Quy trình kiểm toán báo cáo tài chính

1. Quy trình kiểm toán báo cáo tài chính

Để đảm bảo sự trung thực và hợp lý của thông tin trong Báo cáo tài chính và đồng thời đảm bảo hiệu quả và tính kinh tế của quá trình kiểm toán, các kiểm toán viên cần thực hiện một quy trình kiểm toán có cấu trúc. Các bước trong quy trình kiểm toán được mô tả khái quát như sau:

Bước 1: Lập kế hoạch kiểm toán

Trong bước này, kiểm toán viên đặt nền móng cho kế hoạch kiểm toán bằng việc đánh giá rủi ro và đề xuất các biện pháp xử lý. Kế hoạch này cần phải chi tiết và đầy đủ, đồng thời mô tả rõ phạm vi dự kiến và cách thức thực hiện công việc kiểm toán.
Bắt đầu từ khi nhận được thư mời kiểm toán, kiểm toán viên bắt đầu tìm hiểu về khách hàng để hình thành hợp đồng hoặc lập kế hoạch chung. Quá trình này bao gồm việc thu thập thông tin cụ thể về khách hàng, đồng thời đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của họ. Trong khi lập kế hoạch, công ty kiểm toán cũng cần chuẩn bị về phương tiện và nhân sự để triển khai chương trình kiểm toán.

Ngoài ra, kiểm toán viên và công ty kiểm toán cần phải xác định và đánh giá các rủi ro có thể dẫn đến sai sót nghiêm trọng, bao gồm cả gian lận và nhầm lẫn, ở cả cấp độ báo cáo tài chính và cơ sở dẫn liệu. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về đơn vị được kiểm toán và môi trường hoạt động của họ, bao gồm cả kiểm soát nội bộ. Dựa trên những đánh giá này, các biện pháp xử lý rủi ro có thể được thiết kế và triển khai để đảm bảo tính minh bạch và độ chính xác của thông tin tài chính.
Các chuẩn mực kiểm toán liên quan:

Hợp đồng kiểm toán (CM 210, Đ 42-LKTĐL);
Xác định và đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu thông qua hiểu biết về đơn vị được kiểm toán và môi trường của đơn vị (CM 315);
Mức trọng yếu trong lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán (CM 320);
Biện pháp xử lý của KTV đối với rủi ro đánh giá (CM 330);
Lập kế hoạch kiểm toán (CM 300);
Các yếu tố cần xem xét khi kiểm toán đơn vị có sử dụng dịch vụ bên ngoài (CM 402).

Bước 2: Thực hiện kiểm toán

Các kiểm toán viên sẽ áp dụng các phương pháp kỹ thuật phù hợp với từng đối tượng cụ thể để thu thập bằng chứng kiểm toán. Quá trình này đòi hỏi họ phải tích cực và chủ động trong việc lập kế hoạch và chương trình kiểm toán, nhằm đưa ra ý kiến xác thực về tính trung thực và hợp lý của các thông tin trong Báo cáo tài chính, dựa trên các bằng chứng kiểm toán đầy đủ và có giá trị.

Giai đoạn này bao gồm việc thực hiện các thủ tục kiểm toán, bao gồm kiểm soát, phân tích và kiểm tra chi tiết, dựa trên các loại trắc nghiệm khác nhau. Việc lựa chọn thủ tục kiểm toán được dựa trên đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng, và từ đó, các kiểm toán viên quyết định sử dụng các phương pháp phù hợp

Các chuẩn mực kiểm toán liên quan:

Thực hiện kiểm toán các khoản mục chủ yếu của BCTC;
Đánh giá các sai sót phát hiện trong quá trình kiểm toán (CM 450).

Bước 3: Tổng hợp, kết luận và hình thành ý kiến kiểm toán

Trong quá trình kiểm toán, bước quan trọng nhất là khi các Kiểm toán viên cần phải đưa ra kết luận. Những kết luận này sẽ được ghi trong báo cáo hoặc biên bản kiểm toán.
Để đưa ra những ý kiến chính xác, các Kiểm toán viên phải thực hiện các công việc cụ thể như xem xét các khoản nợ ngoài dự kiến, sự kiện xảy ra sau ngày kết thúc niên độ, đồng thời kiểm tra tính liên tục trong hoạt động của đơn vị và thu thập các giải trình từ Ban Giám đốc.

