Thuế Tối thiểu Toàn cầu: Thách thức lớn nhất của Việt Nam và Doanh nghiệp FDI năm 2024–2025

HCM HA ADI

19 thg 12, 2025

Từ năm 2024, thế giới chính thức bước vào kỷ nguyên Thuế Tối thiểu Toàn cầu (Global Minimum Tax - GMT), một phần của Khung giải pháp Hai Trụ cột (Two-Pillar Solution) do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng. Mục tiêu là đảm bảo các tập đoàn đa quốc gia (MNEs) có doanh thu trên 750 triệu EUR phải chịu mức thuế suất tối thiểu là 15% ở mọi quốc gia mà họ hoạt động.

Tại Việt Nam, nơi nhiều công ty FDI đang hưởng ưu đãi thuế suất thấp hơn 15%, GMT tạo ra một thách thức kép: cho chính sách thu hút đầu tư của quốc gia và cho mô hình tài chính của doanh nghiệp.

1. GMT Hoạt động như thế nào? (Pillar Two)

GMT hoạt động dựa trên cơ chế bù trừ. Nếu một công ty con của MNE tại Việt Nam đang được hưởng ưu đãi thuế (ví dụ: thuế suất thực tế chỉ 10%), thì công ty mẹ ở nước ngoài hoặc chính phủ Việt Nam sẽ thu phần thuế bổ sung để đạt mức tối thiểu 15%.

Cơ chế chính: Quy tắc Thu nhập chịu Thuế Bổ sung (IIR - Income Inclusion Rule) và Quy tắc Lợi nhuận chịu Thuế Thấp (UTPR - Under-Taxed Payments Rule).

Tính toán phức tạp: Việc xác định Thuế suất Thực tế Hiệu quả (ETR - Effective Tax Rate) theo quy tắc GMT là cực kỳ phức tạp, khác biệt hoàn toàn với cách tính thuế thu nhập doanh nghiệp truyền thống (CIT).

2. Thách thức lớn cho Việt Nam và Doanh nghiệp

a. Với Chính phủ Việt Nam:

Mất Sức hấp dẫn Ưu đãi: Chính sách ưu đãi thuế vốn là lợi thế cạnh tranh của Việt Nam sẽ mất đi hiệu quả, vì phần thuế "miễn giảm" sẽ bị quốc gia mẹ thu lại (sẽ không còn thực sự là "miễn giảm" nữa).

Phản ứng chính sách: Việt Nam cần xây dựng cơ chế thuế nội địa bổ sung (ví dụ: QDMTT - Qualified Domestic Minimum Top-up Tax) để giữ lại quyền thu phần thuế bổ sung 5% này, thay vì để các quốc gia khác thu.

b. Với Doanh nghiệp FDI:

Tăng chi phí Tuân thủ: Doanh nghiệp phải đầu tư lớn vào hệ thống dữ liệu, công nghệ và nhân sự để tính toán ETR theo GMT.

Gánh nặng Báo cáo: Các MNEs phải lập báo cáo chuyên biệt theo quy chuẩn GMT, độc lập với báo cáo tài chính và báo cáo thuế thông thường.

Tăng chi phí Thuế: Các khoản thuế ưu đãi (ví dụ: 0% trong 4 năm đầu) sẽ bị giảm ý nghĩa, khiến dòng tiền và kế hoạch đầu tư bị ảnh hưởng.

3. Kế Toán – Kiểm Toán Cần làm gì?

Lĩnh vực Kế Kiểm sẽ chịu áp lực lớn:

Kế toán: Cần nắm vững quy tắc GMT để tính toán chính xác các khoản thuế hoãn lại và lập Báo cáo Tài chính phù hợp với chuẩn mực IFRS/VAS, phản ánh tác động của GMT.

Kiểm toán: Phải đánh giá rủi ro từ việc tính toán GMT của khách hàng, đảm bảo tính tuân thủ và độ chính xác của các số liệu thuế phức tạp này.
Kết luận

Thuế Tối thiểu Toàn cầu không phải là tùy chọn. Nó đang buộc các tập đoàn phải minh bạch hơn và yêu cầu các chuyên gia Kế Kiểm phải nâng cấp kiến thức và kỹ năng về thuế quốc tế ở mức độ sâu hơn bao giờ hết.