Vai trò của Thuế tại Việt Nam

AGS THƯ

7 thg 8, 2025

Trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng phát triển và hội nhập sâu rộng, thuế không chỉ là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước mà còn là công cụ chiến lược để điều tiết và định hướng nền kinh tế. Chúng tôi nhận thấy rằng việc hiểu rõ bản chất và vai trò của thuế không chỉ cần thiết với các nhà quản lý mà còn là nền tảng quan trọng đối với mọi doanh nghiệp và cá nhân trong hoạt động kinh doanh. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện và sâu sắc hơn về khái niệm, đặc điểm và tầm quan trọng của thuế trong hệ thống tài chính công tại Việt Nam.

1. Thuế là gì?

Trong hệ thống tài chính công, thuế là một trong những công cụ chủ yếu và mang tính bắt buộc để Nhà nước huy động nguồn lực từ các chủ thể kinh tế trong xã hội nhằm đáp ứng các nhu cầu chi tiêu công phục vụ lợi ích chung. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có một định nghĩa thống nhất tuyệt đối về thuế trên bình diện quốc tế. Tùy theo góc nhìn và trường phái lý luận kinh tế, thuế được hiểu và diễn giải theo nhiều cách khác nhau.

Một trong những định nghĩa phổ biến được sử dụng rộng rãi là:

"Thuế là khoản thu bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp, do Nhà nước áp đặt đối với các tổ chức và cá nhân nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho các khoản chi tiêu công vì mục tiêu phát triển chung của xã hội."

Ngoài ra, thuế còn được hiểu là một nghĩa vụ tài chính bắt buộc mà người nộp thuế – bao gồm cá nhân và pháp nhân – phải thực hiện đối với Nhà nước hoặc cơ quan công quyền nhằm tài trợ cho hoạt động chi tiêu công và duy trì bộ máy nhà nước.

Đặc điểm nổi bật của thuế so với các khoản thu khác là tính chất không đối giá trực tiếp – tức là người nộp thuế không được hoàn trả cụ thể bằng hàng hóa hay dịch vụ công tương ứng với số tiền đã nộp.

2. Đặc điểm và Vai trò của Thuế trong nền kinh tế Việt Nam

a) Các đặc điểm cơ bản của thuế

1. Là khoản thu tập trung vào ngân sách nhà nước

Thuế là nguồn thu chủ yếu và ổn định của ngân sách nhà nước, được hình thành thông qua quá trình Nhà nước thực hiện quyền lực công trong việc phân phối lại của cải xã hội. Nguồn thu này tạo điều kiện để Nhà nước thực hiện các chức năng kinh tế – xã hội.

2. Là công cụ thể hiện quyền lực chính trị – tài chính của Nhà nước

Sự ra đời và tồn tại của thuế gắn liền với sự hình thành của Nhà nước. Nếu không có thuế, Nhà nước sẽ không có nguồn lực tài chính để duy trì hoạt động và thực thi các chính sách công. Thực tế tại Việt Nam, hơn 90% nguồn thu ngân sách nhà nước đến từ các khoản thuế và phí, cho thấy tầm quan trọng sống còn của thuế đối với nền tài chính công.

3. Tính không hoàn trả trực tiếp

Người nộp thuế có nghĩa vụ nộp thuế theo luật định, không phụ thuộc vào việc họ có được hưởng lợi ích cụ thể từ các khoản chi tiêu công của Nhà nước hay không. Ví dụ, ngân sách nhà nước từ thuế được sử dụng để xây dựng hạ tầng, trường học, bệnh viện,… mà toàn xã hội cùng thụ hưởng, trong đó có cả người nộp thuế.

4. Tính vĩnh viễn và không hoàn lại

Khác với việc cho vay hoặc đóng góp từ thiện, việc nộp thuế là nghĩa vụ bắt buộc và không mang tính hoàn lại. Số tiền thuế sau khi được nộp vào ngân sách sẽ không được hoàn trả cho người nộp, vì mục tiêu chính là để chi tiêu cho lợi ích công – vốn thường có tính cấp phát và phục vụ chung cho toàn xã hội.

5.Chịu ảnh hưởng từ các chỉ số kinh tế vĩ mô

Hệ thống thuế vận hành không tách rời khỏi nền kinh tế. Các yếu tố như tổng sản phẩm quốc nội (GDP), chỉ số giá tiêu dùng (CPI), lãi suất, thu nhập bình quân đầu người, quy mô sản xuất,… đều tác động đến chính sách thuế và hiệu quả thu ngân sách.

b) Vai trò của thuế trong phát triển kinh tế – xã hội

1. Tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách nhà nước

Thuế là nguồn thu chủ lực để duy trì hoạt động của bộ máy Nhà nước, đầu tư phát triển và đảm bảo an sinh xã hội. Khi nền kinh tế phát triển, thu nhập tăng lên kéo theo nguồn thu từ thuế cũng tăng theo, giúp Nhà nước có điều kiện mở rộng đầu tư vào các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế, khoa học – công nghệ, an ninh – quốc phòng, văn hóa – thể thao,…

2. Công cụ điều tiết nền kinh tế

Thuế là một trong những công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng mà Nhà nước sử dụng để tác động đến hoạt động sản xuất – kinh doanh, thu nhập và tiêu dùng. Thông qua việc điều chỉnh thuế suất, miễn giảm thuế, hoặc điều chỉnh chính sách thuế theo chu kỳ kinh tế, Nhà nước có thể:

Khuyến khích đầu tư và tiêu dùng trong thời kỳ suy thoái;
Hạn chế đầu cơ và kiểm soát lạm phát trong thời kỳ tăng trưởng nóng.

3. Góp phần tái phân phối thu nhập và đảm bảo công bằng xã hội

Chính sách thuế, đặc biệt là thuế thu nhập cá nhân và thuế tiêu dùng, đóng vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách giàu – nghèo thông qua việc điều tiết phần chênh lệch thu nhập. Nhà nước sử dụng nguồn thu từ thuế để trợ cấp cho các nhóm yếu thế, đầu tư vào dịch vụ công cộng, từ đó nâng cao mức sống của toàn dân.

4. Hỗ trợ thực hiện chiến lược phát triển bền vững

Thuế có thể được thiết kế để định hướng và kiểm soát các hành vi kinh tế theo mục tiêu phát triển của Nhà nước, ví dụ:

Thuế bảo vệ môi trường để kiểm soát ô nhiễm;
Thuế ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư vào vùng khó khăn;
Miễn giảm thuế cho lĩnh vực khoa học – công nghệ hoặc chuyển đổi số,…

5. Tăng cường khả năng kiểm soát, quản lý nền kinh tế

Thông qua hệ thống quản lý thuế, Nhà nước có thể theo dõi dòng tiền, giám sát hoạt động sản xuất – kinh doanh, phòng chống gian lận tài chính và đảm bảo minh bạch trong hoạt động kinh tế. Thuế cũng là công cụ giúp Nhà nước xác lập trật tự kỷ cương trong nền kinh tế thị trường có sự điều tiết.

3. Kết luận

Thuế không chỉ là nghĩa vụ tài chính bắt buộc mà còn là công cụ điều tiết kinh tế, bảo đảm công bằng xã hội và phát triển bền vững. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và cải cách tài chính công, việc hiểu đúng bản chất và vai trò của thuế là điều kiện tiên quyết để xây dựng hệ thống thuế hiện đại, minh bạch và hiệu quả, từ đó góp phần nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước và chất lượng sống của người dân

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.