ESG Reporting - Kế toán đóng vai trò gì trong báo cáo phát triển bền vững?

HCM Thùy ACC

3 thg 10, 2025

Bạn là một kế toán viên hoặc người làm trong bộ phận tài chính/kiểm toán, và bạn đang muốn mở rộng hiểu biết, nâng cao giá trị bản thân bằng cách tham gia vào lĩnh vực báo cáo phát triển bền vững (ESG). Bạn muốn biết: trong một công ty tiến tới phát triển bền vững, ESG reporting đặt ra những yêu cầu gì với vai trò của kế toán? Kế toán có thể đóng góp như thế nào để đảm bảo tính minh bạch, tin cậy và phù hợp với các chuẩn mực quốc tế?

Bài viết này AGS sẽ đi từ khái niệm ESG và nhu cầu báo cáo tới vai trò cụ thể của kế toán, thách thức và gợi ý cho việc triển khai ở Việt Nam.

1. ESG Reporting là gì và vì sao nó quan trọng?

1.1. Khái niệm ESG Reporting

ESG là viết tắt của Environmental – Social – Governance (Môi trường – Xã hội – Quản trị). ESG reporting (báo cáo ESG) là hoạt động công bố thông tin không tài chính của doanh nghiệp về các khía cạnh môi trường, xã hội và quản trị để các bên liên quan (cổ đông, nhà đầu tư, khách hàng, cơ quan quản lý…) đánh giá.
Những thông tin được báo cáo có thể là lượng khí thải carbon, sử dụng năng lượng, chính sách nhân sự, an toàn lao động, đa dạng nhân sự, cấu trúc quản trị, rủi ro từ biến đổi khí hậu…

1.2. Tầm quan trọng của ESG Reporting

Tạo niềm tin, minh bạch với các bên liên quan: Trong bối cảnh nhà đầu tư, khách hàng ngày càng quan tâm đến tính bền vững, thông tin ESG giúp doanh nghiệp xây dựng hình ảnh có trách nhiệm.
Thu hút vốn: Quỹ đầu tư ESG và các định chế tài chính ưu tiên doanh nghiệp có báo cáo ESG chất lượng.
Quản trị rủi ro: Việc theo dõi các yếu tố môi trường, xã hội giúp doanh nghiệp phát hiện, quản lý rủi ro sớm.
Tuân thủ quy định: Nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ đã bắt đầu yêu cầu báo cáo bền vững (ví dụ: Châu Âu với CSRD).
Tối ưu chi phí và hiệu quả nội bộ: Khi doanh nghiệp đo lường và quản lý các nguồn lực (năng lượng, chất thải, nhân lực…), có thể tìm cách giảm lãng phí, tăng hiệu quả.

Nghiên cứu cho thấy sự tích hợp ESG vào quản lý doanh nghiệp giúp tăng giá trị công ty và thu hút cổ đông hơn (Marani, 2024).

Ở Việt Nam, chỉ số Vietnam Sustainability Index (VNSI) được HOSE xây dựng để đánh giá doanh nghiệp niêm yết theo 3 trụ cột ESG, thúc đẩy minh bạch báo cáo ESG trong giới công ty niêm yết.

2. Vai trò của kế toán trong ESG Reporting

Khi doanh nghiệp bắt đầu xây dựng báo cáo ESG, vai trò của kế toán không chỉ dừng ở báo cáo tài chính truyền thống mà mở rộng ra nhiều mảng mới. Dưới đây là các chức năng chính:

Vai trò	Nội dung cụ thể	Ghi chú / minh chứng từ nghiên cứu
Thu thập, đo lường và xác minh dữ liệu ESG	Kế toán thiết kế quy trình thu thập dữ liệu (ví dụ lượng khí thải, điện năng, nước dùng, chỉ số nhân sự), xác minh tính đầy đủ, chính xác.	Theo D. Scott Showalter, kế toán có nhiệm vụ xác định chỉ số, đo lường, thiết kế kiểm soát nội bộ và đảm bảo tính xác thực của dữ liệu ESG.
Tích hợp ESG vào hệ thống báo cáo và quản lý chi phí	Kế toán quản lý (management accounting) kết hợp các chi phí và lợi ích ESG vào các công cụ như ngân sách, phân tích chi phí, kiểm soát nội bộ để hỗ trợ ra quyết định.	Nghiên cứu “Role of Management Accounting in Raising ESG Integration” nêu rõ các công cụ kế toán quản lý giúp đưa ESG vào quản trị doanh nghiệp.
Chuẩn hóa và áp dụng các khung báo cáo	Kế toán nghiên cứu và áp dụng các chuẩn mực như GRI, SASB, IFRS Sustainability Disclosure Standards (IFRS S1/S2)… để đảm bảo tính so sánh, minh bạch.	Trong bối cảnh chưa có chuẩn quốc tế duy nhất, việc lựa chọn chuẩn phù hợp là thách thức nhưng cần thiết.
Kiểm toán, đảm bảo (assurance) thông tin ESG	Kiểm toán viên/kiểm toán nội bộ, với nghiệp vụ kiểm toán tài chính, chuyển sang đảm bảo độ tin cậy của thông tin ESG, hạn chế “greenwashing”.	Vai trò kiểm toán ESG trong việc xác minh dữ liệu môi trường (như lượng carbon) giúp tăng độ tin cậy. Nghiên cứu tại Việt Nam chỉ ra vai trò xác minh trong thị trường carbon.
Tư vấn chiến lược ESG và hỗ trợ ra quyết định	Kế toán trong vai trò cố vấn: đánh giá tác động tài chính của các sáng kiến ESG, mô hình hóa tài chính, phân tích chi phí – lợi ích của các dự án xanh.	Trong xu hướng chuyển đổi, kế toán đóng vai trò chiến lược hơn, tham gia hoạch định ESG trong hoạt động kinh doanh.
Giám sát, đánh giá và báo cáo định kỳ	Kế toán tham gia việc đánh giá mức độ thực hiện các chỉ tiêu ESG theo chu kỳ (năm, quý), so sánh với mục tiêu, báo cáo tiến độ.	Nghiên cứu tổng quan nhận xét phần lớn các tài liệu về báo cáo bền vững gắn vai trò kế toán với hệ thống báo cáo & kiểm soát.

