“Chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA) mới nhất và xu hướng cập nhật năm 2025"

HCM NHÃ NAM ACC

24 thg 10, 2025

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA) ngày càng đóng vai trò trọng yếu trong việc đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy của báo cáo tài chính. Năm 2025 đánh dấu giai đoạn nhiều thay đổi quan trọng khi IAASB (Hội đồng Chuẩn mực Kiểm toán và Đảm bảo Quốc tế) liên tục cập nhật và ban hành các chuẩn mực mới nhằm tăng cường chất lượng kiểm toán, ứng dụng công nghệ, và quản lý rủi ro gian lận tốt hơn. Bài viết này sẽ giúp bạn nắm rõ những điểm mới của ISA, xu hướng quốc tế và tác động tới nghề kiểm toán tại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.

1. Tổng quan về ISA và cơ quan thiết lập

ISA — viết tắt của International Standards on Auditing — là bộ chuẩn mực do IAASB ban hành, nhằm quy định trách nhiệm và phương pháp kiểm toán viên khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính. IAASB đặt mục tiêu phục vụ lợi ích công chúng thông qua việc phát triển các chuẩn mực toàn cầu nhằm nâng cao độ tin cậy của kiểm toán.
Các chuẩn mực ISA được áp dụng hoặc tham khảo rộng rãi tại nhiều quốc gia và được cập nhật liên tục để phản ánh những thay đổi trong môi trường kiểm toán, tài chính và công nghệ.

2. Những cập nhật nổi bật của ISA trong giai đoạn 2024–2025

2.1 ISA 570 (Revised 2024) – Going Concern

IAASB đã ban hành chuẩn mực sửa đổi ISA 570 vào năm 2024 để gia tăng trách nhiệm của kiểm toán viên trong việc đánh giá khả năng hoạt động liên tục của doanh nghiệp (going concern).

Điểm nổi bật:

Mở rộng phạm vi đánh giá từ ngày lập báo cáo tài chính tới ngày phê duyệt báo cáo.

Yêu cầu kiểm toán viên phải “nghi ngờ nghề nghiệp” mạnh mẽ hơn khi doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro tài chính.

Tăng cường yêu cầu minh bạch trong báo cáo kiểm toán về vấn đề khả năng hoạt động liên tục.

2.2 ISA 240 (Revised) – Fraud in an Audit of Financial Statements

Vào tháng 7/2025, IAASB phát hành sửa đổi lớn chuẩn mực ISA 240, nhằm tăng cường vai trò kiểm toán viên trong việc phát hiện gian lận.

Điểm nổi bật:

Xác định rõ hơn trách nhiệm của kiểm toán viên khi có rủi ro gian lận.

Yêu cầu tăng cường tính hoài nghi nghề nghiệp (professional skepticism).

Tăng minh bạch trong báo cáo kiểm toán, đặc biệt đối với các doanh nghiệp giao dịch công chúng.

Hiệu lực áp dụng từ các kỳ kiểm toán bắt đầu 15/12/2026.

2.3 Các sửa đổi “narrow-scope” và chuẩn cho doanh nghiệp nhỏ hơn

IAASB đã ban hành các sửa đổi nhỏ (narrow-scope amendments) cho một số chuẩn mực như ISA 620 (Using the Work of the Auditor’s Expert), ISRE 2400 (Revised) v.v., với hiệu lực từ 15/12/2026.

Chuẩn mực riêng cho doanh nghiệp ít phức tạp (LCE – Less Complex Entities): ISA for LCE có hiệu lực từ 15/12/2025, cùng với hướng dẫn FAQ.

2.4 Xu hướng công nghệ và kiểm toán

IAASB đã đưa công nghệ vào trọng tâm chiến lược: lần đầu tiên phát hành Technology Position và danh sách các vấn đề công nghệ (“Catalog of Issues and Possible Actions”).
Điều này cho thấy tương lai kiểm toán sẽ càng phụ thuộc vào công nghệ: phân tích dữ liệu, AI, tự động hoá và sổ cái phân tán (blockchain) sẽ ảnh hưởng sâu đến việc thực hiện ISA.

3. Tác động tới nghề kiểm toán và doanh nghiệp Việt Nam

3.1 Với kiểm toán viên

Kiểm toán viên cần cập nhật kiến thức chuẩn mực mới, đặc biệt về gian lận, khả năng hoạt động liên tục và ứng dụng công nghệ.

Cần phát triển kỹ năng: phân tích dữ liệu, hoài nghi nghề nghiệp, hiểu biết về công nghệ và quản lý rủi ro.

Văn phòng kiểm toán cần xây dựng chương trình đào tạo nội bộ và hỗ trợ triển khai các chuẩn mới.

3.2 Với doanh nghiệp

Doanh nghiệp, đặc biệt công ty niêm yết và hoạt động quốc tế, cần chuẩn bị báo cáo tài chính tuân thủ các chuẩn mới — ví dụ điều kiện áp dụng ISA 240 và ISA 570.

Cần thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ, hỗ trợ đánh giá rủi ro gian lận và khả năng hoạt động liên tục.

Việt Nam: khi nền kinh tế hội nhập sâu rộng, việc tuân thủ chuẩn quốc tế giúp nâng cao uy tín, thu hút vốn và đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư quốc tế.

3.3 Với thị trường kiểm toán tại Việt Nam

Các công ty kiểm toán quốc tế và Việt Nam cần xây dựng năng lực đáp ứng theo chuẩn mới — từ đào tạo nhân lực, xây dựng quy trình đến ứng dụng công nghệ.

Cơ quan quản lý và hiệp hội nghề nghiệp như Hiệp hội Kế toán & Kiểm toán Việt Nam (VAA) cần cập nhật hướng dẫn và hỗ trợ doanh nghiệp, kiểm toán viên áp dụng chuẩn mới.

4. Hướng dẫn triển khai thực tế

Rà soát các chuẩn mực ảnh hưởng đến doanh nghiệp: ISA 240, ISA 570, ISA for LCE…

Xác định kế hoạch áp dụng: theo hướng dẫn của IAASB, hiệu lực từ 2026 hoặc 2025.

Đào tạo nhân sự và thiết lập quy trình nội bộ để tuân thủ các yêu cầu mới.

Triển khai công nghệ hỗ trợ kiểm toán: phân tích dữ liệu, tự động hoá, kiểm tra gian lận.

Theo dõi các dự án của IAASB và tham gia góp ý (consultation) nếu có — việc này giúp doanh nghiệp và kiểm toán viên có tiếng nói và chuẩn bị sớm.

5. Kết luận

Chuẩn mực kiểm toán quốc tế đang bước vào giai đoạn chuyển đổi quan trọng: từ việc chỉ tập trung vào kiểm toán báo cáo tài chính truyền thống sang nhấn mạnh rủi ro gian lận, khả năng hoạt động liên tục và ứng dụng công nghệ. Đối với kiểm toán viên, doanh nghiệp và thị trường Việt Nam, việc nắm bắt và áp dụng kịp thời những chuẩn mới này không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên kiểm toán hiện đại. Việc tuân thủ chuẩn mực không chỉ giúp giảm rủi ro pháp lý mà còn tăng cường niềm tin và minh bạch với các bên liên quan.