Case Study: Wirecard (2020) – Khi kiểm toán thất bại trong thời đại số

HCM HÂN ACC

30 thg 10, 2025

Vụ bê bối Wirecard năm 2020 được xem là cú sốc lớn của ngành tài chính toàn cầu, khi 1,9 tỷ euro “bốc hơi” khỏi bảng cân đối kế toán mà không ai phát hiện suốt nhiều năm. Sự sụp đổ của công ty fintech hàng đầu nước Đức này đã phơi bày lỗ hổng nghiêm trọng trong công tác kiểm toán và giám sát tài chính, đồng thời đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của kiểm toán viên trong thời đại số – nơi dữ liệu minh bạch tưởng chừng là điều hiển nhiên.

1. Vụ bê bối tài chính chấn động châu Âu

Năm 2020, thế giới tài chính rúng động khi Wirecard AG – “ngôi sao fintech” của Đức – thừa nhận rằng 1,9 tỷ euro tiền mặt được báo cáo trong tài khoản ngân hàng ở Philippines… thực chất không tồn tại.

Chỉ trong vài ngày, cổ phiếu Wirecard mất hơn 98% giá trị, CEO Markus Braun bị bắt giữ, và công ty nhanh chóng tuyên bố phá sản.

Vụ việc được ví như “Enron phiên bản châu Âu”, phơi bày những lỗ hổng nghiêm trọng trong hoạt động kiểm toán và giám sát doanh nghiệp công nghệ tài chính.

2. Wirecard – Từ biểu tượng fintech đến cú sụp đổ lịch sử

Thành lập năm 1999, Wirecard khởi đầu là một công ty xử lý thanh toán trực tuyến nhỏ, sau đó nhanh chóng phát triển mạnh nhờ làn sóng thương mại điện tử và dịch vụ thanh toán không tiền mặt.

Công ty từng được định giá trên 24 tỷ euro, lọt vào chỉ số DAX30 – nhóm 30 doanh nghiệp hàng đầu nước Đức.

Tuy nhiên, đằng sau ánh hào quang đó là hệ thống báo cáo tài chính bị thao túng tinh vi, che giấu khoản tiền “ảo” khổng lồ và doanh thu được thổi phồng liên tục trong nhiều năm.

3. Bê bối công ty Wirecard và cuộc điều tra của financial times với Wirecard

a. Diễn biến vụ bê bối công ty Wirecard:

2015: Financial Times đã bày tỏ những nghi ngờ với số liệu kế toán và tăng trưởng doanh thu của Wirecard. Tờ báo nghi ngờ có một “lỗ hổng” 250 triệu euro dưới dạng các khoản phải thu trên bảng cân đối kế toán của Wirecard. Số tiền đó bằng đúng lợi nhuận giai đoạn 2012–2015 của công ty này.

2016: Xuất hiện một loạt phân tích nặc danh của những người tự xưng là đang bán khống cổ phiếu Wirecard, cáo buộc công ty này thổi phồng số liệu doanh thu và tiến hành rửa tiền.

2017: EY công bố báo cáo kiểm toán cho thấy không có những sai sót trọng yếu trong báo cáo của Wirecard. Giá cổ phiếu công ty tăng gấp 2 lần khi nhà đầu tư tin vào số liệu kế toán và công ty lại tiếp tục công bố doanh thu tăng mạnh.

2018: Công ty tiếp tục bị nghi ngờ là đã thực hiện nhiều hoạt động chuyển doanh thu qua lại thông qua các chi nhánh ở châu Á để thổi phồng doanh thu. Thế nhưng, cơ quan quản lý vẫn giữ im lặng khi công ty công bố hơn 250.000 điểm chấp nhận thẻ trên toàn cầu, trong đó có những công ty tên tuổi như Lidl, Aldi và hơn 100 hãng hàng không. Dù vậy, giá trị thị trường của công ty này lúc đó khoảng 24 tỷ euro, là một trong những công ty công nghệ tài chính có giá trị thị trường lớn nhất toàn cầu.

