Blockchain và tiềm năng thay đổi ngành kiểm toán

1. Minh bạch và bất biến trong thu thập bằng chứng

Blockchain cho phép mọi giao dịch được ghi nhận theo thời gian thực, không thể sửa đổi sau khi đã được xác nhận. Quy trình này rất hiệu quả đối với các công ty kiểm toán vì giúp tiết kiệm thời gian, công sức nhập và lưu trữ giao dịch trong nhiều cơ sở dữ liệu Nhờ đặc tính này, kiểm toán viên có thể truy xuất đầy đủ các bước giao dịch, chứng từ, tránh tình trạng gian lận hoặc sửa đổi sau khi giao dịch đã được hợp lệ. Ví dụ, đối với kiểm toán nội bộ, giấy tờ làm việc và bằng chứng kiểm toán lưu trữ trên blockchain sẽ giảm sai sót do con người can thiệp, tăng độ tin cậy. 

2. Tăng cường kiểm soát nội bộ và kiểm toán từ xa

Nhờ blockchain, hệ thống kiểm soát nội bộ có thể được thiết lập theo dạng sổ cái phân tán có phân cấp quyền (permissioned ledger). Kiểm toán viên nội bộ có thể giám sát các hoạt động ở nhiều bộ phận khác nhau từ xa, theo dùng dữ liệu thời gian thực để phát hiện sai sót, kiểm tra các biến động bất thường trong dòng tiền, thiết lập cảnh báo khi có giao dịch bất thường. 

3. Rút ngắn thời gian và giảm chi phí thực hiện kiểm toán

Thay vì thu thập thủ công, chuyển giao hồ sơ giấy tờ, xác minh luồng chứng từ qua nhiều bước, kiểm toán sử dụng blockchain có thể thực hiện nhiều thao tác tự động hơn. Các giao dịch, đối chiếu, lưu trữ đều được đồng bộ và có thể truy xuất bất cứ lúc nào mà không cần đi lại hay chờ đợi xác nhận bên trung gian. Blockchain kết hợp với các công nghệ khác có thể thay đổi quy trình kiểm toán bằng cách sửa đổi cách kiểm toán viên thu thập bằng chứng, truy cập và phân tích dữ liệu. Kiểm toán viên dường như không có quyền lựa chọn ngoài việc tiếp nhận công nghệ và thay đổi các quy trình không phù hợp để không bị tụt hậu.

- Chính sách của Nhà nước về cách mạng công nghiệp 4.0, fintech, ngân hàng số đang hỗ trợ để công nghệ mới được thử nghiệm và áp dụng. 

2. Thách thức

Blockchain có thể cải thiện nghề nghiệp kiểm toán nhưng cũng tạo ra những thách thức mới. Do đó, kiểm toán viên cần nâng cao nhận thức về công nghệ này đối với nghề nghiệp, quá trình kiểm toán và sự phát triển của doanh nghiệp. 

- Nhân lực hiểu biết về công nghệ blockchain còn thiếu, đặc biệt là các kiểm toán viên chưa được đào tạo đủ về công nghệ sổ cái phân tán, hợp đồng thông minh.

- Chi phí ban đầu đầu tư hệ thống, duy trì, bảo mật private key, quản lý phân quyền là khá cao.

- Vấn đề khung pháp lý: hiện nay quy định về lưu trữ dữ liệu, chứng nhận giao dịch điện tử, bảo mật thông tin cá nhân trong giao dịch blockchain chưa đầy đủ.

- Giá trị pháp lý của bằng chứng số từ blockchain phải được xác nhận rõ trong luật, nếu không có cơ sở pháp lý thì khả năng chấp nhận trong tố tụng, kiểm toán hoặc yêu cầu chứng minh có thể bị tranh cãi.

3. Thích ứng để đối phó với rủi ro

Việc ứng dụng Blockchain trong kiểm toán mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng kéo theo không ít rủi ro. Công nghệ này đòi hỏi sự thay đổi lớn về tổ chức, kỹ năng và phương pháp làm việc, khiến nhiều công ty lo ngại nó có thể làm thay đổi hoàn toàn mô hình kiểm toán truyền thống. Blockchain giúp mở rộng dịch vụ mới nhưng cũng có nguy cơ “xóa sổ” những dịch vụ cũ vốn tồn tại lâu nay.

Trong đó, Blockchain công khai cho phép mọi người tham gia và giao dịch, mang lại tính minh bạch cao nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ lộ lọt dữ liệu, ảnh hưởng đến bảo mật. Ngược lại, Blockchain riêng tư kiểm soát tốt hơn nhưng đòi hỏi chi phí quản lý và năng lực công nghệ cao.