trâu), rượu, cơm nếp, hoa quả, hương và giấy màu. Thầy cúng cầm kiếm, ăn mặc chỉnh tề ngồi trên một cái chiếu trải trước bàn thờ, tay cầm kiếm chỉ về phía rừng cấm, vào bàn thờ rồi khấn mời thần rừng trở về địa điểm dân làng đang bày lễ vật, khói hương nghi ngút để dâng lên thần rừng về hưởng lễ và chứng kiến cho lòng thành kính của dân làng, rồi phù hộ cho làng bản trừ hết những xấu xa, vận hạn, mọi người và vật nuôi được khoẻ mạnh, mùa màng được bội thu, mưa thuận gió hoà, nương rẫy, cây cối tốt tươi…

Thầy cúng khấn xong rót rượu ra các chén trên bàn thờ để mời thần rừng và thổ địa về hưởng thực chứng kiến cho lòng thành của dân làng. Đến trưa buổi lễ cúng rừng, già làng chỉ đạo mọi người sắp cơm nước rồi tất cả mọi người ăn uống vui vẻ tại bãi cúng rừng. Khi ăn uống xong thì ai về nhà nấy, xoong, chảo, bát đĩa, bàn thờ đều để lại đấy 3 ngày sau mọi người mới dọn về, riêng bàn thờ thì phải để đến ngày cúng rừng năm sau họ mới phá bỏ đi và dựng bàn thờ mới.

Trong khi diễn ra và sau khi kết thúc lễ cúng người Phù Lá đều phải tuân thủ theo những điều kiêng kỵ và những quy ước của làng bản đã được mọi người thông qua như: nghiêm cấm chặt phá khu rừng cấm của làng bản, khi diễn ra lễ cúng rừng những người phụ nữ bụng mang dạ chửa, mới sinh con hay đang trong kỳ kinh nguyệt đều không được phép bén mảng tới địa điểm cúng rừng, vì người Phù Lá cũng như nhiều dân tộc khác quan niệm những người phụ nữ có mang, mới sinh con hay đang trong kỳ kinh nguyệt… trên cơ thể của họ còn nhơ nhuốc sẽ làm ô uế đến bàn thờ cúng và phạm đến các vị thần như thần rừng, thổ địa… sẽ khiến các vị thần nổi giận và trừng phạt cả làng. Sau lễ cúng rừng ai về nhà nấy, họ sẽ kiêng 3 ngày không đi làm, không ai đến nhà ai, cả làng sẽ cấm cổng làng, không cho người lạ bước chân vào làng, không ai được nói tiếng dân tộc khác ở trong làng mình trong 3 ngày cấm làng.

Sau khi về nhà tất cả các gia đình đều làm một cái cờ bằng vải đỏ gọi là "phòng manh" treo ngang ở cửa ra vào, chiều ngang rộng bằng cửa ra vào, chiều dài khoảng 35cm, ở giữa cờ có một cái chén cũng được cuốn vải đỏ xung quanh buộc túm lại giống như hình quả chuông; cờ phúng mánh được chia thành 4 điểm ngang đều nhau, ở mỗi điểm ngang đó họ buộc một túm vải dài khoảng 40cm buông xuống phía dưới theo chiều dài của lá cờ để trang trí.

Cờ phúng mánh treo lên để cầu mong những điều may mắn sẽ đến với gia đình, người và vật nuôi được khoẻ mạnh, đặc biệt là các con vật nuôi như trâu, ngựa sẽ không bị ốm đau làm ảnh hưởng đến việc sản xuất nông nghiệp của gia đình, đó còn là những cầu mong cho mùa màng được bội thu, mưa thuận gió hoà, lá cờ phúng mánh đó cứ 3 năm gia đình lại thay một lần vào ngày lễ cúng rừng của làng bản.

Đây là nghi lễ tín ngưỡng dân gian có ý nghĩa bảo vệ môi trường sinh thái và cầu phúc có giá trị nhân văn sâu sắc. Trong quá trình phát triển chung của xã hội hiện nay, đạc biệt là sự phát triển của nền kinh tế thị trường đang có nhiều tác động làm cho bộ mặt kinh tế văn hoá xã hội có nhiều biến đổi rất lớn, và người Phù Lá ở xã Nàn Sỉn - huyện Xín Mần cũng đang chịu sự tác động và biến đổi đó. Vì vậy cần phải có những nghiên cứu đánh giá xác thực những giá trị văn hoá truyền thống của họ, để từ đó có những biệp pháp lưu giữ và bảo tồn những giá trị văn hoá độc đáo của tộc người, góp phần bổ sung vào kho tàng di sản văn hoá đồ sộ của các dân tộc Việt Nam.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết của chúng tôi. Hi vọng bài viết có thể cung cấp cho bạn sẽ có những thông tin bổ ích trong cuộc sống và công việc, và mở ra cho các bạn thêm những góc nhìn mới hơn về các vấn đề trong ngành nghề cũng như là các giá trị văn hóa của hai dân tộc Việt Nam - Nhật Bản. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi đễ có thêm những thông tin bổ ích khác và cơ hội việc làm cực hấp dẫn tại Công ty AGS nữa nhé.