Cuối cùng, sau khi tổng hợp kết quả, Kiểm toán viên lập Báo cáo kiểm toán và chịu trách nhiệm giải quyết bất kỳ sự kiện phát sinh nào sau khi báo cáo được hoàn thành. Dựa vào kết quả, họ có thể đưa ra ý kiến chấp nhận toàn phần hoặc không chấp nhận toàn phần.
Các chuẩn mực kiểm toán liên quan:

Báo cáo kiểm toán về BCTC (CM 700, 705, 706);
Thông tin so sánh – Dữ liệu tương ứng và BCTC so sánh (CM 710);
Các thông tin khác trong tài liệu có BCTC đã kiểm toán (CM 720)

2. Đối tượng của kiểm toán báo cáo tài chính

Từ định nghĩa về Kiểm toán báo cáo tài chính, có thể thấy được đối tượng của Kiểm toán báo cáo tài chính bao gồm:

Bảng cân đối kế toán;
Báo cáo kết quả kinh doanh;
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ;
Thuyết minh báo cáo tài chính;

Các báo cáo này phản ánh tình hình, kết quả tài chính, kinh doanh, lưu chuyển tiền tệ và những thông tin cần thiết khác để những người cần sử dụng sẽ phân tích, đánh giá đúng kết quả, tình hình kinh doanh doanh nghiệp.

Ngoài ra các đối tượng của Kiểm toán báo cáo tài chính còn cung cấp các thông tin của doanh nghiệp về tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu, doanh thu bán hàng, giá vốn...cũng như kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

3. Nội dung kiểm toán báo cáo tài chính

Việc kiểm toán báo cáo tài chính cuối năm của một tổ chức được thực hiện theo các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam và các chuẩn mực quốc tế được công nhận tại Việt Nam.

Cuộc kiểm toán phải thực hiện được các nội dung sau:

Quản lý Tài sản và Nguồn vốn: Đảm bảo rằng tổ chức quản lý và sử dụng tài sản và nguồn vốn một cách hiệu quả và có trách nhiệm.
Chấp hành Chế độ quản lý kế toán tài chính: Kiểm tra việc tuân thủ các quy định về kế toán và báo cáo tài chính theo luật pháp hiện hành.

Cuộc kiểm toán cũng phải làm rõ những vấn đề quan trọng sau:

Cơ sở và Nhất quán của thông tin tài chính: Xác minh xem báo cáo tài chính được lập dựa trên các quy định kế toán và tài chính của Việt Nam. Đảm bảo sự nhất quán và tính kịp thời của các chế độ này.
Trung thực và Hợp lý của Báo cáo tài chính: Đảm bảo rằng báo cáo tài chính phản ánh đầy đủ và chính xác về tình hình tài chính và hoạt động kinh doanh của tổ chức tại thời điểm kết thúc niên độ kế toán.

Cuộc kiểm toán cũng đòi hỏi phải đưa ra các ý kiến nhận xét về hệ thống kiểm soát nội bộ, hệ thống kế toán của đơn vị, bao gồm các nhận xét về:

Công tác ghi chép chứng từ kế toán, luân chuyển chứng từ kế toán, ghi sổ kế toán và công tác quản lý, lưu trữ các chứng từ kế toán.
Phương pháp lập Báo cáo tài chính và các Báo cáo quản trị, các tài liệu kế toán có liên quan.
Công tác hạch toán kế toán và hệ thống kiểm soát nội bộ.

Kết thúc cuộc kiểm toán, kiểm toán viên và công ty kiểm toán sẽ phải lập và phát hành cho doanh nghiệp khách hàng Báo cáo kiểm toán về Báo cáo tài chính kết thúc kỳ/năm.

Thư quản lý (nếu có): Khi kết thúc cuộc kiểm toán báo cáo tài chính kỳ/năm, công ty kiểm toán sẽ phát hành thư quản lý (nếu có) nhằm đề xuất cho đơn vị hoàn thiện hơn hệ thống kế toán, hệ thống kiểm soát nội bộ và khắc phục những điểm yếu mà kiểm toán viên và công ty kiểm toán nhận thấy trong quá trình kiểm toán.