Điều tra sự khác biệt giữa tiến độ đảm bảo kiểm toán và sự mơ hồ của báo cáo tài chính.

HCM DIEU ACC

23 thg 9, 2025

Tiến độ đảm bảo kiểm toán đề cập đến mức độ tin cậy mà kiểm toán viên đưa ra về báo cáo tài chính, là một sự đảm bảo hợp lý rằng báo cáo không có sai sót trọng yếu. Trong khi đó, mơ hồ của báo cáo tài chính (hay rủi ro báo cáo tài chính) là khả năng thông tin trên báo cáo tài chính sai sót trọng yếu do các yếu tố nội tại hoặc do kiểm soát nội bộ yếu kém, khiến người sử dụng không thể tin cậy hoàn toàn. Sự khác biệt chính nằm ở chỗ: tiến độ đảm bảo là kết quả của quá trình kiểm toán nhằm giảm thiểu sự mơ hồ, còn mơ hồ là tính chất sẵn có của thông tin tài chính có thể dẫn đến sai sót.

1. Tiến độ đảm bảo kiểm toán

Kiểm toán viên thường chỉ đưa ra một mức độ đảm bảo hợp lý (reasonable assurance), chứ không phải là tuyệt đối. Điều này xuất phát từ các hạn chế vốn có của kiểm toán như: chi phí, thời gian, phạm vi tiếp cận dữ liệu, cũng như việc phải dựa vào các phương pháp chọn mẫu. Do đó, kiểm toán không thể phát hiện hết tất cả sai sót trọng yếu, đặc biệt là gian lận được che giấu tinh vi.

2. Sự mơ hồ của báo cáo tài chính

Báo cáo tài chính vốn chứa nhiều ước tính và giả định. Các khoản như trích lập dự phòng, ghi nhận doanh thu dài hạn, hay định giá tài sản tài chính đều phụ thuộc vào giả định của ban lãnh đạo. Chính vì vậy, sự mơ hồ này làm cho báo cáo tài chính khó phản ánh một cách “chính xác tuyệt đối”.
Ngoài ra, việc áp dụng chuẩn mực kế toán khác nhau (VAS so với IFRS) cũng dẫn đến sự chênh lệch lớn trong cách trình bày thông tin, càng làm gia tăng mức độ mơ hồ đối với người đọc.

3. Khoảng cách kỳ vọng (Expectation Gap)

Người sử dụng báo cáo tài chính – đặc biệt là nhà đầu tư – thường kỳ vọng kiểm toán sẽ phát hiện tất cả sai phạm. Nhưng kiểm toán viên chỉ cam kết ở mức độ hợp lý, chứ không thể đảm bảo tuyệt đối. Điều này tạo ra khoảng cách kỳ vọng, khiến nhiều trường hợp công chúng nghi ngờ tính hiệu quả của kiểm toán.
Một ví dụ điển hình ở Việt Nam là các công ty niêm yết bị Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt vì công bố báo cáo tài chính sai lệch, mặc dù báo cáo đã được kiểm toán. Điều này minh chứng cho sự khác biệt giữa kỳ vọng của thị trường và thực tế năng lực kiểm toán.

4. Sự khác biệt chính

Đặc điểm	Tiến độ Đảm bảo Kiểm toán	Mơ hồ của Báo cáo Tài chính
Bản chất	Là mục tiêu và kết quả đạt được sau quá trình kiểm toán	Là rủi ro tiềm tàng, là vấn đề cần được giảm thiểu
Vai trò	Giảm thiểu sự mơ hồ và nâng cao độ tin cậy	Là đối tượng của quá trình kiểm toán, cần được phát hiện và kiểm soát
Mức độ	Sự đảm bảo hợp lý, không phải tuyệt đối	Mức độ có thể khác nhau tùy thuộc vào bản chất hoạt động và hệ thống kiểm soát

5. Giải pháp thu hẹp khoảng cách

- Nâng cao chất lượng báo cáo kiểm toán bằng cách cung cấp nhiều thông tin giải thích hơn, thay vì chỉ đưa ra kết luận ngắn gọn.

- Tăng cường áp dụng công nghệ như phân tích dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI) để mở rộng phạm vi kiểm toán.

- Đẩy mạnh vai trò của các chuẩn mực quốc tế về công bố thông tin, giảm bớt sự mơ hồ trong báo cáo tài chính.

- Tuyên truyền, đào tạo để người sử dụng hiểu rõ giới hạn của kiểm toán.

6. Kết luận

Sự khác biệt giữa tiến độ đảm bảo kiểm toán và sự mơ hồ trong báo cáo tài chính là một vấn đề không thể loại bỏ hoàn toàn. Tuy nhiên, bằng cách nâng cao chất lượng dịch vụ, ứng dụng công nghệ và cải thiện hệ thống chuẩn mực, ngành kiểm toán có thể dần thu hẹp khoảng cách này. Qua đó, báo cáo tài chính sẽ trở nên hữu ích, minh bạch hơn và phục vụ tốt hơn cho sự phát triển của nền kinh tế.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.