Liệu báo cáo tài chính trong tương lai có cần kiểm toán viên truyền thống không?

Những tiến bộ này khiến quy trình kiểm toán truyền thống – vốn dựa vào lấy mẫu thủ công và đánh giá bằng kinh nghiệm – trở nên lỗi thời ở một số khía cạnh. Thay vì kiểm toán “sau khi sự việc xảy ra”, tương lai có thể chứng kiến sự hình thành của kiểm toán liên tục (continuous auditing) – nơi hệ thống tự động giám sát, phân tích và cảnh báo sai lệch theo thời gian thực.

2. Lý do vì sao kiểm toán viên vẫn cần thiết ?

Mặc dù công nghệ đang làm thay đổi bản chất nghề nghiệp, điều đó không đồng nghĩa kiểm toán viên sẽ biến mất. Công nghệ có thể thay thế thao tác, nhưng không thể thay thế tư duy nghề nghiệp và đạo đức nghề nghiệp – hai yếu tố cốt lõi tạo nên giá trị của kiểm toán.

Trước hết, AI thiếu khả năng phán đoán chuyên môn và bối cảnh đạo đức. Một hệ thống có thể phát hiện sai sót kỹ thuật, nhưng không thể đánh giá được “ý đồ” hay “tính trung thực” đằng sau con số. Kiểm toán viên, với kinh nghiệm và hiểu biết sâu về ngành, mới có thể phân tích liệu một điều chỉnh kế toán là hợp lý hay nhằm che giấu rủi ro.

Thứ hai, độ tin cậy của báo cáo tài chính không chỉ đến từ dữ liệu, mà còn từ niềm tin xã hội vào người xác nhận. Các bên liên quan – nhà đầu tư, ngân hàng, cơ quan thuế – vẫn cần một bên thứ ba độc lập chịu trách nhiệm pháp lý và đạo đức cho việc xác minh thông tin. Công nghệ có thể hỗ trợ, nhưng chữ ký của kiểm toán viên vẫn là biểu tượng của trách nhiệm và niềm tin.

3. Vai trò mới của kiểm toán viên trong kỷ nguyên công nghệ

Thay vì biến mất, kiểm toán viên tương lai sẽ chuyển từ “người kiểm tra chứng từ” sang “chuyên gia phân tích và đánh giá rủi ro”. Họ cần hiểu biết sâu về khoa học dữ liệu, hệ thống thông tin, an ninh mạng và đạo đức dữ liệu để có thể kiểm toán các mô hình AI hoặc quy trình tự động.

Một số công ty kiểm toán lớn như PwC, Deloitte hay KPMG đã triển khai AI Audit Assistants, giúp tự động hóa khâu phân tích dữ liệu. Kiểm toán viên vì thế có thể dành thời gian nhiều hơn cho đánh giá tính minh bạch, tuân thủ và quản trị rủi ro phi tài chính như môi trường, xã hội, và quản trị doanh nghiệp (ESG).

Điều này cho thấy nghề kiểm toán không “chết”, mà tiến hóa thành một nghề có hàm lượng trí tuệ cao hơn, kết hợp giữa kỹ năng tài chính, công nghệ và tư duy phản biện.

Kết luận

Câu hỏi “Liệu báo cáo tài chính trong tương lai có cần kiểm toán viên truyền thống không?” không nên được hiểu theo nghĩa “có hay không”, mà nên nhìn như một quá trình chuyển đổi vai trò.
Trong tương lai, kiểm toán viên không còn chỉ là người kiểm tra con số, mà sẽ là người đảm bảo tính trung thực và đạo đức trong hệ thống tài chính tự động hóa. Công nghệ có thể thực hiện việc kiểm tra, nhưng niềm tin – nền tảng của kiểm toán – vẫn cần con người kiến tạo và bảo vệ. Do đó, kiểm toán viên tương lai vẫn cần thiết, nhưng họ sẽ không còn “truyền thống” như trước. Họ sẽ là kiểm toán viên kỹ thuật số, am hiểu dữ liệu, công nghệ, và vẫn giữ vững phẩm chất nghề nghiệp – điều mà không một thuật toán nào có thể thay thế.