Kế toán xanh – Hướng đi tất yếu trong phát triển kinh tế bền vững tại Việt Nam

ACC Ngoc Ha

27 thg 10, 2025

1. Mở đầu

Trong những năm gần đây, nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ nhờ sự phát triển vượt bậc của các ngành công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Tuy nhiên, sự mở rộng này cũng kéo theo nhiều vấn đề môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chất lượng sống và đe dọa mục tiêu phát triển bền vững. Trước thực trạng đó, kế toán xanh nổi lên như một công cụ hữu hiệu giúp doanh nghiệp cân bằng giữa lợi ích kinh tế và trách nhiệm xã hội, đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững.
Bài viết này tập trung làm rõ nguồn gốc hình thành, khái niệm, lợi ích, thực trạng áp dụng và giải pháp thúc đẩy kế toán xanh trong doanh nghiệp Việt Nam – góp phần thực hiện “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050”.

2. Sự ra đời của khái niệm kế toán xanh

Khái niệm “kế toán xanh” bắt đầu được nhắc tới từ năm 1972, sau Hội nghị Liên Hợp Quốc về Môi trường tại Stockholm (Thụy Điển). Từ đó, nhiều nhà nghiên cứu như Fleischmann & Paudke (1977) hay Verein Deutscher (1979) đã phát triển lý thuyết và phương pháp ghi nhận chi phí môi trường trong kế toán doanh nghiệp.
Đến thập niên 1980, các tập đoàn lớn tại Mỹ, Đức, Nhật Bản,… bắt đầu đưa yếu tố môi trường vào quản lý tài chính. Xu hướng này nhanh chóng lan rộng sang các nước như Canada, Đan Mạch, Hàn Quốc hay Singapore – phản ánh sự chuyển dịch từ tăng trưởng kinh tế đơn thuần sang tăng trưởng xanh.
Ở Việt Nam, đặc biệt tại các trung tâm công nghiệp như Hà Nội – nơi có hơn 370.000 doanh nghiệp hoạt động – nhu cầu áp dụng kế toán xanh trở nên cấp thiết nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của sản xuất lên môi trường và tăng tính minh bạch trong báo cáo tài chính.

3. Khái niệm kế toán xanh

Kế toán xanh (Green Accounting), hay kế toán môi trường, là hệ thống ghi nhận và báo cáo các thông tin tài chính có liên quan đến môi trường, bên cạnh các chỉ tiêu tài chính truyền thống.
Khác với kế toán thông thường, kế toán xanh không chỉ đo lường lợi nhuận mà còn đánh giá chi phí – lợi ích môi trường, bao gồm chi phí xử lý chất thải, sử dụng năng lượng, đầu tư công nghệ sạch hay phục hồi tài nguyên.
Liên Hợp Quốc năm 2014 đã chính thức triển khai Hệ thống Kế toán Kinh tế và Môi trường (SEEA) – nền tảng chuẩn mực cho các quốc gia áp dụng mô hình này.
Mục tiêu của kế toán xanh là giúp doanh nghiệp nhận diện tác động môi trường trong quá trình kinh doanh, từ đó ra quyết định phù hợp với chiến lược phát triển bền vững.

4. Lợi ích của kế toán xanh

Tăng khả năng kiểm soát chi phí môi trường, giúp doanh nghiệp nhận biết rõ giá trị tài sản xanh và ảnh hưởng của các quyết định sản xuất đến hệ sinh thái.
Nâng cao uy tín và hình ảnh doanh nghiệp, thể hiện trách nhiệm xã hội trong mắt nhà đầu tư và cộng đồng.
Hỗ trợ lập kế hoạch chiến lược dài hạn, hướng đến tối ưu hóa hiệu quả tài chính song song với bảo vệ môi trường.
Tạo lợi thế cạnh tranh, nhờ khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về phát triển bền vững.
Thúc đẩy thay đổi nhận thức của đội ngũ lãnh đạo và nhân viên về vai trò của doanh nghiệp trong bảo vệ môi trường.

