Lehman Brothers (2008): "Phù Phép" Kế Toán, Repo 105 và Cú Sụp Đổ Châm Ngòi Khủng Hoảng Toàn Cầu
Bối Cảnh: Bữa Tiệc Bất Động Sản Và "Vũ Khí Hủy Diệt Hàng Loạt"
Để hiểu tại sao Lehman Brothers sụp đổ, chúng ta phải quay lại bối cảnh những năm 2000: bong bóng thị trường nhà đất tại Mỹ.
Lãi suất thấp: Sau sự kiện 11/9, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã hạ lãi suất xuống mức cực thấp để kích thích kinh tế.
Cho vay dưới chuẩn (Subprime mortgages): Lãi suất thấp tạo ra một cơn sốt mua nhà. Các ngân hàng bắt đầu nới lỏng tiêu chuẩn, cho vay cả những người có lịch sử tín dụng xấu.
Chứng khoán hóa: Các ngân hàng như Lehman Brothers không giữ các khoản vay này. Thay vào đó, họ gom hàng ngàn khoản vay mua nhà lại với nhau, đóng gói chúng thành các sản phẩm tài chính phức tạp gọi là Chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp (MBS) và Nghĩa vụ nợ có đảm bảo (CDO), rồi bán chúng cho các nhà đầu tư trên khắp thế giới. Những công cụ này được tỷ phú Warren Buffett gọi là "vũ khí tài chính hủy diệt hàng loạt".
Lehman Brothers đã lao vào bữa tiệc này một cách say sưa. Họ không chỉ môi giới mà còn dùng chính tiền của mình để đầu tư mạnh vào các tài sản rủi ro này. Bảng cân đối kế toán của họ phình to với hàng trăm tỷ đô la tài sản liên quan đến bất động sản.
Vấn Đề Lớn: Đòn Bẩy Quá Cao Và Bảng Cân Đối Kế Toán Mất Cân Đối
Vấn đề cốt lõi của Lehman Brothers là đòn bẩy tài chính (leverage). Vào năm 2007, tỷ lệ đòn bẩy của họ là khoảng 31:1. Điều này có nghĩa là với mỗi 1 USD vốn chủ sở hữu, họ đã vay tới 31 USD để đầu tư.
Khi thị trường lên: Đòn bẩy cao giúp khuếch đại lợi nhuận một cách ngoạn mục.
Khi thị trường xuống: Nó trở thành một con dao hai lưỡi, khuếch đại thua lỗ một cách khủng khiếp.
Khi bong bóng nhà đất vỡ vào năm 2007-2008, giá trị của các tài sản MBS và CDO mà Lehman nắm giữ lao dốc không phanh. Bảng cân đối kế toán của họ đầy những tài sản "độc hại" (toxic assets). Họ cần phải giảm nợ một cách nhanh chóng để trấn an các nhà đầu tư và các cơ quan xếp hạng tín dụng. Nhưng bán tháo các tài sản này sẽ phải ghi nhận một khoản lỗ khổng lồ.
Và họ đã tìm đến một giải pháp "sáng tạo": Repo 105.
Phân Tích Kế Toán: Thủ Thuật Repo 105 Hoạt Động Như Thế Nào?
Để hiểu Repo 105, trước tiên chúng ta cần biết về một giao dịch Repo thông thường.
Giao dịch Repo thông thường (Repurchase Agreement): Đây thực chất là một khoản vay ngắn hạn có tài sản thế chấp.
Công ty A (ví dụ: Lehman) cần tiền mặt, bán một tài sản (ví dụ: trái phiếu) cho Công ty B với giá 100 USD.
Công ty A đồng thời ký một thỏa thuận sẽ mua lại tài sản đó từ Công ty B vào ngày hôm sau với giá cao hơn một chút, ví dụ 100.1 USD.
Về mặt kế toán: Đây được xem là một khoản vay (loan). Tài sản vẫn nằm trên bảng cân đối của Công ty A, và họ ghi nhận một khoản nợ phải trả.
