Từ rác thải đến tài nguyên: Cách Việt Nam định hình lại cuộc chiến với nhựa

1. Ô nhiễm nhựa – mối đe dọa toàn cầu và Việt Nam không nằm ngoài vòng xoáy

Mỗi năm, thế giới thải ra hàng trăm triệu tấn rác nhựa, trong đó phần lớn không được tái chế mà bị vứt bỏ bừa bãi, gây ô nhiễm đất, nước và không khí. Rác nhựa có mặt ở khắp nơi – từ những đại dương sâu thẳm đến các đỉnh núi cao nhất, từ thực phẩm chúng ta ăn đến nguồn nước chúng ta uống. Đặc biệt, nhựa dùng một lần – như ống hút, túi nilon, chai nước – đang là tác nhân chính gây ra sự tích tụ rác thải khó phân hủy trong tự nhiên, với thời gian phân hủy có thể lên tới hàng trăm năm.

Tại Việt Nam, tốc độ đô thị hóa, tăng trưởng tiêu dùng, và thương mại điện tử đã khiến lượng rác nhựa tăng nhanh chóng mặt. Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn nhựa, trong đó tỷ lệ tái chế vẫn còn rất thấp. Thực trạng này không chỉ đe dọa đến môi trường sống mà còn làm gia tăng chi phí xử lý chất thải và ảnh hưởng tiêu cực đến các ngành kinh tế như du lịch, ngư nghiệp…

2. Việt Nam hành động: Từ nhận thức đến chiến lược

Trước vấn nạn ô nhiễm nhựa ngày càng gia tăng, Việt Nam đã thể hiện vai trò chủ động, thậm chí là tiên phong trong khu vực Đông Nam Á trong việc tìm kiếm và triển khai các giải pháp ứng phó.

Ngay từ năm 2019, Chính phủ Việt Nam đã phát động Chiến dịch toàn quốc chống rác thải nhựa, kêu gọi sự tham gia đồng bộ của toàn xã hội – từ cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ đến từng cá nhân. Điều này đã tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, mở đầu cho một loạt các sáng kiến thiết thực và sáng tạo.

Các thành phố như Đà Nẵng, Huế, Hội An, Quảng Bình, Phú Yên… đã triển khai mô hình “Đô thị giảm nhựa”, áp dụng giải pháp hạn chế đồ nhựa dùng một lần trong cơ sở du lịch, nhà hàng, khu chợ, trường học… Những chương trình như “Trường học không rác nhựa”, “Chợ dân sinh nói không với túi nilon”, “Cửa hàng xanh” đang ngày càng trở nên phổ biến.

Bên cạnh đó, các sáng kiến từ khu vực tư nhân – như phát triển các sản phẩm từ nhựa sinh học, thay thế bao bì nhựa bằng giấy hoặc nguyên liệu tái chế – cũng góp phần thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, nơi rác thải không còn là gánh nặng mà trở thành nguồn lực giá trị.

3. Ngày Môi trường Thế giới 2025 – Tái khẳng định cam kết hành động

Năm 2025, Ngày Môi trường Thế giới (5/6) một lần nữa lựa chọn chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa – Beat Plastic Pollution”. Đây là lần thứ hai trong vòng ba năm chủ đề này được nhấn mạnh, cho thấy tính cấp bách và trọng tâm toàn cầu.

Tại Việt Nam, Lễ mít tinh quốc gia hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới 2025 sẽ được tổ chức vào ngày 1/6 tại TP. Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Sự kiện không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng mà còn là điểm hội tụ của các tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân cùng cam kết hành động vì một tương lai không rác nhựa.

Điểm nổi bật là việc thúc đẩy các chiến dịch truyền thông mạnh mẽ, đi cùng với hành động thực tế như tổ chức dọn dẹp bãi biển, thay thế bao bì tại các siêu thị, khuyến khích người tiêu dùng thay đổi thói quen...

4. Hướng tới mô hình kinh tế tuần hoàn: Nhựa không còn là “rác thải”

Một trong những xu hướng nổi bật trong chiến lược của Việt Nam là chuyển từ tư duy “rác thải cần loại bỏ” sang “tái sử dụng tài nguyên”. Trong mô hình kinh tế tuần hoàn, nhựa sau sử dụng không bị vứt bỏ mà được thu gom, phân loại, tái chế thành nguyên liệu hoặc sản phẩm mới.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách thúc đẩy mô hình này, bao gồm:

• Quy định trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR): yêu cầu doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu bao bì phải có trách nhiệm thu gom và tái chế sản phẩm sau sử dụng.
• Chính sách khuyến khích đầu tư công nghệ tái chế: hỗ trợ các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, xây dựng cơ sở tái chế chất lượng cao.
• Tăng cường hợp tác quốc tế: thúc đẩy chuyển giao công nghệ, tài chính xanh và học hỏi mô hình kinh tế tuần hoàn từ các quốc gia tiên tiến như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức.

5. Trách nhiệm doanh nghiệp – Chìa khóa để thay đổi

Trong bức tranh chống ô nhiễm nhựa, doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm. Không chỉ là tác nhân trong chuỗi cung ứng và tiêu dùng, họ còn có khả năng tạo ra xu hướng tiêu dùng mới thông qua sản phẩm và chính sách môi trường.

Một số doanh nghiệp tiên phong ở Việt Nam đã tự nguyện loại bỏ nhựa dùng một lần, chuyển sang sử dụng vật liệu phân hủy sinh học hoặc tái chế 100% bao bì nhựa. Các thương hiệu lớn tại Việt Nam cũng bắt đầu công bố chiến lược giảm thiểu dấu chân nhựa (plastic footprint), minh bạch trong cam kết bảo vệ môi trường.

6. Mỗi cá nhân – một hành động thiết thực

Cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa không chỉ là trách nhiệm của chính phủ hay doanh nghiệp. Mỗi cá nhân cũng là một mắt xích quan trọng. Việc từ chối dùng ống hút nhựa, mang theo túi vải khi đi chợ, ưu tiên sản phẩm không bao bì nhựa… là những hành động nhỏ nhưng tác động lớn nếu được duy trì lâu dài và lan tỏa trong cộng đồng.

7. Kết luận: Từ nhận thức đến hành động bền vững

Việt Nam đang chứng minh rằng, với quyết tâm chính trị, sự tham gia của toàn xã hội và định hướng chiến lược đúng đắn, chúng ta hoàn toàn có thể tạo nên sự thay đổi thực chất trong cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa. Hành trình này sẽ còn dài, nhưng từng bước nhỏ – từ cấp địa phương, doanh nghiệp đến người dân – đang dần góp phần định hình một tương lai xanh, sạch và phát triển bền vững hơn.

Thông tin khác

Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn