Tìm hiểu cách sử dụng hợp đồng quyền chọn để kiểm soát rủi ro khi giao dịch bằng vàng

Thanh Yến ACC

6 thg 6, 2025

Trong bối cảnh thị trường biến động, đặc biệt là giá vàng thường xuyên “nhảy múa” lên xuống từng ngày, việc thanh toán bằng vàng trong các hợp đồng mua bán tưởng chừng hấp dẫn nhưng lại tiềm ẩn không ít rủi ro — nhất là với các hợp đồng dài hạn.

Tuy nhiên, giải pháp đã có, và không mới với thị trường tài chính quốc tế: hợp đồng quyền chọn (options) – một công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả, đang bắt đầu được quan tâm tại Việt Nam. Vấn đề là: doanh nghiệp đã biết cách vận dụng chưa?

Vàng – “tiền tệ kép” nhưng đầy biến động

Vàng từ lâu được xem là phương tiện thanh toán đáng tin cậy trong một số lĩnh vực, đặc biệt là bất động sản, thương mại vật chất hoặc các giao dịch lớn giữa cá nhân/doanh nghiệp. Tuy nhiên, giá vàng không ổn định, chịu ảnh hưởng bởi yếu tố quốc tế (USD, lãi suất Mỹ), trong nước (niêm yết, chênh lệch nội-ngoại), và tâm lý thị trường.

Do đó, việc dùng vàng thanh toán, nếu không kiểm soát rủi ro giá cả, có thể dẫn đến:

Doanh nghiệp mua vào với giá cao, đến lúc thanh toán vàng giảm mạnh → thua lỗ.
Doanh nghiệp bán ra với giá thấp, tới ngày nhận thanh toán giá vàng tăng vọt → mất cơ hội lợi nhuận.

Reducing Payment Risks with Gold Using Option Contracts – An Effective Financial Solution for Businesses

Hợp đồng quyền chọn – “Tấm khiên vàng” bảo vệ doanh nghiệp

Hợp đồng quyền chọn (Option Contract) là thỏa thuận tài chính giữa hai bên, trong đó bên mua quyền có quyền, nhưng không bắt buộc phải thực hiện giao dịch mua hoặc bán tài sản (trong trường hợp này là vàng) vào một thời điểm tương lai, với mức giá được xác định trước (giá thực hiện).

Có hai loại chính:

Quyền chọn mua (Call Option): Cho phép mua vàng theo giá đã định.
Quyền chọn bán (Put Option): Cho phép bán vàng theo giá đã định.

Lợi ích cốt lõi: chốt được giá mua/bán trong tương lai, giảm thiểu rủi ro do biến động giá vàng, đồng thời linh hoạt lựa chọn có thực hiện hay không vào ngày đáo hạn.

Doanh nghiệp kế toán điều chỉnh ra sao? Cần chuẩn hóa hạch toán

Hiện nay, việc áp dụng hợp đồng quyền chọn trong thanh toán bằng vàng tại doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa phổ biến, phần lớn vì thiếu chuẩn mực hướng dẫn cụ thể. Trong bài viết này, chúng tôi đề xuất một số nguyên tắc và phương pháp hạch toán để bạn đọc – đặc biệt là người làm kế toán – có thể áp dụng linh hoạt.

1. Hạch toán mua hàng thanh toán bằng vàng theo quyền chọn mua

🔹 Nguyên tắc:

Tài sản và nợ phải trả phát sinh bằng vàng được quy đổi ra VNĐ theo giá thực tế tại ngày mua.
Quyền phí (option premium) ghi nhận vào chi phí tài chính.
Khi thanh toán:

Nếu giá vàng thị trường < giá quyền chọn → không thực hiện quyền, mua ngoài sẽ rẻ hơn.
Nếu giá thị trường > giá quyền chọn → thực hiện quyền chọn để mua vàng rẻ hơn thị trường → ghi nhận khoản lãi.

🔹 Phương pháp hạch toán nổi bật:

Ghi nhận quyền phí:

Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
Có TK 111,112

Mua hàng:

Nợ TK 152,156… (giá thực tế mua)
Có TK 331 – Phải trả người bán

Thanh toán bằng vàng:

Tùy theo giá thị trường, phần chênh lệch giữa giá thực hiện và giá ghi sổ được ghi vào TK 515 – Doanh thu tài chính hoặc TK 635 – Chi phí tài chính.

2. Hạch toán bán hàng thu bằng vàng theo quyền chọn bán

🔹 Nguyên tắc:

Doanh thu ghi nhận theo giá vàng tại thời điểm giao dịch.
Khi khách hàng thanh toán và hợp đồng quyền chọn đáo hạn:

Nếu giá thị trường > giá thực hiện → không thực hiện quyền chọn → bán vàng ra thị trường → ghi nhận doanh thu tài chính nếu lãi.
Nếu giá thị trường < giá thực hiện → thực hiện quyền chọn → bán vàng theo giá tốt hơn thị trường → ghi nhận khoản lãi.

🔹 Một số bút toán đáng chú ý: