Kỹ năng đọc hiểu báo cáo tài chính – chìa khóa để kế toán bước lên vị trí quản lý

2. Hiểu cấu trúc 4 báo cáo tài chính cốt lõi

Đọc hiểu báo cáo tài chính không chỉ là nhìn vào con số, mà quan trọng hơn là hiểu được mối liên hệ giữa các báo cáo. Một báo cáo tài chính hoàn chỉnh thường gồm bốn phần chính: bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và thuyết minh báo cáo tài chính.

Bảng cân đối kế toán phản ánh toàn bộ tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Đây là nơi giúp bạn đánh giá doanh nghiệp có đang cân đối giữa tài sản và nguồn vốn hay không.

Tiếp theo là báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, thể hiện doanh thu, chi phí và lợi nhuận trong một kỳ kế toán. Khi đọc phần này, bạn cần trả lời được các câu hỏi: Lợi nhuận đến từ đâu? Chi phí nào đang tăng nhanh hơn doanh thu?

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ lại cho thấy bức tranh thực tế hơn về dòng tiền vào – ra. Có nhiều doanh nghiệp báo lãi lớn nhưng vẫn thiếu tiền mặt để vận hành, và nguyên nhân thường nằm ở chỗ dòng tiền bị “kẹt” ở các khoản phải thu hoặc hàng tồn kho.

Cuối cùng, thuyết minh báo cáo tài chính là phần nhiều kế toán thường bỏ qua, nhưng thực tế lại chứa rất nhiều thông tin quan trọng: các chính sách kế toán, chi tiết khoản mục, hay những điều chỉnh đặc biệt mà con số trên báo cáo chính không thể hiện rõ.

🎯 Nguyên tắc vàng:

“Bảng cân đối cho bạn biết doanh nghiệp có gì,
Báo cáo kết quả cho bạn biết kiếm được gì,
Còn báo cáo lưu chuyển tiền tệ cho bạn biết còn lại gì.”

3. Nắm được các chỉ số tài chính cơ bản

Hiểu được BCTC là một chuyện, nhưng phân tích nó bằng các chỉ số tài chính mới là kỹ năng giúp kế toán bước lên tầm quản lý.
Một vài nhóm chỉ số cơ bản mà bạn nên nắm:

Khả năng thanh toán:
Tỷ lệ thanh toán ngắn hạn = Tài sản ngắn hạn / Nợ ngắn hạn
→ Xem doanh nghiệp có đủ tiền để trả nợ trong ngắn hạn không.

Hiệu quả hoạt động:
Vòng quay hàng tồn kho = Giá vốn hàng bán / Hàng tồn kho bình quân
→ Hàng tồn kho có bị ứ đọng hay quay vòng tốt?

Khả năng sinh lời:
ROA = Lợi nhuận sau thuế / Tổng tài sản
ROE = Lợi nhuận sau thuế / Vốn chủ sở hữu
→ Cho thấy mức độ sinh lời của tài sản và vốn góp.

💡 Mẹo nhỏ: Hãy lập file Excel riêng để tự động tính các chỉ số này hàng tháng – bạn sẽ nhìn được xu hướng của doanh nghiệp rõ ràng hơn nhiều.

4. Biết “đọc” câu chuyện ẩn sau con số

Kế toán quản lý không chỉ “đọc báo cáo”, mà còn đọc được câu chuyện kinh doanh ẩn phía sau.

📌 Ví dụ:

Doanh thu tăng 30% nhưng lợi nhuận chỉ tăng 5% → Có thể chi phí bán hàng tăng, hoặc biên lợi nhuận giảm.

Tiền mặt giảm mạnh dù lợi nhuận vẫn cao → Có thể doanh nghiệp đang “bị kẹt vốn” ở công nợ phải thu.

ROE cao bất thường → Có thể do doanh nghiệp vay nợ nhiều, chứ không phải hoạt động hiệu quả.

👉 Kỹ năng đọc hiểu giúp bạn kết nối con số với thực tế vận hành, từ đó tư vấn cho lãnh đạo ra quyết định đúng đắn.

5. Giao tiếp và trình bày thông tin tài chính

Khi bước lên vị trí quản lý, bạn sẽ phải trình bày kết quả tài chính cho ban giám đốc, kiểm toán, nhà đầu tư.
Do đó, kỹ năng truyền đạt thông tin tài chính một cách rõ ràng, trực quan là rất quan trọng.

📊 Mẹo trình bày:

Dùng biểu đồ, dashboard để minh họa xu hướng.

Giải thích số liệu bằng ngôn ngữ dễ hiểu, tránh thuật ngữ chuyên sâu khi nói với người không chuyên.

Tập trung vào “vì sao” và “giải pháp”, không chỉ đọc “bao nhiêu”.

6. Liên tục cập nhật chuẩn mực và xu hướng kế toán

Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và quốc tế (IFRS) đang dần hội nhập.
Kế toán muốn bước lên quản lý cần hiểu sự khác biệt giữa VAS – IFRS, các chính sách ảnh hưởng đến báo cáo như:

Ghi nhận doanh thu,

Phân bổ chi phí,

Ghi nhận công cụ tài chính, tài sản thuê.

Thực tế: Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc chuẩn bị niêm yết đều rất coi trọng người hiểu IFRS – đó chính là “điểm cộng lớn” cho kế toán quản lý.

Kết luận: Biết đọc số là chưa đủ – phải hiểu ý nghĩa của số

Kỹ năng đọc hiểu báo cáo tài chính không chỉ là nghiệp vụ, mà là tư duy chiến lược – giúp bạn trở thành người đồng hành thực sự của ban lãnh đạo.

“Kế toán biết ghi chép là nhân viên giỏi.
Kế toán biết đọc hiểu là người làm quản lý.
Còn kế toán biết phân tích – chính là người ra quyết định.”