Doanh nghiệp bị truy thu thuế vì giao dịch liên kết: 5 lỗi kế toán hay gặp
Trong những năm gần đây, giao dịch liên kết là một trong các nội dung được cơ quan thuế thanh tra, kiểm tra kỹ nhất. Rất nhiều doanh nghiệp bị truy thu thuế, phạt chậm nộp, thậm chí ấn định thuế, dù không cố tình gian lận. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sai sót của kế toán khi thực hiện nghĩa vụ kê khai và hồ sơ giao dịch liên kết.
1. Không nhận diện đúng doanh nghiệp có giao dịch liên kết
Nhiều kế toán chỉ nghĩ giao dịch liên kết áp dụng cho tập đoàn lớn, trong khi trên thực tế:
Doanh nghiệp được xem là có giao dịch liên kết khi:
- Có chung chủ sở hữu từ 25% vốn trở lên
- Có quan hệ cho vay – bảo lãnh – kiểm soát
- Có giao dịch mua bán, vay mượn, chuyển giao dịch vụ với bên liên quan
❗ Hậu quả:
Không kê khai mẫu giao dịch liên kết → bị coi là khai sai, bị truy thu và phạt.
2. Không kê khai hoặc kê khai sai mẫu giao dịch liên kết
Các lỗi phổ biến:
- Không nộp Phụ lục giao dịch liên kết
- Nộp sai mẫu, sai kỳ
- Khai thiếu chỉ tiêu doanh thu, chi phí liên kết
❗ Hậu quả:
- Bị xử phạt vi phạm hành chính về thuế
- Có thể bị ấn định giá giao dịch liên kết
💡 Lưu ý: Không phát sinh giao dịch trong năm vẫn phải kê khai nếu có quan hệ liên kết.
3. Không lập hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết
Nhiều doanh nghiệp:
- Không lập hồ sơ vì nghĩ “không ai kiểm tra”
- Nhầm lẫn giữa kê khai và lập hồ sơ
Trong khi đó, hồ sơ xác định giá là bằng chứng pháp lý để chứng minh giá giao dịch là phù hợp thị trường.
❗ Hậu quả:
- Cơ quan thuế bác chi phí
- Điều chỉnh tăng thu nhập chịu thuế
- Truy thu thuế TNDN + tiền phạt
4. Áp dụng sai nguyên tắc so sánh độc lập
Kế toán thường:
- So sánh giá với doanh nghiệp không tương đồng
- Không có dữ liệu thị trường
- Chọn phương pháp xác định giá không phù hợp
❗ Hậu quả:
Cơ quan thuế không chấp nhận phương pháp, tự điều chỉnh lại giá → doanh nghiệp bị truy thu.
💡 Giao dịch liên kết không chỉ cần “đúng sổ sách” mà còn phải hợp lý về mặt kinh tế.
5. Không kiểm soát chi phí lãi vay vượt trần
Chi phí lãi vay trong giao dịch liên kết thường bị:
- Vượt tỷ lệ khống chế
- Hạch toán toàn bộ vào chi phí được trừ
❗ Hậu quả:
- Bị loại phần chi phí vượt trần
- Tăng thu nhập chịu thuế TNDN
- Phát sinh truy thu và phạt chậm nộp
Kết luận
👉 Giao dịch liên kết không sai, nhưng làm sai là bị phạt rất nặng.
👉 Kế toán cần:
- Nhận diện đúng quan hệ liên kết
- Kê khai đầy đủ – đúng mẫu – đúng hạn
- Lập hồ sơ xác định giá ngay từ đầu
- Chủ động tuân thủ sẽ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro truy thu hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng khi thanh tra thuế.
.png)
.png)
