Vai trò của kế toán trong đo lường phát thải carbon và báo cáo tài chính xanh

HCM HƯƠNG ACC

5 thg 11, 2025

Biến đổi khí hậu đã trở thành một trong những thách thức lớn nhất của thời đại hiện nay, ảnh hưởng sâu rộng đến mọi khía cạnh của đời sống kinh tế - xã hội. Trước sức ép từ các cam kết toàn cầu như Thỏa thuận Paris và mục tiêu phát thải ròng bằng không (Net Zero), các doanh nghiệp đang phải thay đổi chiến lược hoạt động theo hướng phát triển bền vững. Trong bối cảnh đó, kế toán – vốn được coi là công cụ phản ánh trung thực tình hình tài chính – đang đảm nhận một vai trò mới: đo lường và báo cáo tác động môi trường. Đặc biệt, việc lượng hóa phát thải carbon và xây dựng báo cáo tài chính xanh đang trở thành xu hướng tất yếu, phản ánh sự mở rộng của nghề kế toán từ lĩnh vực tài chính thuần túy sang lĩnh vực quản trị bền vững.

1. Kế toán và việc đo lường phát thải carbon

Trong quá khứ, kế toán chủ yếu tập trung vào việc ghi nhận các giao dịch tài chính, nhằm phản ánh hiệu quả kinh doanh và vị thế tài chính của doanh nghiệp. Tuy nhiên, mô hình kế toán truyền thống chưa thể hiện được đầy đủ những tác động môi trường phát sinh từ hoạt động sản xuất và tiêu thụ năng lượng. Khi các yếu tố như tiêu hao tài nguyên, ô nhiễm không khí và phát thải khí nhà kính trở thành những rủi ro có thể định lượng, yêu cầu đặt ra cho kế toán là phải tích hợp các yếu tố môi trường vào hệ thống báo cáo. Từ đó, khái niệm kế toán carbon ra đời, nhằm đo lường, kiểm soát và công bố lượng phát thải khí nhà kính (GHG) trong toàn bộ chuỗi hoạt động của doanh nghiệp.

Việc đo lường phát thải carbon không chỉ dừng ở mức kỹ thuật, mà còn đòi hỏi tính chính xác, minh bạch và khả năng kiểm chứng – những yếu tố vốn là nền tảng của nghề kế toán. Kế toán viên có trách nhiệm thu thập và xử lý dữ liệu về phát thải theo các chuẩn mực quốc tế như GHG Protocol hoặc ISO 14064, qua đó đảm bảo thông tin được trình bày nhất quán và đáng tin cậy. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể đánh giá chính xác mức độ ảnh hưởng của mình đối với môi trường, đồng thời xây dựng các chiến lược giảm phát thải phù hợp.

2. Kế toán trong việc xây dựng báo cáo tài chính xanh

Từ việc đo lường phát thải carbon, kế toán tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong việc hình thành báo cáo tài chính xanh – loại báo cáo tích hợp cả thông tin tài chính và phi tài chính. Khác với báo cáo tài chính truyền thống chỉ phản ánh con số về doanh thu, chi phí và lợi nhuận, báo cáo tài chính xanh trình bày thêm các chỉ số liên quan đến hiệu quả sử dụng năng lượng, lượng phát thải khí nhà kính, đầu tư vào công nghệ sạch và các biện pháp quản lý rủi ro môi trường.

Đây không chỉ là công cụ minh bạch hóa hoạt động kinh doanh mà còn là phương tiện thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Nhiều tổ chức quốc tế như IFRS Foundation đã ban hành các chuẩn mực báo cáo bền vững (IFRS S1 và IFRS S2), yêu cầu doanh nghiệp công bố thông tin liên quan đến rủi ro và cơ hội khí hậu. Trong bối cảnh đó, kế toán viên giữ vai trò cầu nối giữa dữ liệu tài chính và dữ liệu môi trường, bảo đảm tính đầy đủ và chính xác của thông tin được công bố. Việc làm này giúp tăng niềm tin của nhà đầu tư, tạo thuận lợi trong việc tiếp cận nguồn vốn xanh và nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế.

3. Vai trò tư vấn và định hướng phát triển bền vững

Bên cạnh chức năng ghi nhận và báo cáo, kế toán còn đóng vai trò tư vấn chiến lược trong việc ra quyết định của doanh nghiệp. Thông qua phân tích chi phí và lợi ích của các dự án giảm phát thải, kế toán giúp ban lãnh đạo cân đối giữa hiệu quả kinh tế và trách nhiệm môi trường. Việc xác định chi phí carbon, lập ngân sách cho các dự án năng lượng tái tạo hay tính toán lợi ích dài hạn từ đầu tư xanh đều cần đến chuyên môn của kế toán.

Ngoài ra, kế toán còn góp phần thiết lập hệ thống đo lường hiệu quả sử dụng tài nguyên, giúp doanh nghiệp nhận diện điểm yếu trong hoạt động tiêu thụ năng lượng và quản lý chất thải. Những dữ liệu này không chỉ hỗ trợ việc lập kế hoạch tài chính mà còn giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định pháp lý và chuẩn mực quốc tế về phát triển bền vững. Có thể nói, kế toán hiện đại không còn là người “ghi chép lại quá khứ” mà đã trở thành người “dự báo và định hướng tương lai”, giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược phát triển hài hòa giữa lợi nhuận và trách nhiệm xã hội.

Kết luận

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang hướng tới phát triển bền vững và trung hòa carbon, vai trò của kế toán đã thay đổi sâu sắc. Kế toán không chỉ còn giới hạn trong việc phản ánh số liệu tài chính, mà đã mở rộng sang đo lường và quản trị các tác động môi trường, góp phần xây dựng nền tảng cho báo cáo tài chính xanh. Việc lượng hóa phát thải carbon và công bố thông tin bền vững không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu của thị trường vốn và cơ quan quản lý, mà còn thể hiện cam kết lâu dài đối với xã hội và môi trường. Trong tương lai, kế toán viên sẽ cần trang bị thêm kiến thức về khoa học môi trường, công nghệ số và phân tích dữ liệu để đáp ứng yêu cầu mới của thời đại. Chính họ sẽ là cầu nối giữa tài chính và bền vững, góp phần kiến tạo một nền kinh tế minh bạch, có trách nhiệm và thân thiện với hành tinh.