Đào tạo Kiểm toán viên Tương lai: Kỹ năng Công nghệ và Tư duy Phân tích

HCM PHUONG ADI

26 thg 12, 2025

AI không phải là mối đe dọa thay thế, mà là chất xúc tác định hình lại lực lượng lao động ngành kiểm toán. Để phát triển mạnh mẽ, kiểm toán viên cần học cách tận dụng sức mạnh công nghệ để nâng cao hiệu quả, đồng thời kiên định bảo vệ giá trị cốt lõi là niềm tin và tính chính trực.

1. Hiện nay AI đang được sử dụng chủ yếu để làm gì trong lĩnh vực kiểm toán?

Ngành kiểm toán đã trải qua nhiều bước tiến công nghệ quan trọng, từ những chiếc máy tính cầm tay đơn giản, đến sự ra đời của bảng tính Excel, và sau đó là các hệ thống phần mềm doanh nghiệp phức tạp. Tuy nhiên, việc hòa nhập Trí tuệ Nhân tạo (AI) được xem là một bước ngoặt cách mạng thực sự.

Hiện tại, các nền tảng dựa trên AI đang trao quyền cho kiểm toán viên khả năng phân tích toàn bộ kho dữ liệu thay vì chỉ dựa vào các mẫu ngẫu nhiên. Công nghệ này cho phép phát hiện nhanh chóng các điểm khác biệt có thể báo hiệu hành vi gian lận và thực hiện quy trình kiểm toán liên tục, theo thời gian thực. Hơn nữa, AI còn được ứng dụng rộng rãi:

- Xử lý Ngôn ngữ Tự nhiên (NLP): Để rút trích thông tin từ hợp đồng và văn bản pháp lý.

- Thị giác Máy tính: Để đối chiếu và xác thực biên lai, hóa đơn.

- Phân tích Dự đoán: Để đánh giá và định lượng rủi ro tiềm ẩn trong tương lai.

Về bản chất, sự thay đổi này dịch chuyển trọng tâm của kiểm toán viên: giảm thiểu đáng kể thời gian dành cho các nghiệp vụ thủ công, lặp đi lặp lại, và tăng cường tập trung vào các hoạt động đánh giá chuyên sâu, phức tạp hơn. Đối với khách hàng, điều này mang lại quy trình kiểm toán nhanh chóng và chi tiết vượt trội. Đối với các cơ quan quản lý và nhà đầu tư, công nghệ AI hứa hẹn một mức độ đảm bảo và độ tin cậy cao hơn trong báo cáo tài chính.

2. Những kỹ năng kiểm toán truyền thống nào giờ đây không còn được săn đón hoặc đang được tự động hóa?

Phần lớn công việc dành cho kiểm toán viên cấp thấp giờ đây đang bị thay đổi hoàn toàn bởi tự động hóa AI.

Ví dụ, nền tảng Halo của PwC tự động hóa một quy trình trước kia vốn rất tốn công sức bằng cách cho phép kiểm toán viên phân tích một lượng rất lớn giao dịch của doanh nghiệp thay vì chỉ dựa vào mẫu.

Tương tự như vậy, nền tảng Clara của KPMG tích hợp AI và tự động hóa quy trình làm việc để xử lý việc đối chiếu và xem xét tài liệu, giúp các kiểm toán viên tập trung vào các tác vụ đánh giá quan trọng hơn.

3. Những kỹ năng kỹ thuật và kỹ năng mềm mới nào là cần thiết để kiểm toán viên phát triển cùng với AI?

1. Năng Lực Kỹ Thuật (Hard Skills)

Phân tích và Diễn giải Dữ liệu: Khả năng làm việc và hiểu các tập dữ liệu lớn là điều kiện tiên quyết.

Kiến thức về AI/Học máy (ML): Cần hiểu cách thức hoạt động, các giả định cơ bản và hạn chế của mô hình AI, mặc dù không cần tự xây dựng chúng.

2. Kỹ Năng Mềm (Soft Skills)

Hoài Nghi Nghề Nghiệp: Phải được tăng cường để đánh giá nghiêm ngặt các kết quả do AI tạo ra, không chấp nhận chúng một cách mặc định. IAASB cũng đã cảnh báo về việc quá phụ thuộc vào hệ thống tự động có thể làm xói mòn yếu tố này.

Giao tiếp và Kể chuyện (Storytelling): Cần thiết để chuyển đổi những hiểu biết phức tạp từ dữ liệu thành thông điệp rõ ràng, dễ hành động cho các bên liên quan.

3. Đánh Giá Đạo Đức và Giám sát Con người

Đánh giá Đạo đức: Là yếu tố then chốt để đảm bảo việc áp dụng công nghệ có trách nhiệm, đặc biệt khi kết quả của AI không phải lúc nào cũng minh bạch.

Tư duy Phản biện: Kiểm toán viên phải được đào tạo để đánh giá thông tin do AI cung cấp, phát hiện sai lệch thuật toán tiềm ẩn, và đảm bảo sự giám sát của con người vẫn là trung tâm của quy trình.

4. Yếu Tố Quyết Định

Khả năng thích ứng, học tập liên tục và hợp tác hiệu quả sẽ là chìa khóa giúp kiểm toán viên làm việc năng suất cùng AI thay vì cố gắng cạnh tranh với công nghệ này.

Kết luận

Với tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ, các công cụ kiểm toán hiện tại có thể sẽ lỗi thời chỉ sau vài năm. Điều này làm cho các chương trình đào tạo theo mô hình tĩnh tại, một lần duy nhất trở nên không phù hợp.

Do đó, Phát triển Chuyên môn Liên tục (Continuous Professional Development - CPD) là yêu cầu bắt buộc để kiểm toán viên duy trì khả năng thích ứng. CPD đảm bảo họ không chỉ thành thạo các công nghệ mới mà còn có thể áp dụng nhuần nhuyễn đánh giá chuyên môn trong bối cảnh ngành kiểm toán đang chuyển đổi nhanh chóng.