Các công thức Kế toán Quản trị thường gặp trong thực tế

1. Công thức kế toán quản trị phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận

1.1. Công thức số dư đảm phí

Số dư đảm phí là khái niệm chỉ chênh lệch giữa doanh thu và chi phí khả biến hay còn gọi là lãi trên biến phí. Khi đã bù đắp chi phí bất biến, số dư đảm phí sẽ là số tiền còn lại, chính là lợi nhuận thu được. Số dư đảm phí có thể tính cho tất cả các sản phẩm hoặc cho một loại sản phẩm và một đơn vị sản phẩm.

Mặc dù sử dụng khái niệm số dư đảm phí giúp chúng ta nhìn nhận được mối quan hệ giữa khối lượng bán và lợi nhuận, nhưng nó cũng có những nhược điểm sau:

1.2. Tỷ lệ số dư đảm phí

Tỷ lệ số dư đảm phí là tỷ lệ giữa số dư đảm phí và doanh thu, đây là một công cụ quan trọng để đánh giá mức độ chênh lệch của số dư đảm phí khi doanh thu thay đổi. Tỷ lệ số dư đảm phí thường được sử dụng để đo lường hiệu suất kinh doanh của một doanh nghiệp hoặc một sản phẩm cụ thể.

• Nếu tỷ lệ này tăng, điều đó có nghĩa là doanh nghiệp đang có hiệu quả kinh doanh tốt hơn, vì mỗi đơn vị doanh thu sẽ đem lại số lượng lợi nhuận cao hơn.

•  Tuy nhiên, trong trường hợp tỷ lệ này giảm thì có thể cho thấy doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc tối ưu hóa chi phí hoặc cần tìm cách tăng doanh thu để đạt được hiệu quả kinh doanh mong muốn.

1.3. Công thức kế toán quản trị đòn bẩy kinh doanh

Đòn bẩy kinh doanh hay còn gọi là đòn bẩy hoạt động là một khái niệm được sử dụng để đo lường mức độ ảnh hưởng của cấu trúc chi phí kinh doanh của một doanh nghiệp đến lợi nhuận trước thuế và lợi nhuận sau thuế.

• Đòn bẩy kinh doanh được tính bằng tỷ lệ giữa tốc độ tăng lợi nhuận và tốc độ tăng doanh thu của doanh nghiệp. Nếu đòn bẩy kinh doanh lớn hơn 1, điều này cho thấy cấu trúc chi phí của doanh nghiệp đang ảnh hưởng tích cực đến lợi nhuận.

• Độ lớn của đòn bẩy kinh doanh được tính bằng tỷ lệ giữa số dư đảm phí và lợi nhuận trước thuế. Đây là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu quả của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

Đòn bẩy kinh doanh trong kế toán quản trị hoạt động dựa trên nguyên tắc quan trọng sau:

Một sự thay đổi nhỏ trong việc sử dụng chi phí và nguồn tài trợ có thể dẫn đến sự thay đổi lớn trong hiệu quả kinh doanh của công ty. Điều này ám chỉ rằng, khi bạn sử dụng đòn bẩy một cách thông minh và hiệu quả, bạn có thể tận dụng những tài nguyên sẵn có để đạt được kết quả lớn hơn.

    Công thức tính cụ thể:

1.4. Công thức điểm hòa vốn

Điểm hòa vốn được xác định là thời điểm mà chi phí cố định đã được hoàn trả. Nó xảy ra khi lãi trên số dư đảm phí (hay còn gọi là lợi nhuận trước thuế) đủ để bù đắp toàn bộ chi phí cố định. Khi đạt được điểm hòa vốn, doanh nghiệp sẽ không gánh thêm bất kỳ chi phí cố định nào và bắt đầu thu được lợi nhuận.

    Công thức tính:

Chú giải chi tiết:

• Sản lượng tiêu thụ hòa vốn: Đây là mức sản lượng mà tại đó doanh thu bán ra đủ để bù đắp tất cả các chi phí, bao gồm cả chi phí cố định, chi phí biến đổi và chi phí lãi vay. Sản lượng này đại diện cho sự cân bằng giữa doanh thu và chi phí của doanh nghiệp, khiến cho lợi nhuận trước thuế và lãi vay là bằng không.

• Doanh thu hoà vốn tài chính: Đây là tổng doanh thu từ việc bán hàng, đã bao gồm cả lãi vay phải trả trong kỳ. Doanh thu này thường được sử dụng để tính toán điểm hoà vốn tài chính và là một chỉ số quan trọng để đánh giá hiệu suất kinh doanh của doanh nghiệp trong việc bù đắp chi phí và sinh lợi nhuận.

1.5. Công thức tính sản lượng cần bán, doanh thu cần bán

Số lượng sản phẩm bán ra và doanh thu thu được là hai chỉ số quan tâm hàng đầu đối với mỗi doanh nghiệp. Bằng cách xác định và tính toán chính xác số lượng sản phẩm cần bán và doanh thu cần thu được trong mỗi kỳ hoặc mỗi đợt, doanh nghiệp có thể có cái nhìn rõ ràng và cụ thể về hướng đi của mình.

