Xu hướng kiểm toán điện tử (E-Audit): Doanh nghiệp cần chuẩn bị gì trong giai đoạn 2025–2027 ?

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, kiểm toán điện tử (E-Audit) đang trở thành xu hướng tất yếu của cả cơ quan thuế, kiểm toán độc lập và bộ phận kiểm toán nội bộ. Việc sử dụng dữ liệu lớn, AI và phân tích tự động giúp tăng tốc độ kiểm tra, giảm sai sót thủ công và nâng cao tính minh bạch. Từ năm 2025 trở đi, doanh nghiệp nào không kịp số hóa sẽ đối mặt với rủi ro lớn trong quá trình kiểm tra thuế và kiểm toán.

E-Audit là hình thức kiểm toán dựa trên dữ liệu số hóa, ứng dụng các công nghệ:

- Truy xuất dữ liệu thời gian thực

- Phân tích dữ liệu lớn (Big Data)

- Trí tuệ nhân tạo phát hiện bất thường

- Tự động đối chiếu và lập báo cáo

Hình thức này giúp giảm thời gian kiểm tra tại doanh nghiệp, tăng hiệu quả giám sát và hạn chế tình trạng sai lệch số liệu.

Trong giai đoạn 2025–2027, các xu hướng nổi bật gồm:

- Kiểm tra thuế dựa trên dữ liệu hóa đơn điện tử theo thời gian thực

- Chấm điểm rủi ro doanh nghiệp tự động (Risk Scoring)

- Kết nối dữ liệu ngân hàng – hóa đơn – hợp đồng

- Phân tích tỷ lệ đầu vào/đầu ra bất thường

- Giảm kiểm tra trực tiếp, tăng kiểm tra trên hệ thống

Doanh nghiệp bị “flag” rủi ro sẽ bị kiểm tra nhanh và sớm hơn trước.

Khi kiểm toán chuyển sang nền tảng số, kế toán – tài chính phải:

- Cung cấp dữ liệu chuẩn hóa thay vì chỉ gửi file Excel hoặc bản cứng

- Đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu (không xóa, không sửa)

- Lưu trữ chứng từ điện tử đúng chuẩn

- Đồng bộ dữ liệu giữa phần mềm kế toán, ERP và hệ thống hóa đơn điện tử

- Chuẩn bị các báo cáo tự động theo yêu cầu kiểm toán

Doanh nghiệp chậm số hóa sẽ bị yêu cầu làm việc bổ sung nhiều lần.

AI được ứng dụng để:

- Phát hiện gian lận: hóa đơn vòng, chi phí bất thường, doanh thu đột biến

- Kiểm tra 100% giao dịch thay vì chỉ kiểm tra mẫu

- Tự động đối chiếu ngân hàng – hóa đơn – công nợ

- Đưa ra cảnh báo trước khi kiểm toán viên vào cuộc

Xu hướng này giúp tăng độ chính xác và rút ngắn thời gian kiểm toán xuống 30–50%.

Checklist 2025–2027

- Số hóa toàn bộ chứng từ và kiểm soát luồng phê duyệt

- Chuẩn hóa dữ liệu kế toán: mã hàng, mã NCC, mã nội bộ

- Kiểm tra tính logic giữa sổ cái – sổ chi tiết – hóa đơn điện tử

- Xây dựng quy trình kiểm soát nội bộ theo mô hình “3 lớp phòng vệ”

- Sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu để kiểm tra trước khi cơ quan thuế/kiểm toán kiểm tra

- Lưu trữ dữ liệu tối thiểu 10 năm theo chuẩn số

- Giảm thời gian làm việc với kiểm toán/thuế

- Hạn chế sai sót lặp lại hằng năm

- Tăng minh bạch và uy tín với nhà đầu tư

- Giảm chi phí kiểm toán nhờ dữ liệu chuẩn hóa

- Chủ động phát hiện rủi ro thay vì chờ bị kiểm tra

Kiểm toán điện tử không còn là tương lai mà đã trở thành yêu cầu hiện tại. Doanh nghiệp càng chuẩn hóa và số hóa sớm sẽ càng giảm rủi ro và tăng hiệu quả vận hành. Trong giai đoạn 2025–2027, E-Audit sẽ là thước đo năng lực quản trị và minh bạch tài chính của doanh nghiệp.