Tác động của thương mại điện tử đến ngành nghề Kế toán - Kiểm toán

HCM HƯƠNG ACC

30 thg 10, 2025

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, thương mại điện tử đã trở thành một xu hướng tất yếu của nền kinh tế hiện đại. Không chỉ thay đổi cách doanh nghiệp tiếp cận thị trường, TMĐT còn định hình lại toàn bộ quy trình quản trị, đặc biệt là lĩnh vực kế toán và kiểm toán – hai trụ cột then chốt của hệ thống tài chính doanh nghiệp. Nếu như trước đây, kế toán chủ yếu làm việc với sổ sách, chứng từ giấy và quy trình ghi chép thủ công, thì ngày nay, mọi hoạt động tài chính đang dần chuyển sang môi trường điện tử. Tương tự, kiểm toán – vốn dựa trên việc xác minh thông tin hữu hình – cũng phải thích ứng với dữ liệu số, hệ thống điện toán đám mây và giao dịch tự động. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nhận diện, phân tích và thích ứng với những tác động sâu rộng mà thương mại điện tử mang lại cho hai lĩnh vực này.

1. Tác động của thương mại điện tử đối với công tác kế toán

Trước hết, TMĐT làm thay đổi hình thức và nguồn dữ liệu kế toán. Các chứng từ giấy dần được thay thế bằng hóa đơn điện tử, biên nhận số và dữ liệu tự động từ các sàn thương mại hoặc cổng thanh toán. Kế toán viên không còn nhập liệu thủ công mà cần có kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán tích hợp và khả năng xử lý dữ liệu lớn.

Thứ hai, TMĐT khiến việc xác định doanh thu và chi phí trở nên phức tạp hơn. Doanh thu cần điều chỉnh bởi các yếu tố như chiết khấu, hoàn tiền, phí sàn; trong khi chi phí phát sinh thêm từ quảng cáo trực tuyến, logistics hay dịch vụ công nghệ. Việc ghi nhận sai bản chất giao dịch có thể dẫn đến sai sót tài chính và vi phạm quy định thuế.

Thứ ba, về khía cạnh tuân thủ pháp lý, TMĐT yêu cầu doanh nghiệp áp dụng hóa đơn điện tử, kê khai thuế online và lưu trữ dữ liệu điện tử đúng chuẩn. Đối với doanh nghiệp xuyên biên giới, việc quản lý thuế GTGT, thuế nhập khẩu và thuế TNDN đòi hỏi hiểu biết sâu về quy định quốc tế và thương mại số.

2. Tác động của thương mại điện tử đối với công tác kiểm toán

Với kiểm toán, TMĐT dẫn đến sự thay đổi trong phương pháp tiếp cận. Thay vì đối chiếu chứng từ giấy, kiểm toán viên phải kiểm tra hệ thống thông tin, nhật ký giao dịch và các dữ liệu được xử lý tự động. Phân tích dữ liệu lớn (Big Data Analytics) và trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công cụ quan trọng trong việc rà soát và phát hiện bất thường.

Bên cạnh đó, TMĐT làm gia tăng rủi ro kiểm toán. Các vấn đề như gian lận giao dịch ảo, sai lệch dữ liệu hệ thống, hoặc rò rỉ thông tin tài chính đòi hỏi kiểm toán viên phải am hiểu cả kế toán và công nghệ thông tin. Việc kiểm toán giờ đây không chỉ tập trung vào con số mà còn vào độ tin cậy của hệ thống dữ liệu điện tử.

Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội phát triển cho ngành kiểm toán. Nhu cầu kiểm toán hệ thống CNTT, kiểm toán dữ liệu đám mây và kiểm toán tuân thủ TMĐT tăng cao. Kiểm toán viên tương lai cần kết hợp kỹ năng nghiệp vụ với năng lực phân tích dữ liệu và hiểu biết công nghệ để đáp ứng yêu cầu mới của thị trường.

3. Cơ hội và thách thức chung

Thương mại điện tử mở ra nhiều cơ hội đổi mới cho kế toán và kiểm toán: tăng tính tự động hóa, giảm sai sót thủ công, nâng cao hiệu quả quản trị và phân tích tài chính. Tuy nhiên, thách thức không nhỏ đến từ rủi ro bảo mật, sự phụ thuộc vào công nghệ và yêu cầu cao về trình độ kỹ thuật số. Người làm nghề cần liên tục học hỏi để thích ứng, tránh bị tụt hậu trong môi trường kinh doanh số hóa.

Tóm lại, thương mại điện tử không làm mất đi vai trò của kế toán và kiểm toán, mà buộc hai lĩnh vực này phải chuyển mình mạnh mẽ. Công việc của kế toán viên và kiểm toán viên trong kỷ nguyên số không chỉ dừng lại ở việc ghi chép và kiểm tra, mà mở rộng sang phân tích dữ liệu, đánh giá rủi ro và đảm bảo an toàn thông tin tài chính.

Vì vậy, để tồn tại và phát triển, người làm nghề cần kết hợp giữa kiến thức tài chính – kế toán truyền thống và tư duy công nghệ hiện đại. Sự hội tụ giữa hai yếu tố này sẽ là chìa khóa giúp ngành kế toán – kiểm toán duy trì vị thế trong nền kinh tế số và góp phần vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.