BHXH Bắt Buộc Từ Năm 2025: Những Thay Đổi Cần Lưu Ý

Năm 2025 đánh dấu một giai đoạn quan trọng của chính sách an sinh xã hội Việt Nam khi Luật BHXH 2024 chính thức có hiệu lực từ 01/7/2025. So với các năm trước, hệ thống bảo hiểm xã hội được điều chỉnh toàn diện — từ tỷ lệ đóng, căn cứ đóng, đối tượng tham gia đến quy định xử phạt và điều kiện hưởng chế độ. Những thay đổi này sẽ tác động trực tiếp đến chi phí lao động, quy trình nhân sự – tiền lương, cũng như nghĩa vụ tuân thủ thuế – bảo hiểm của doanh nghiệp.

Một trong những thắc mắc lớn nhất của doanh nghiệp là: “Sang năm 2025 có tăng tỷ lệ đóng BHXH không?”

Theo quy định mới, tổng tỷ lệ đóng BHXH, BHYT, BHTN vẫn giữ nguyên ở mức 32%, trong đó:

• Người lao động đóng 10,5%, gồm:

• 8% quỹ hưu trí – tử tuất

• 1,5% bảo hiểm y tế

• 1% bảo hiểm thất nghiệp

• Doanh nghiệp đóng 21,5%, gồm:

• 14% quỹ hưu trí – tử tuất

• 3% ốm đau – thai sản

• 3% BHYT

• 1% BHTN

• 0,5% tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp

Điểm thay đổi không nằm ở “tăng giảm tỷ lệ”, mà ở việc cơ cấu các quỹ được quy định cụ thể, rõ ràng và đồng bộ hơn để phục vụ việc tách quỹ và minh bạch dòng tiền. Điều này giúp doanh nghiệp dễ kiểm soát chi phí cũng như dự toán ngân sách lao động.

Một thay đổi quan trọng của năm 2025 là việc áp dụng khái niệm “mức tham chiếu” để làm căn cứ xác định mức đóng BHXH.

• Giai đoạn đầu, mức tham chiếu được tạm tính bằng mức lương cơ sở.

• Mức lương tối đa được dùng để đóng BHXH là 20 lần mức tham chiếu.

Điều này có thể dẫn đến sự thay đổi trong giới hạn trần đóng nếu Nhà nước điều chỉnh mức tham chiếu, ảnh hưởng trực tiếp đến nhóm nhân viên có thu nhập cao hoặc doanh nghiệp có cơ cấu lương gắn với lương cơ sở.

Đây là một trong những thay đổi tác động lớn nhất

Từ 01/7/2025, các nhóm sau sẽ bắt buộc tham gia BHXH, thay vì tự nguyện như trước:

• Chủ hộ kinh doanh (nếu hộ kinh doanh có đăng ký theo quy định).

• Người làm việc bán thời gian, lao động linh hoạt (part-time) nhưng có trả công và chịu quản lý điều hành.

• Một số nhóm lao động phi chính thức có hợp đồng dưới 1 tháng (tùy hướng dẫn chi tiết).

Việc mở rộng này giúp tăng độ bao phủ của hệ thống bảo hiểm, nhưng đồng thời cũng làm doanh nghiệp phát sinh thêm nghĩa vụ chi phí BHXH cho những lao động mà trước đây không bắt buộc.

Năm 2025, Chính phủ ban hành quy định quan trọng về thời điểm chuyển từ:

• Chậm đóng BHXH → sang → Trốn đóng BHXH

Theo quy định mới, nếu doanh nghiệp:

• Chậm đóng trên 60 ngày và

• Không có lý do chính đáng hoặc không khắc phục,

thì có thể bị xem là trốn đóng — kéo theo mức phạt cao hơn, thậm chí xử lý hình sự trong trường hợp nghiêm trọng.

Đây là điểm thay đổi khiến doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý, nhất là các đơn vị thường gặp khó khăn dòng tiền hoặc có thói quen “dồn kỳ” nộp BHXH.

Một điểm được đánh giá là tiến bộ của Luật BHXH 2024:

• Giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm → còn 15 năm.

Điều này giúp:

• Người lao động dễ đạt điều kiện lương hưu hơn.

• Doanh nghiệp giảm áp lực xử lý chế độ thôi việc cho lao động lớn tuổi chưa đủ năm đóng.

Tuy nhiên, cơ quan BHXH sẽ phải điều chỉnh công thức tính lương hưu để đảm bảo cân bằng quỹ trong dài hạn.

Nghị định mới quy định cách tính BHXH một lần phân biệt rõ thời gian đóng trước và sau 01/7/2025.

Những người lao động có thời gian đóng đứt quãng, hoặc có nhu cầu rút BHXH một lần sẽ chịu tác động trực tiếp từ thay đổi này.

Chi phí không tăng nhưng phạm vi đóng mở rộng → tổng quỹ BHXH doanh nghiệp phải trả nhiều hơn

Doanh nghiệp không tăng phần trăm đóng nhưng số lao động phải tham gia nhiều hơn, đồng nghĩa chi phí BHXH tổng thể sẽ tăng.

Cần rà soát lại toàn bộ hợp đồng lao động

Nhất là nhân sự part-time, thời vụ, lao động hộ kinh doanh… để xác định đúng đối tượng phải đóng.

Rủi ro xử phạt tăng mạnh

Đặc biệt là hành vi chậm đóng, trốn đóng do bị siết chặt hơn rất nhiều.

Doanh nghiệp cần chuẩn hóa lại quy trình tính lương – đóng BHXH

Để kịp thời thích ứng với cách xác định mức tham chiếu mới.

Những thay đổi trong BHXH bắt buộc từ năm 2025–2026 mang tính định hướng dài hạn, giúp hệ thống bảo hiểm xã hội minh bạch, bền vững và bao phủ rộng hơn. Tuy nhiên, với doanh nghiệp, đây cũng là thời điểm cần:

• Chủ động cập nhật quy định,

• Rà soát lại hợp đồng – nhân sự,

• Tối ưu chi phí lao động,

• Tăng cường tuân thủ để tránh rủi ro pháp lý.