5. Thực trạng tại Việt Nam

Mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách về tăng trưởng xanh, việc triển khai kế toán xanh trong thực tế vẫn còn hạn chế, do các yếu tố sau:

5.1. Nhận thức

Phần lớn doanh nghiệp chưa coi trọng yếu tố môi trường trong quản trị. Nhiều đơn vị cho rằng việc áp dụng kế toán xanh gây tốn kém và không mang lại lợi ích trực tiếp. Thiếu kiến thức chuyên môn và nhân lực cũng là rào cản lớn khiến kế toán xanh chưa được triển khai rộng rãi.

5.2. Hành lang pháp lý

Dù có các văn bản như Luật Bảo vệ môi trường 2005, Nghị định 67/2011/NĐ-CP, hay Thông tư 152/2011/TT-BTC, nhưng vẫn thiếu hướng dẫn cụ thể về việc hạch toán chi phí môi trường.
Chế độ kế toán hiện hành chưa có tài khoản riêng cho kế toán xanh, khiến các doanh nghiệp khó bóc tách và theo dõi các khoản chi môi trường. Ngoài ra, chính sách khuyến khích tài chính (như ưu đãi thuế, hỗ trợ vốn) cho doanh nghiệp áp dụng mô hình xanh vẫn còn rất hạn chế.

5.3. Kỹ thuật và nguồn lực

Việc định lượng giá trị môi trường và chi phí liên quan đòi hỏi công cụ và chuyên môn cao. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có khả năng đầu tư vào công nghệ đo lường hoặc phần mềm chuyên biệt, dẫn đến việc áp dụng kế toán xanh bị trì hoãn.

6. Giải pháp thúc đẩy áp dụng kế toán xanh

6.1. Nâng cao nhận thức

Cần tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo, truyền thông để giúp doanh nghiệp hiểu rõ lợi ích của kế toán xanh và vai trò của nó trong quản trị bền vững. Đồng thời, nâng cao nhận thức cộng đồng để khuyến khích tiêu dùng và đầu tư “xanh”.

6.2. Hoàn thiện chính sách khuyến khích

Chính phủ nên xây dựng cơ chế ưu đãi thuế, hỗ trợ tài chính, hoặc chính sách vay ưu đãi cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ sạch và kế toán môi trường.
Bên cạnh đó, cần ban hành chuẩn mực báo cáo môi trường để tăng tính minh bạch và so sánh giữa các doanh nghiệp.

6.3. Đầu tư nguồn lực

Doanh nghiệp cần chú trọng phát triển nhân sự chuyên trách về kế toán môi trường, kết hợp với các trường đại học và viện nghiên cứu để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, AI và Big Data trong đo lường, phân tích dữ liệu môi trường.

6.4. Tích hợp kế toán xanh vào chiến lược phát triển

Kế toán xanh nên được xem là một thành phần cốt lõi trong chiến lược kinh doanh dài hạn, giúp doanh nghiệp không chỉ tuân thủ pháp luật mà còn tối ưu hóa hiệu quả tài chính và hình ảnh thương hiệu.

6.5. Tăng cường phối hợp đa bên

Sự hợp tác giữa Chính phủ – doanh nghiệp – tổ chức xã hội – nhà đầu tư là chìa khóa thúc đẩy phát triển kế toán xanh.
Các dự án hợp tác quốc tế, tài trợ kỹ thuật, và chia sẻ kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước sẽ giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách trong lĩnh vực này.

7. Kết luận

Kế toán xanh không chỉ là một xu hướng tất yếu mà còn là giải pháp cốt lõi để đạt được mục tiêu phát triển bền vững. Việc triển khai hiệu quả mô hình này sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam vừa đảm bảo lợi ích kinh tế, vừa thực hiện trách nhiệm xã hội, đóng góp tích cực vào “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050” – hướng tới một nền kinh tế xanh, thịnh vượng và thân thiện với môi trường.