Cơ quan quản lý PCAOB (Mỹ) báo cáo chất lượng kiểm toán tốt hơn sau các đợt siết chặt quy định.

HCM HƯƠNG ACC

26 thg 12, 2025

Trong bối cảnh thị trường tài chính toàn cầu ngày càng đòi hỏi tính minh bạch và trách nhiệm cao hơn từ các công ty niêm yết, chất lượng kiểm toán đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư. Gần đây, Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB) – cơ quan quản lý kiểm toán các công ty đại chúng tại Mỹ – đã báo cáo mức độ sai sót (deficiency) trong các cuộc kiểm toán đã giảm đáng kể so với năm trước. Những cải thiện này được cho là kết quả trực tiếp từ các biện pháp siết chặt quy định của PCAOB. Vậy thực tế có gì thay đổi? Điều gì đã giúp nâng chất lượng kiểm toán? Và liệu đây có phải là bước ngoặt bền vững? Bài viết này sẽ phân tích kỹ các khía cạnh đó.

1. Thực trạng và con số cải thiện

- Theo báo cáo của PCAOB (qua bản “Staff Update on 2024 Inspection Activities”), tỷ lệ Part I.A deficiency (sai sót quan trọng trong kiểm toán – kiểm tra “sufficiency of audit evidence”) đã giảm từ 46% trong năm 2023 xuống còn 39% trong năm 2024.
- Trên quy mô “Big Four” (bốn công ty kiểm toán lớn Deloitte, PwC, EY, KPMG), tỷ lệ sai sót cũng giảm từ khoảng 26% (2023) xuống còn khoảng 20% (2024).
- Ở các công ty tầm trung (non–Big Four), như BDO, PCAOB cũng ghi nhận cải thiện mạnh: tỷ lệ sai sót giảm từ 86% (2023) xuống 60% (2024).

Những con số này được PCAOB công bố rõ ràng trong báo cáo hàng năm (2024 Annual Report) như một phần quan trọng trong đánh giá hiệu quả hoạt động giám sát của họ. Những con số này cho thấy một xu hướng rõ ràng: chất lượng kiểm toán đang được cải thiện, ít nhất theo đánh giá từ PCAOB.

2. Nguyên nhân của cải thiện: Quy định siết chặt và chiến lược thúc đẩy

Không phải sự cải thiện này tự phát — PCAOB đã chủ động triển khai nhiều biện pháp trong thời gian qua:

a. Tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng (Quality Control)

- Trong Báo cáo thường niên 2024, PCAOB cho biết họ đã thông qua tiêu chuẩn QC 1000 – A Firm’s System of Quality Control, áp dụng cách tiếp cận “risk-based” (dựa trên rủi ro) nhằm định hướng các công ty kiểm toán xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng chặt hơn.
- Tiêu chuẩn QC 1000 yêu cầu các công ty phải xác định các rủi ro liên quan đến chất lượng kiểm toán (ví dụ: khi dùng công cụ công nghệ, khi kiểm tra kiểm soát nội bộ, v.v) và thiết lập các chính sách – thủ tục để giảm thiểu rủi ro đó.
- Ngoài ra, các công ty phải tự đánh giá hệ thống kiểm soát chất lượng hàng năm và báo cáo kết quả cho PCAOB (qua mẫu mới “Form QC”).

Tuy nhiên, theo thông tin mới nhất, PCAOB đã hoãn thời điểm hiệu lực của QC 1000 sang ngày 15/12/2026 (thay vì 2025 như kế hoạch ban đầu) để các công ty có thêm thời gian chuẩn bị.

b. Tiêu chuẩn nghề nghiệp và trách nhiệm đạo đức cao hơn

- PCAOB sửa đổi Rule 3502 (liên quan đến trách nhiệm cá nhân của các cá nhân tham gia kiểm toán) để tăng mức độ chịu trách nhiệm. Theo đó, các “associated persons” (cá nhân có vai trò quan trọng trong công ty kiểm toán) bị đánh giá theo tiêu chuẩn “sự cẩu thả”, điều này đảm bảo họ phải hành xử với mức độ nghề nghiệp và trách nhiệm cao hơn.
- Việc siết chặt kỷ luật, quy định đạo đức này giúp giảm lỗi do sơ suất, tạo áp lực lớn hơn để các cá nhân kiểm toán làm việc nghiêm túc và tuân thủ quy trình.

c. Cải tiến quy trình kiểm toán & giám sát nội bộ

- Trong bản “Spotlight” của PCAOB (cập nhật về hoạt động kiểm tra 2024), PCAOB nhấn mạnh họ đã điều chỉnh phương pháp kiểm tra, tăng tần suất giám sát, và thúc đẩy các công ty kiểm toán nâng cao giám sát chất lượng nội bộ.
- Các công ty kiểm toán lớn (Big Four) cũng báo cáo rằng họ đã đầu tư nhiều hơn cho huấn luyện nhân viên trẻ, sử dụng “văn phòng trung ương (national office)” để hỗ trợ kiểm soát chất lượng, tăng cường giám sát – đánh giá các cuộc kiểm toán.
- Một số công ty cũng thay đổi cơ cấu quản lý chất lượng kiểm toán để đảm bảo trách nhiệm rõ ràng và kiểm tra chéo tốt hơn.

3. Ý nghĩa và tác động

- Bảo vệ nhà đầu tư: Khi chất lượng kiểm toán được nâng cao, rủi ro sai phạm tài chính – báo cáo sai – bị giảm, làm tăng niềm tin của nhà đầu tư vào báo cáo tài chính của các công ty đại chúng.
- Uy tín ngành kiểm toán: Sự cải thiện kết quả của PCAOB là minh chứng rõ ràng rằng các nỗ lực giám sát được xây dựng có hiệu quả. Điều này nâng cao hình ảnh của nghề kiểm toán như một nghề chịu trách nhiệm cao, không chỉ vì lợi nhuận mà vì trách nhiệm trước công chúng.
- Tác động quốc tế: Nhiều trong các công ty kiểm toán được PCAOB giám sát là các công ty toàn cầu. Khi PCAOB nâng cao tiêu chuẩn, điều này có thể lan tỏa sang các chi nhánh quốc tế và thúc đẩy kiểm toán toàn cầu minh bạch hơn.
- Thách thức còn tồn tại: PCAOB cũng thừa nhận rằng “vẫn còn nhiều việc phải làm”. Trong bản Spotlight 2024, họ nhắc đến các khuyết điểm vẫn tồn tại, ví dụ: trong kiểm toán kiểm soát nội bộ hoặc khi dùng công nghệ mới.

Kết bài

Sự cải thiện trong tỷ lệ sai sót kiểm toán mà PCAOB công bố là một tín hiệu tích cực mạnh mẽ cho ngành kiểm toán Mỹ. Những con số giảm từ 46% xuống 39%, cùng với tiến bộ ở các công ty lớn như Big Four hay BDO, cho thấy rằng các biện pháp siết chặt quy định – từ tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng đến trách nhiệm đạo đức cá nhân – đang phát huy tác dụng. Tuy nhiên, đây không phải là điểm kết mà là một bước tiến trong hành trình dài hướng tới kiểm toán thực sự chất lượng, minh bạch và đáng tin cậy. PCAOB và các công ty kiểm toán vẫn cần tiếp tục phối hợp, giám sát và cải tiến không ngừng để củng cố niềm tin của công chúng và nhà đầu tư.