Tìm hiểu về vai trò và nội dung cơ bản của văn bản phân tích các chuẩn mực lập Báo cáo tài chính quốc tế

 ThS. Phạm Quang Huy
Khoa Kế toán – Kiểm toán
Trường Đại học Kinh Tế TP.HCM

I. Lời mở đầu

Kế toán luôn được xem là một công cụ quan trọng của các doanh nghiệp nói riêng và của nền kinh tế nói chung. Bộ phận này sẽ giúp cho các tổ chức theo dõi thường xuyên tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của mình, như quá trình sản xuất, theo dõi thị trường, qua đó, người quản lý có thể điều hành một cách trôi chảy các hoạt động, quản lý hiệu quả, kiểm soát nội bộ tốt. Kế toán còn cung cấp những thông tin hữu ích, cung cấp tài liệu cho doanh nghiệp làm cơ sở hoạch định chương trình hành động cho từng giai đoạn, từng thời kỳ nhờ đó người quản lý tính được hiệu quả công việc, vạch ra hướng hoạt động cho tương lai, điều hoà tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Trong quá trình phát triển hiện nay, hầu hết các quốc gia trong đó có Việt Nam cũng đang áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS) và chuẩn mực về lập báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) để hướng dẫn công việc của kế toán. Thật vậy, IFRS được xem là một yếu tố để các đơn vị cân nhắc nhằm đảm bảo cho mình cũng như các doanh nghiệp trên toàn thế giới áp dụng các nguyên tắc kế toán một cách thống nhất trong công tác lập báo cáo tài chính.
Giữa những năm 1973 và năm 2000, chuẩn mực quốc tế được phát hành. Trong thời kỳ này các nguyên tắc kế toán được biểu hiện là chuẩn mực kế toán quốc tế. Từ năm 2001, Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế mô tả các nguyên tắc kế toán với tên gọi mới là Chuẩn mực lập báo cáo tài chính quốc tế, mặc dù các chuẩn mực kế toán quốc tế vẫn tiếp tục được thừa nhận. Năm 2005, đánh dấu sự bắt đầu của kỷ nguyên mới về cách quản lý kinh doanh toàn cầu và hoàn thành sự nỗ lực trong 30 năm bằng việc ban hành các nguyên tắc lập báo cáo tài chính cho thị trường vốn trên thế giới. Cũng trong năm này, rất nhiều quốc gia đã chính thức áp dụng hệ thống IFRS được xây dựng phù hợp với quốc gia mình và bắt đầu áp dụng từ 01.01.2005 như Úc, Hồng Kông và các nước Châu Âu…
Với những ưu điểm trên của IFRS thì sự chấp nhận đối với bộ chuẩn mực này ngày càng tăng cũng như được chấp nhận tại Hoa Kỳ. Các kế toán viên công chứng hành nghề tại nước này quan tâm một cách sâu sắc hơn về các chuẩn mực quốc tế. Mục tiêu chính của Hội đồng chuẩn mực kế toán quốc tế (IASB) và Ủy ban chứng khoán hối đoái (SEC) chính là làm sao IFRS được thống nhất khi áp dụng cũng như được giải thích thích hợp. Bởi vậy, một bộ văn bản để giải thích các IFRS nhằm có sự đồng bộ hơn trong quá trình áp dụng đã được ban hành. Bài viết này giới thiệu một cách đầy đủ và hệ thống về Hội đồng giải thích lập báo cáo tài chính quốc tế thông qua việc giới thiệu cơ cấu, quy trình và vai trò của tổ chức này trong việc giải thích các IFRS. Qua đây, bài viết cũng phân biệt sự khác nhau cơ bản của IFRIC với Tổ chức xử lý các nghiệp vụ mới nổi (EITF) của Hội đồng chuẩn mực kế toán tài chính (FASB).

II. IFRIC là gì và tầm quan trọng 

IFRIC là cơ quan chuyên về diễn giải của tổ chức IASB. Đây là một thực thể nhằm phát triển, duy trì và đưa ra các vấn đề có liên quan đến các IFRS trên thế giới. IFRIC được thiết kế để giúp cho tổ chức IASB cải thiện quá trình lập báo cáo tài chính thông qua các cuộc thảo luận kịp thời, xác định và giải quyết các vấn đề về báo cáo tài chính trong khuôn khổ của IFRS. IFRIC tiến hành giải thích các chuẩn mực mà phát sinh các vấn đề tại các quốc gia, sau đó sẽ chuyển bản thảo đến tổ chức IASB nhằm thảo luận và phê duyệt. Sau khi được sự thống nhất và chấp thuận của IASB, các giải thích IFRIC (hay còn được viết tắt là IFRICs) sẽ trở thành một phần của IFRS. Để phù hợp với IFRS, một doanh nghiệp phải tuân theo tất cả các khía cạnh của IFRS và tất nhiên là phải bao gồm luôn cả các IFRICs.

III. IFRIC khác gì với EITF

Nếu so sánh giữa IFRIC với EITF của tổ chức FASB là điều khó khăn vì cả hai có khá nhiều điểm tương đồng. Cả hai đều là các cơ quan được thiết lập theo một tiêu chuẩn nhất định và chặt chẽ, bao gồm tử 10 đến 15 thành viên ở nhiều khu vực khác nhau như kiểm toán viên, công tố viên hay từ những người sử dụng thông tin trên báo cáo tài chính. Sau khi được thành lập, cả hai tổ chức này đều phải được sự thừa nhận và công bố chính thức từ những tổ chức quản lý, chẳng hạn như FASB sẽ thừa nhận tổ chức EITF và IASB sẽ công nhận tổ chức IFRIC. Một khi đã được chấp thuận thì những đối tượng này mới trở thành những cơ quan hướng dẫn kế toán có thẩm quyền và đúng luật pháp.
Nếu đi vào chi tiết, có thể thấy nhiệm vụ của tổ chức EITF sẽ rộng hơn tổ chức IFRIC. Thật vậy, cả hai đơn vị này đều ra đời và hoạt động nhằm cải thiện hơn báo cáo tài chính thông qua việc xác định, thảo luận làm rõ và đề ra các giải pháp cho các vấn đề liên quan đến báo cáo tài chính trong phạm vi các khuôn mẫu về lý thuyết kế toán chung trên toàn thế giới. Cả hai tổ chức này cũng cùng ban hành các hướng dẫn nhằm giải thích chi tiết hơn cho các chuẩn mực để giảm sự khác biệt trong quá trình xử lý kế toán trên thực tế tại các doanh nghiệp. Tuy nhiên, đối với EITF còn một chức năng là chịu trách nhiệm giải trình thêm quá trình thực hiện và ứng dụng hoặc các vấn đề phát sinh trong phạm vi của GAAP.

IV. Trách nhiệm cụ thể và công việc của IFRIC

Dựa theo Cẩm nang tổ chức IFRIC được ban hành vào năm 2010, đoạn 5 của văn bản này có nêu rõ: tổ chức này có nhiệm vụ xem xét lại các vấn đề về báo cáo tài chính đã được xác định mà những nội dung này chưa được xử lý trong IFRS, hoặc các vấn đề mà có sự mâu thuẫn hoặc không thống nhất, hay các nội dung chưa có hướng dẫn cụ thể để từ đó làm căn cứ đưa ra các cách giải quyết một cách phù hợp hơn. IFRIC không chịu trách nhiệm về việc ban hành các quy định, hướng dẫn thực hành hoặc hướng dẫn ứng dụng cũng như các vấn đề mang tính cấp bách.