2019:

Financial Times tiếp tục nghi vấn về hoạt động kinh doanh của Wirecard khi có thông tin về những khuất tất trong số liệu doanh thu ở Singapore. Trong khi đó, chính cơ quan tại Singapore tiến hành điều tra các công ty của Wirecard ở nước này, còn cơ quan tài chính Đức là BaFin không cho phép tiến hành điều tra công ty này vì cho rằng việc đó sẽ ảnh hưởng đến “quan trọng với nền kinh tế”.
Financial Times tiếp theo đuổi đến tận Philippines và tìm đến một vài “đối tác thanh toán lớn” của Wirecard. Họ cho biết không phát hiện ra trụ sở của một công ty thanh toán nào và lãnh đạo các đối tác lớn của Wirecard thật ra chỉ là gia đình người dân bình thường, chẳng biết gì về thanh toán toàn cầu.
Wirecard khi ấy cáo buộc Financial Times và cơ quan quản lý Singapore vì đã điều tra hoạt động kinh doanh của họ.
Tháng 4/2019, Financial Times đưa ra nhiều nghi vấn với hoạt động kinh doanh của Wirecard ở Singapore, Philippines và Dubai, nghi ngờ công ty thổi phồng số liệu doanh thu và lợi nhuận ở Dubai và Ireland. CEO của Wirecard, Marcus Braun, nói những số liệu này là “rác rưởi” trong một buổi họp báo.
EY ký xác nhận báo cáo tài chính của Wirecard năm 2018 (có một số ngoại trừ liên quan đến trường hợp của Singapore). Trước sự nghi ngờ về tính chính xác của các báo cáo tài chính của Wirecard và sức ép của cổ đông, Wirecard phải chấp nhận yêu cầu một công ty kiểm toán khác là KPMG tiến hành “kiểm toán đặc biệt”, bao gồm hoạt động kế toán điều tra để khẳng định lại là có những hoạt động đúng và hợp pháp dựa trên số liệu kế toán của Wirecard không.

Trong suốt thời gian từ năm 2014 đến năm 2019, liên tục các cuộc điều tra và bài báo bị các nhà phân tích cho rằng có yếu tố thao túng hoặc bịa đặt, khiến tờ Financial Times còn bị cáo buộc là “tin giả”. Wirecard đã dùng nhiều cách để cố gắng đánh nhãn nghi ngờ thành tin thất thiệt, bao gồm việc thuê dịch vụ PR và luật hàng đầu của London để can thiệp, thậm chí là hối lộ.

2020:

KPMG công bố báo cáo cho biết công ty không thể xác nhận được các giao dịch liên quan đến phần lớn doanh thu và lợi nhuận Wirecard công bố từ năm 2016–2018 là trung thực.
KPMG cũng không thể xác định được số dư tiền mặt 1 tỷ USD của Wirecard có đang tồn tại hay không
EY từ chối xác nhận báo cáo kinh doanh năm 2019 của Wirecard. Quyết định của EY đã kéo theo một loạt các sự kiện chấn động, bắt đầu là Wirecard thừa nhận khoản tiền mặt khoảng 1,9 tỷ euro trong bảng cân đối kế toán của công ty đã “mất tích”. Sau đó, CEO Markus Braun phải từ chức, bị bắt và cuối cùng Wirecard nộp đơn xin phá sản và tuyên bố mất khả năng thanh toán vào ngày 25/6.

Wirecard thừa nhận 1,9 tỷ euro “mất tích” và được xác định là một trong những vụ gian lận tài chính lớn nhất châu Âu. EY – đơn vị kiểm toán lâu năm – kết luận đây là một vụ gian lận tinh vi, có sự cấu kết giữa nhiều bên thứ ba, khiến ngay cả quy trình kiểm toán chặt chẽ cũng không phát hiện được. Theo Reuters, Wirecard đã thổi phồng gần 2/3 doanh số, dẫn đến mất khả năng thanh toán và phá sản, bất chấp mọi nỗ lực khắc phục.

b. Các nguyên nhân dẫn đến vụ bê bối

Khiếm khuyết trong quy trình kiểm soát nội bộ tại Wirecard: Các cấp quản lý của Wirecard đã che giấu thông tin về sự gian lận tài chính của công ty và tạo ra mô hình tài chính phức tạp để che giấu sự thật đằng sau thất thoát tiền mặt.

Bên cạnh đó, các nhà điều hành của Wirecard đã sử dụng các thủ đoạn gian lận để làm tăng doanh thu và lợi nhuận ảo, bao gồm:

Giả mạo các giao dịch thanh toán.
Tạo ra các khoản tiền mặt giả.
Sử dụng các công ty ma để che đậy các giao dịch gian lận.
Sự thiếu trách nhiệm của các cơ quan quản lý: Các cơ quan quản lý của Đức, bao gồm BaFin và Ủy ban Chứng khoán Đức (BaWe), đã bị chỉ trích vì đã không phát hiện ra vụ bê bối sớm hơn.

