Kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập khác nhau thế nào? Doanh nghiệp bạn cần cái nào?

Bạn có đang phân vân: “Doanh nghiệp mình nên làm kiểm toán nội bộ hay kiểm toán độc lập? Có cần cả hai không?” 

Thực tế, rất nhiều công ty vừa và nhỏ chỉ đến khi vay vốn ngân hàng, gọi vốn từ nhà đầu tư hoặc chuẩn bị niêm yết mới giật mình vì bị yêu cầu báo cáo kiểm toán độc lập. Trong khi đó, kiểm toán nội bộ lại là công cụ quản trị rủi ro cực kỳ hiệu quả nhưng thường bị bỏ qua.

Vậy rốt cuộc, hai khái niệm này khác nhau ở đâu và doanh nghiệp bạn cần cái nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, so sánh sự khác biệt và đưa ra gợi ý để lựa chọn phù hợp nhất.

Kiểm toán độc lập là gì?

Kiểm toán độc lập (Independent Audit) là quá trình kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính chính xác của báo cáo tài chính, được thực hiện bởi tổ chức kiểm toán bên ngoài hoàn toàn độc lập với doanh nghiệp. Mục đích của kiểm toán độc lập là đảm bảo tính minh bạch, trung thực trong các báo cáo, từ đó tạo niềm tin cho cổ đông, nhà đầu tư, ngân hàng cũng như cơ quan quản lý.

Công việc mà kiểm toán độc lập thường thực hiện bao gồm rà soát sổ sách kế toán, đối chiếu các giao dịch tài chính, kiểm tra tính đúng đắn của báo cáo tài chính và đánh giá việc tuân thủ chuẩn mực kế toán (VAS hoặc IFRS). Chính vì tính minh bạch và khách quan, kiểm toán độc lập thường là yêu cầu bắt buộc với các doanh nghiệp niêm yết, công ty có vốn đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức cần huy động vốn trên thị trường.

Kiểm toán nội bộ là gì?

Khác với kiểm toán độc lập, kiểm toán nội bộ (Internal Audit) là hoạt động được tiến hành ngay bên trong doanh nghiệp. Đây là công cụ giúp ban lãnh đạo giám sát các quy trình, hệ thống và hoạt động kinh doanh nhằm phát hiện rủi ro, sai sót cũng như tìm giải pháp cải tiến.

Mục tiêu của kiểm toán nội bộ không chỉ là kiểm tra tính tuân thủ, mà còn hướng tới việc nâng cao hiệu quả quản trị, tối ưu hóa chi phí và hỗ trợ ra quyết định. Bộ phận kiểm toán nội bộ thường thực hiện các nhiệm vụ như đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ, phân tích rủi ro trong hoạt động kinh doanh và đưa ra đề xuất cải tiến quy trình. Hoạt động này đặc biệt cần thiết đối với doanh nghiệp có quy mô lớn hoặc hoạt động trong nhiều lĩnh vực, nơi tính phức tạp và rủi ro cao.

Sự khác biệt giữa kiểm toán độc lập và kiểm toán nội bộ

Mặc dù cùng mang tên “kiểm toán”, hai hình thức này lại phục vụ những mục tiêu rất khác nhau. Kiểm toán độc lập chủ yếu tập trung vào báo cáo tài chính, do một bên thứ ba thực hiện và hướng tới đối tượng bên ngoài như nhà đầu tư, cổ đông hay cơ quan quản lý. Trong khi đó, kiểm toán nội bộ bao quát rộng hơn, tập trung vào quy trình, hệ thống và hoạt động kinh doanh, chủ yếu phục vụ nhu cầu quản trị nội bộ của ban giám đốc và hội đồng quản trị.

Nếu kiểm toán độc lập thường diễn ra định kỳ một lần mỗi năm, thì kiểm toán nội bộ lại có thể được tiến hành thường xuyên, tùy thuộc vào chiến lược quản lý của doanh nghiệp. Ngoài ra, tính bắt buộc của hai loại kiểm toán cũng khác nhau: kiểm toán độc lập thường là yêu cầu pháp lý, còn kiểm toán nội bộ phụ thuộc vào chính sách và định hướng quản trị của công ty.

Doanh nghiệp nên chọn loại kiểm toán nào?

Câu trả lời phụ thuộc vào quy mô, ngành nghề và nhu cầu cụ thể của doanh nghiệp. Với các công ty niêm yết hoặc có vốn nước ngoài, kiểm toán độc lập gần như bắt buộc để đảm bảo sự minh bạch và củng cố niềm tin của thị trường. Song song đó, việc xây dựng kiểm toán nội bộ cũng cần thiết để quản trị rủi ro và nâng cao hiệu quả vận hành.

Các doanh nghiệp vừa và lớn, dù chưa niêm yết, vẫn nên cân nhắc thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ nhằm giám sát hoạt động và tối ưu chi phí. Khi cần vay vốn hoặc gọi vốn, họ có thể thuê kiểm toán độc lập để đáp ứng yêu cầu từ bên ngoài.

Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa nếu ngân sách còn hạn chế có thể ưu tiên kiểm toán độc lập trước để phục vụ cho các nhu cầu pháp lý hoặc tài chính. Kiểm toán nội bộ có thể triển khai khi công ty mở rộng quy mô. Với các ngành đặc thù như ngân hàng, bảo hiểm hay tài chính, việc kết hợp cả hai hình thức kiểm toán gần như là bắt buộc theo quy định pháp luật và chuẩn mực quản trị rủi ro.

Kết luận

Cả kiểm toán nội bộ và kiểm toán độc lập đều giữ vai trò quan trọng nhưng phục vụ các mục tiêu khác nhau. Nếu kiểm toán độc lập là “tấm vé minh bạch” giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin với thị trường bên ngoài, thì kiểm toán nội bộ lại là “hệ thống radar” để phát hiện rủi ro và tối ưu hoạt động từ bên trong.

Doanh nghiệp nhỏ có thể bắt đầu với kiểm toán độc lập để đáp ứng yêu cầu pháp lý và tài chính, còn các doanh nghiệp lớn nên kết hợp cả hai nhằm vừa củng cố uy tín bên ngoài, vừa đảm bảo quản trị chắc chắn bên trong. Nói cách khác, kiểm toán không chỉ là chi phí bắt buộc, mà còn là khoản đầu tư cần thiết cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Lời cảm ơn

Công ty AGS chân thành cảm ơn bạn đã dành thời gian đọc bài viết này. Chúng tôi hy vọng những chia sẻ trên sẽ mang lại cho bạn những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi AGS để cập nhật thêm nhiều kiến thức chuyên môn và cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn nhé!

Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn

Nguồn:https://www.rsmhanoi.com.vn/post/ki%E1%BB%83m-to%C3%A1n-%C4%91%E1%BB%99c-l%E1%BA%ADp-v%C3%A0-ki%E1%BB%83m-to%C3%A1n-n%E1%BB%99i-b%E1%BB%99-doanh-nghi%E1%BB%87p-c%E1%BA%A7n-l%E1%BB%B1a-ch%E1%BB%8Dn-g%C3%AC