Việt Nam và cuộc cách mạng thể chế kế toán từ VAS đến IFRS

Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé.

1. Vì sao phải thay đổi?

Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) ra đời từ hơn 20 năm trước, khi nền kinh tế còn ở giai đoạn sơ khai của quá trình hội nhập. Tuy nhiên, môi trường kinh doanh ngày nay đã đổi thay mạnh mẽ với các mô hình tài chính phức tạp, công nghệ số phát triển nhanh chóng và yêu cầu minh bạch ngày càng cao từ nhà đầu tư.

Trong khi đó, IFRS – bộ chuẩn mực kế toán được sử dụng tại hơn 140 quốc gia – lại đem đến một ngôn ngữ chung về tài chính toàn cầu, giúp các doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch, khả năng so sánh và tiếp cận vốn quốc tế dễ dàng hơn.

2. Từ VAS đến VFRS và IFRS – Một lộ trình thận trọng nhưng quyết liệt

Thay đổi không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Việt Nam đã lựa chọn một lộ trình “chắc mà chậm”: xây dựng Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Việt Nam (VFRS) – tiệm cận IFRS nhưng vẫn giữ sự linh hoạt phù hợp với điều kiện thực tế.

Cùng lúc, các doanh nghiệp có đủ năng lực sẽ được phép áp dụng trực tiếp IFRS, nhằm tạo ra những “ngọn cờ đầu” tiên phong, làm mẫu mực cho toàn thị trường.

3. Những thay đổi doanh nghiệp cần lưu ý

Sắp tới, Bộ Tài chính dự kiến ban hành thông tư thay thế Thông tư 200 – văn bản từng đóng vai trò “xương sống” của hệ thống kế toán doanh nghiệp suốt nhiều năm qua. Các nội dung sửa đổi không chỉ nhằm cập nhật với IFRS, mà còn phục vụ xu thế số hóa kế toán như chứng từ điện tử, kiểm soát giao dịch, mã OTP...

Các lĩnh vực đặc thù như tài sản số, tín chỉ carbon, hợp đồng PPP, hay kế toán khi sáp nhập, chia tách doanh nghiệp cũng sẽ được đưa vào phạm vi xem xét.

4. Không phải ai cũng nên áp dụng IFRS – và đó là điều tốt

Một điểm quan trọng trong cuộc chuyển đổi này: không nên mở cửa hoàn toàn cho mọi doanh nghiệp áp dụng IFRS. Vì IFRS dựa trên nguyên tắc, đòi hỏi sự xét đoán và hiểu sâu sắc – điều mà không phải doanh nghiệp nào cũng sẵn sàng.
Thay vào đó, việc chọn lọc các doanh nghiệp đủ năng lực (như công ty niêm yết, DNNN lớn, doanh nghiệp có vay vốn quốc tế...) sẽ giúp đảm bảo chất lượng báo cáo tài chính, tránh tình trạng "báo cáo IFRS hình thức", gây nhiễu thị trường.

5. Doanh nghiệp cần làm gì từ bây giờ?

Chờ đợi không còn là một lựa chọn. Các doanh nghiệp nên chủ động tiếp cận IFRS, rà soát sự khác biệt với VAS, chuẩn bị lại hệ thống quy trình, phần mềm và con người. Cần xây dựng một lộ trình nội bộ rõ ràng, gắn kết giữa chuyển đổi kế toán và chuyển đổi số – để không chỉ đáp ứng quy định mà còn nâng cao hiệu quả quản trị.

Chuyển đổi thể chế kế toán không đơn thuần là việc của cơ quan quản lý hay kế toán trưởng. Đây là cuộc thay đổi chiến lược ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động doanh nghiệp. Làm đúng, làm sớm, doanh nghiệp sẽ vươn mình trở thành người chơi toàn cầu. Làm muộn hoặc đối phó, có thể bị tụt lại phía sau trong một thế giới không ngừng vận động.