Kiểm toán không hiệu quả:

Công ty kiểm toán EY đã không phát hiện ra gian lận tài chính trong quá trình kiểm toán tài chính của Wirecard. Điều này đã đặt ra câu hỏi về khả năng và hiệu quả của quy trình kiểm toán và kiểm soát tài chính tại công ty kiểm toán và Wirecard.

c. Ảnh hưởng của vụ bê bối:

Vụ bê bối Wirecard đã gây thiệt hại nghiêm trọng về tài chính cho nhà đầu tư và làm lung lay niềm tin vào thị trường chứng khoán Đức. Sự sụp đổ của công ty được xem là “thảm họa toàn diện”, tác động mạnh đến ngành công nghệ tài chính và uy tín của nền kinh tế Đức, đồng thời cho thấy khoảng trống lớn trong hệ thống giám sát và kiểm toán tài chính.

4. Tắc trách của EY trong kiểm toán EY

Sự thất bại của EY (Ernst & Young) – một trong bốn công ty kiểm toán lớn nhất thế giới – trong vụ bê bối Wirecard đã làm dấy lên làn sóng chỉ trích mạnh mẽ và đặt ra nghi vấn lớn về chất lượng kiểm toán, đạo đức nghề nghiệp và hiệu quả giám sát trong lĩnh vực tài chính.

* Không phát hiện sự gian lận tài chính lớn:

EY bị chỉ trích vì không phát hiện ra sai phạm tài chính kéo dài nhiều năm tại Wirecard, dù kiểm toán hàng năm đều xác nhận công ty “hoạt động bình thường”. Việc không xác minh được tính trung thực của khoản tiền mặt 1,9 tỷ euro khiến niềm tin của nhà đầu tư sụp đổ và gây thiệt hại nghiêm trọng.

* Khiếm khuyết trong kiểm toán và kiểm soát:

Các báo cáo kiểm toán của EY được công bố đều đảm bảo tính minh bạch, trong khi thực tế Wirecard đang che giấu gian lận quy mô lớn. Báo cáo điều tra cho thấy EY không yêu cầu bằng chứng trực tiếp từ ngân hàng lưu ký về số tiền ảo này – một sai sót cơ bản trong quy trình kiểm toán.

* Tín nhiệm của ngành kiểm toán bị đe dọa:

Vụ việc khiến uy tín của ngành kiểm toán toàn cầu suy giảm nghiêm trọng. Công chúng mất lòng tin vào báo cáo kiểm toán độc lập, đặc biệt là với các công ty kiểm toán lớn như EY. Nhiều chuyên gia cho rằng vụ Wirecard là hồi chuông cảnh tỉnh về trách nhiệm nghề nghiệp và nhu cầu cấp thiết cải thiện tiêu chuẩn kiểm toán quốc tế.

5. Hệ lụy nặng nề và tác động toàn cầu

Vụ bê bối Wirecard (2020) đã gây chấn động toàn cầu, khiến nhà đầu tư mất hơn 20 tỷ euro khi cổ phiếu công ty sụt hơn 98%. Uy tín tài chính của Đức và niềm tin vào hệ thống kiểm toán châu Âu bị tổn hại nghiêm trọng, đặc biệt khi cơ quan giám sát BaFin bị chỉ trích vì phớt lờ cảnh báo và bảo vệ Wirecard trước cáo buộc gian lận.

Sau vụ việc, Liên minh châu Âu đã tiến hành cải cách mạnh mẽ hệ thống kiểm toán, yêu cầu tăng cường minh bạch, luân chuyển công ty kiểm toán và ứng dụng công nghệ trong giám sát rủi ro.

6. Bài học cho ngành kiểm toán trong thời đại số

Vụ Wirecard là lời cảnh tỉnh sâu sắc cho ngành kế toán – kiểm toán trong bối cảnh chuyển đổi số. Một số bài học quan trọng gồm:

Tăng cường tính độc lập và minh bạch của kiểm toán viên, tránh xung đột lợi ích.

Ứng dụng công nghệ và AI để phát hiện sớm các dấu hiệu gian lận.

Hoàn thiện cơ chế giám sát fintech, đảm bảo theo kịp mô hình kinh doanh mới.

Đề cao đạo đức nghề nghiệp, bởi công nghệ không thể thay thế sự trung thực.

7. Kết luận

Vụ Wirecard không chỉ là sự sụp đổ của một doanh nghiệp, mà còn là bài học lớn cho ngành kiểm toán toàn cầu về giới hạn của phương pháp truyền thống trong kỷ nguyên số. Ngành kiểm toán cần đổi mới tư duy, ứng dụng công nghệ hiện đại và củng cố đạo đức nghề nghiệp để bảo vệ tính minh bạch và niềm tin của thị trường tài chính. Nếu bạn quan tâm đến các chủ đề về kiểm toán, gian lận tài chính và chuyển đổi số trong kế toán, hãy theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều bài viết chuyên sâu và cơ hội nghề nghiệp tại AGS nhé!