3. Thách thức và rào cản

Dù tiềm năng lớn, kế toán khi tham gia ESG reporting sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn:

Thiếu chuẩn mực thống nhất
Hiện nay chưa có một chuẩn quốc tế duy nhất cho ESG mà mỗi khu vực, ngành có thể áp dụng GRI, SASB, ESRS, IFRS S1/S2... Điều này gây khó khăn cho việc so sánh và áp dụng.
Dữ liệu không đầy đủ, khó đo lường
Một số thông tin ESG là phi tài chính, mang tính định tính (văn hóa doanh nghiệp, quyền con người…). Việc chuyển sang số liệu định lượng đáng tin cậy là thách thức.
Chi phí, nguồn lực hạn chế
Doanh nghiệp, đặc biệt SME, có thể có hạn chế về ngân sách, nhân lực có chuyên môn ESG.
Thiếu chuyên môn và đào tạo
Kế toán truyền thống chưa được đào tạo đủ về môi trường, xã hội, phân tích dữ liệu ESG. Ở Việt Nam, VACPA và ACCA đã tổ chức đào tạo ESG, nhưng hiện trạng vẫn thiếu chuyên gia.
Rủi ro “greenwashing”
Nếu thông tin ESG không được kiểm soát kỹ, doanh nghiệp có thể bị cáo buộc tô vẽ (greenwashing). Vai trò kiểm toán đảm bảo sẽ rất quan trọng để giảm rủi ro này.

4. Gợi ý triển khai thực tế ở Việt Nam và ứng dụng

Để kế toán/ doanh nghiệp có thể hiệu quả hơn khi tham gia ESG reporting tại Việt Nam, dưới đây là vài gợi ý:

Xây dựng hệ thống thu thập, kiểm soát dữ liệu nội bộ: từ cấp phòng ban đến hệ thống ERP/BIG DATA để tự động hóa thu thập dữ liệu ESG.
Lựa chọn chuẩn mực kết hợp: doanh nghiệp có thể áp dụng GRI làm cơ sở, đồng thời hướng đến chuẩn quốc tế mới (ví dụ IFRS S1/S2).
Đào tạo và nâng cao năng lực: doanh nghiệp nên đầu tư đào tạo nội bộ cho kế toán về ESG, phân tích dữ liệu, các phương pháp đánh giá.
Thử nghiệm kiểm toán nội bộ ESG: trước khi ra báo cáo chính thức nên có giai đoạn kiểm thử để phát hiện lỗi, cải thiện quy trình.
Liên kết với tổ chức chuyên môn và kiểm toán độc lập: để xác minh thông tin ESG, tránh rủi ro tin cậy thấp.
Bắt đầu từ các sáng kiến nhỏ, dễ đo lường: như tiết kiệm năng lượng, quản lý chất thải, phúc lợi nhân viên… sau đó mở rộng dần.
Theo dõi xu hướng quốc tế và quy định trong nước: như nếu Việt Nam có quy định bắt buộc báo cáo ESG trong tương lai, doanh nghiệp cần sẵn sàng.

Một nghiên cứu về các doanh nghiệp Việt Nam cho thấy rằng báo cáo ESG đã tác động tích cực đến kế toán quản trị (management accounting), giúp phân tích và đánh giá hiệu quả toàn diện hơn.

Về vai trò kiểm toán trong thị trường carbon tại Việt Nam, một nghiên cứu định tính chỉ ra kiểm toán ESG giúp xác minh độ chính xác lượng carbon, ngăn chặn greenwashing, chuẩn hóa phương pháp đo lường và xây dựng niềm tin với bên liên quan.

5. Kết luận & lời khuyên

Vai trò của kế toán trong ESG reporting không còn hạn chế chỉ ở việc ghi sổ và lập báo cáo tài chính. Kế toán hiện nay là người cầu nối giữa dữ liệu ESG và thông tin ra bên ngoài, đảm bảo tính minh bạch, tính tin cậy và gắn kết với quản trị doanh nghiệp.

Nếu bạn là kế toán viên muốn theo đuổi mảng ESG, lời khuyên là:

Bắt đầu từ việc học kiến thức ESG cơ bản (các chuẩn mực, kỹ thuật đo lường)
Thử áp dụng trong dự án nhỏ nội bộ
Hợp tác với các phòng ban khác (môi trường, nhân sự, pháp chế) để thu thập dữ liệu
Luôn đặt tính trung thực – kiểm soát rủi ro greenwashing
Cập nhật xu hướng quốc tế, quy định mới trong lĩnh vực ESG

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.