Thủ thuật Repo 105: Lehman đã tinh chỉnh giao dịch này để biến một khoản vay thành một giao dịch mua bán thực sự trên sổ sách.
Họ tăng mức thế chấp. Thay vì thế chấp tài sản trị giá 100 USD cho khoản vay 100 USD, họ thế chấp tài sản trị giá 105 USD cho khoản vay 100 USD.
Dựa vào một kẽ hở trong chuẩn mực kế toán Mỹ (SFAS 140), nếu mức thế chấp vượt quá 102% giá trị khoản vay, giao dịch này có thể được hạch toán như một giao dịch bán (sale).
Hậu quả trên sổ sách:
Lehman ghi nhận đã bán thành công tài sản trị giá 105 USD, thu về 100 USD tiền mặt.
Tài sản và khoản nợ tương ứng tạm thời biến mất khỏi Bảng cân đối kế toán.
Họ dùng 100 USD tiền mặt này để trả các khoản nợ khác.
Lehman thường thực hiện các giao dịch Repo 105 ngay trước thời điểm kết thúc quý để "làm đẹp" báo cáo tài chính. Ngay khi quý mới bắt đầu, họ sẽ mua lại các tài sản đó, và khoản nợ lại quay trở lại sổ sách. Đây là một hành động "che đậy sổ sách" một cách hợp pháp nhưng hoàn toàn sai lệch về bản chất. Họ đã giấu tới 50 tỷ USD nợ bằng cách này.
Cú Sụp Đổ Và Hậu Quả
Mặc dù Repo 105 giúp bảng cân đối kế toán của Lehman trông đẹp hơn, nó không thể che giấu sự thật rằng các tài sản của họ đang ngày càng mất giá. Niềm tin của thị trường sụt giảm nghiêm trọng.
Mất thanh khoản: Các đối tác ngừng cho Lehman vay tiền.
Chính phủ từ chối cứu trợ: Khác với Bear Stearns (được cứu vào tháng 3/2008), chính phủ Mỹ và Fed đã quyết định để Lehman Brothers tự sụp đổ, với hy vọng rằng thị trường có thể tự hấp thụ cú sốc. Đây được coi là một trong những quyết định gây tranh cãi nhất trong lịch sử tài chính hiện đại.
Ngày 15 tháng 9 năm 2008: Lehman Brothers nộp đơn xin phá sản, vụ phá sản lớn nhất trong lịch sử Hoa Kỳ.
Sự sụp đổ này đã gây ra một hiệu ứng domino, đóng băng hệ thống tín dụng toàn cầu và châm ngòi cho cuộc Đại suy thoái. Nó cũng sinh ra khái niệm "Quá Lớn Để Sụp Đổ" (Too Big to Fail), ám chỉ rằng sự sụp đổ của một số định chế tài chính có thể gây nguy hiểm cho cả hệ thống, buộc chính phủ phải can thiệp.
Vụ Lehman Brothers là một bài học đắt giá về rủi ro hệ thống, sự nguy hiểm của đòn bẩy quá cao và việc lạm dụng các kẽ hở kế toán để che giấu sự thật, dù chỉ là tạm thời.
Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.
Thông tin khác
Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn
.png)
Nguồn:
- Ball, J. (2010, March 12). The Lehman Brothers' Repo 105: A detailed explanation. The Guardian. https://www.theguardian.com/business/2010/mar/12/lehman-brothers-repo-105-jenner-block
- Sorkin, A. R. (2009). Too big to fail: The inside story of how Wall Street and Washington fought to save the financial system—and themselves. Viking.
- Valukas, A. R. (2010). Report of examiner in the chapter 11 proceedings of Lehman Brothers Holdings Inc. (Vol. 3). Jenner & Block.
- Zingales, L. (2009). The future of securities regulation. Journal of Accounting Research, 47(2), 391-425.https://doi.org/10.1111/j.1475-679X.2009.00326.x
.png)
