Vụ Bê Bối HealthSouth (2003): 2,7 Tỷ USD Gian Lận và Vị CEO Thoát Tội Ngoạn Mục

"Gia Đình" và Nghệ Thuật "Lấp Đầy Khoảng Trống"

Vấn đề là, trên thực tế, HealthSouth không thể đạt được những con số kỳ vọng đó. Và khi thực tế không đáp ứng được tham vọng, họ đã quyết định... thay đổi thực tế.

Từ khoảng năm 1996, một nhóm nhỏ các giám đốc điều hành cấp cao, được biết đến trong nội bộ với cái tên "The Family" (Gia Đình), đã bắt đầu một âm mưu gian lận kế toán khổng lồ. Quy trình của họ được gọi là "lấp đầy khoảng trống" (filling the gap).

Cơ chế gian lận hoạt động như sau:

1. Họp cuối quý: Vài ngày trước khi kết thúc mỗi quý, CFO sẽ thông báo cho CEO Scrushy về kết quả kinh doanh sơ bộ.

2. Xác định "khoảng trống": Nếu kết quả thực tế thấp hơn dự báo của Phố Wall, Scrushy được cho là sẽ chỉ đạo các cấp dưới của mình: "Đi mà sửa nó đi" ("Go fix it").

3. "Sửa chữa" sổ sách: Các kế toán viên và giám đốc tài chính sẽ họp lại và bịa ra các bút toán giả mạo để "lấp đầy" chính xác khoảng trống giữa lợi nhuận thực và lợi nhuận kỳ vọng.

Các thủ thuật kế toán chính được sử dụng:

• Lạm dụng tài khoản "Điều chỉnh theo hợp đồng" (Contractual Adjustment): Đây là tài khoản cốt lõi của vụ gian lận. Tài khoản này phản ánh chênh lệch giữa số tiền bệnh viện tính cho một dịch vụ và số tiền mà các công ty bảo hiểm (như Medicare) thực sự trả. Vì đây là một khoản mục dự phòng lớn, dựa trên ước tính, nó trở thành nơi hoàn hảo để che giấu doanh thu ảo. HealthSouth đã cố tình ghi giảm khoản dự phòng này, từ đó làm tăng giả tạo doanh thu thuần.

• Vốn hóa chi phí: Tương tự như WorldCom, họ đã lấy các chi phí hoạt động thông thường và ghi nhận chúng thành tài sản trên bảng cân đối kế toán.

• Tạo tài sản "ma": Họ đã ghi nhận các khoản tăng không có thật vào các tài khoản tài sản cố định (như thiết bị y tế), sau đó cân đối bằng cách tạo ra các khoản doanh thu giả.

Tổng cộng, họ đã thổi phồng lợi nhuận của công ty lên tới 2,7 tỷ USD.

Khi Đạo Luật Sarbanes-Oxley Thay Đổi Cuộc Chơi

Vụ gian lận có thể đã kéo dài hơn nữa nếu không có sự ra đời của Đạo luật Sarbanes-Oxley (SOX) vào năm 2002. Đạo luật này, được ban hành sau các vụ Enron và WorldCom, yêu cầu các CEO và CFO phải đích thân ký tên xác nhận tính chính xác của báo cáo tài chính. Nếu báo cáo sai, họ sẽ phải đối mặt với án tù và các khoản phạt nặng nề.

Đối mặt với viễn cảnh phải ký tên vào một bản báo cáo mà mình biết là gian lận, CFO lúc bấy giờ là Weston Smith đã quyết định không thể tiếp tục. Vào tháng 3 năm 2003, ông đã liên hệ với FBI và trở thành người thổi còi.

Cuộc điều tra của FBI diễn ra đầy kịch tính. Họ đã thuyết phục một CFO khác, William T. Owens, đeo máy ghi âm để thu thập bằng chứng chống lại Scrushy.

Hậu Quả và Phiên Tòa Kịch Tính

Khi vụ bê bối vỡ lở, cổ phiếu của HealthSouth lao dốc 97% chỉ trong một ngày. Một loạt 15 giám đốc điều hành đã thừa nhận tội lỗi, bao gồm cả 5 người từng giữ chức CFO của công ty.

Mọi con mắt đều đổ dồn vào Richard Scrushy. Với lời khai của hàng loạt cấp dưới, mọi người đều tin rằng ông ta chắc chắn sẽ bị kết tội.

Nhưng trong một diễn biến gây sốc vào năm 2005, Scrushy đã được tha bổng cho tất cả 36 tội danh liên quan đến vụ gian lận HealthSouth. Đội ngũ luật sư của ông đã thành công trong việc thuyết phục bồi thẩm đoàn rằng Scrushy không hề biết về vụ gian lận và đổ lỗi hoàn toàn cho các CFO, những người mà họ mô tả là một nhóm tham lam hành động vì lợi ích cá nhân.

Tuy nhiên, Scrushy cuối cùng cũng phải vào tù. Một năm sau, vào năm 2006, ông ta bị kết tội trong một vụ án khác không liên quan: hối lộ thống đốc bang Alabama để có một ghế trong hội đồng quản lý bệnh viện.

Bản thân HealthSouth, sau khi thay đổi toàn bộ ban lãnh đạo, đã tái cấu trúc thành công và sau này đổi tên thành Encompass Health.

Bài học từ HealthSouth là một lời cảnh báo mạnh mẽ về sự nguy hiểm của một nền văn hóa doanh nghiệp độc tài, nơi áp lực "đạt được con số" có thể bóp méo mọi quy tắc đạo đức. Nó cũng cho thấy sức mạnh của các quy định pháp lý như Sarbanes-Oxley trong việc buộc các nhà lãnh đạo phải chịu trách nhiệm cá nhân, từ đó tạo ra động lực để phơi bày sự thật.