Thẩm định rủi ro trong kiểm toán – Góc nhìn thực tế

HCM Thùy ACC

9 thg 10, 2025

Bạn là một sinh viên chuyên ngành kế toán – kiểm toán, đang muốn hiểu rõ hơn về quy trình làm việc của kiểm toán viên?

Hay bạn là một kiểm toán viên mới vào nghề, đang tìm cách cải thiện kỹ năng đánh giá rủi ro để đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán?

Dù bạn đang ở vị trí nào, “thẩm định rủi ro” là một trong những bước quan trọng nhất quyết định hiệu quả và tính chính xác của một cuộc kiểm toán. Vậy rủi ro kiểm toán là gì? Kiểm toán viên đánh giá nó như thế nào trong thực tế? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này.

1. Thẩm định rủi ro là gì trong kiểm toán?

Trong kiểm toán, thẩm định rủi ro là quá trình xác định và đánh giá các rủi ro có thể dẫn đến sai sót trọng yếu trong báo cáo tài chính – dù là do gian lận hay do sai sót không cố ý.

Có 3 loại rủi ro chính mà kiểm toán viên cần quan tâm:

Rủi ro tiềm tàng (Inherent Risk): Rủi ro xảy ra tự nhiên do tính chất của ngành nghề, giao dịch hoặc môi trường kinh doanh.
Rủi ro kiểm soát (Control Risk): Rủi ro sai sót không bị hệ thống kiểm soát nội bộ phát hiện và ngăn chặn.
Rủi ro phát hiện (Detection Risk): Rủi ro mà thủ tục kiểm toán không phát hiện được sai sót trọng yếu.

2. Vì sao việc thẩm định rủi ro lại quan trọng?

Giúp lập kế hoạch kiểm toán hiệu quả hơn: Kiểm toán viên sẽ biết nên tập trung kiểm tra những khoản mục, quy trình hay bộ phận nào có nguy cơ sai sót cao.
Tiết kiệm thời gian và nguồn lực: Không cần kiểm tra toàn bộ, mà tập trung vào những khu vực rủi ro.
Tăng độ tin cậy của báo cáo kiểm toán: Phát hiện và xử lý sớm các sai phạm tiềm ẩn.

3. Quy trình thẩm định rủi ro trong thực tế

Một số bước phổ biến mà kiểm toán viên thực hiện để đánh giá rủi ro bao gồm:

✅ a. Hiểu rõ doanh nghiệp và ngành nghề

Nghiên cứu lĩnh vực hoạt động, thị trường, chuỗi cung ứng, đối thủ cạnh tranh.
Xác định các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến doanh nghiệp (ví dụ: biến động tỷ giá, luật thuế mới, dịch bệnh,…).

✅ b. Phân tích báo cáo tài chính sơ bộ

So sánh số liệu qua các năm, xác định xu hướng bất thường.
Tính toán các chỉ số tài chính để phát hiện điểm bất thường.

✅ c. Phỏng vấn và đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ

Kiểm tra các quy trình phê duyệt, giám sát, phân quyền.
Đánh giá khả năng kiểm soát rủi ro nội tại của doanh nghiệp.

✅ d. Xác định khu vực rủi ro trọng yếu

Ví dụ: Doanh nghiệp có nhiều giao dịch tiền mặt → Rủi ro gian lận cao.
Hàng tồn kho lớn và khó kiểm kê → Rủi ro định giá và tồn kho ảo.

✅ e. Thiết kế chiến lược kiểm toán phù hợp

Chọn mẫu, thủ tục kiểm toán phù hợp với mức độ rủi ro từng khu vực.

4. Thực tế thường gặp trong thẩm định rủi ro

Khó khăn khi khách hàng không hợp tác hoặc cung cấp thông tin thiếu minh bạch.
Rủi ro "bề nổi" và "bề chìm": Một số rủi ro dễ nhận biết (báo cáo bất thường), nhưng nhiều rủi ro tiềm ẩn nằm trong các giao dịch nội bộ phức tạp.
Lệ thuộc vào hệ thống kiểm soát nội bộ không đáng tin cậy khiến việc đánh giá rủi ro thiếu chính xác.
Tác động từ yếu tố con người: Sự trung thực của ban lãnh đạo doanh nghiệp ảnh hưởng lớn đến mức độ rủi ro gian lận.

5. Gợi ý cải thiện kỹ năng thẩm định rủi ro

Luôn cập nhật kiến thức về chuẩn mực kiểm toán, kế toán và pháp luật liên quan.
Thường xuyên rèn luyện tư duy phân tích, suy luận nghề nghiệp (professional skepticism).
Tận dụng các phần mềm phân tích dữ liệu để phát hiện các giao dịch bất thường.
Giao tiếp hiệu quả với khách hàng để hiểu rõ bản chất giao dịch và quy trình.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục dành thời gian theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội làm việc tại AGS nhé.

Thông tin khác