• Sản lượng cần bán: Là số lượng sản phẩm mà doanh nghiệp cần bán để đạt được mức lợi nhuận mong muốn hoặc để hòa vốn.

• Doanh thu cần bán: Là số tiền doanh thu mà doanh nghiệp cần đạt được để đạt được mức lợi nhuận mong muốn hoặc để hòa vốn.

1.6. Công thức kế toán quản trị số dư an toàn

Số dư an toàn là mức doanh thu tối thiểu mà doanh nghiệp cần phải đạt được để đảm bảo không gặp lỗ và thu hồi hòa vốn. Số này phụ thuộc trực tiếp vào kết cấu chi phí của doanh nghiệp.

• Đảm bảo rằng số dư an toàn đã tính toán được dựa trên các chi phí cố định và biến đổi của doanh nghiệp. Các chi phí này bao gồm các chi phí cố định như tiền thuê, lương của nhân viên không thay đổi, cũng như các chi phí biến đổi như chi phí nguyên vật liệu và tiền lương biến đổi.
• Đánh giá các rủi ro và biến cố có thể xảy ra trong quá trình hoạt động kinh doanh và dựa trên đó xác định mức độ an toàn cần thiết. Các biến cố có thể bao gồm sự suy giảm đột ngột trong doanh thu hoặc tăng đột ngột trong chi phí.
• Xem xét dòng tiền và lưu chuyển tiền của doanh nghiệp để đảm bảo rằng có đủ dự trữ tiền mặt để đối phó với các tình huống bất ngờ và duy trì hoạt động kinh doanh bình thường.
• Xác định rõ ràng mục tiêu tài chính của doanh nghiệp và đảm bảo rằng số dư an toàn được thiết lập để đạt được mục tiêu này. Mục tiêu tài chính có thể bao gồm việc thanh toán nợ, đầu tư vào mở rộng kinh doanh hoặc tạo ra lợi nhuận cổ tức cho cổ đông.
• Thực hiện việc đánh giá và kiểm soát liên tục về số dư an toàn để đảm bảo rằng nó vẫn phản ánh mức độ rủi ro và yêu cầu tài chính hiện tại của doanh nghiệp.

1.7. Công thức sản lượng tiêu thụ

Công thức tính sản lượng tiêu thụ được sử dụng để xác định tỷ lệ sản phẩm mà doanh nghiệp đã bán so với tổng số sản phẩm có thể bán được trong một khoảng thời gian nhất định. Công thức này thường được sử dụng trong lĩnh vực kế toán quản trị để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp

Chỉ số “sản lượng tiêu thụ” cho thấy hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong việc tiêu thụ sản phẩm.

• Sản lượng tiêu thụ cao cho thấy doanh nghiệp đã sử dụng hiệu quả nguồn lực sản xuất và bán được nhiều sản phẩm hơn.

• Sản lượng tiêu thụ thấp cho thấy doanh nghiệp chưa sử dụng hiệu quả nguồn lực sản xuất và cần có những biện pháp để tăng cường hoạt động bán hàng.

2. Công thức kế toán quản trị phân tích biến động chi phí sản xuất

2.1. Phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu trực tiếp

Biến động giá vật liệu đề cập đến sự chênh lệch giữa giá thực tế mà một doanh nghiệp phải trả cho vật liệu và giá dự kiến hoặc dự đoán trước đó. Đây là một yếu tố quan trọng trong quản lý chi phí và dự toán ngân sách của doanh nghiệp. Khi giá vật liệu biến động, nó có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

2.1.1. Công thức tính chi phí nguyên vật liệu định mức:

• C0 là chi phí nguyên vật liệu trực tiếp định mức.
• Q1 là sản lượng sản xuất thực tế
• m0 là lượng nguyên vật liệu trực tiếp định mức cần cho một đơn vị sản phẩm.
• G0 là giá của 1 đơn vị nguyên vật liệu trực tiếp định mức.

2.1.2. Công thức tính chi phí nguyên vật liệu thực tế:

• C1 là chi phí nguyên vật liệu trực tiếp thực tế.
• Q1 là sản lượng sản xuất thực tế
• m1 là lượng nguyên vật liệu trực tiếp thực tế cần cho một đơn vị sản phẩm.
• G1 là giá của một đơn vị nguyên vật liệu trực tiếp thực tế.

2.1.3. Trong phân tích chi phí, đối tượng phân tích là sự biến động của chi phí (∆C) giữa thực tế và định mức:

• Nếu ∆C > 0, có nghĩa là chi phí thực tế cao hơn chi phí định mức, điều này bất lợi cho doanh nghiệp.
• Ngược lại, nếu ∆C <= 0, có nghĩa là chi phí thực tế không vượt quá chi phí định mức, điều này thuận lợi cho doanh nghiệp.

2.1.3.1. Biến động lượng nguyên vật liệu trực tiếp tiêu hao (∆Cm) được tính dựa trên giá mua nguyên vật liệu trực tiếp theo trị số định mức:

• Nếu ∆Cm > 0, có nghĩa là chi phí tăng, bất lợi cho doanh nghiệp. 
• Ngược lại, nếu ∆Cm <= 0, chi phí giảm, thuận lợi cho doanh nghiệp.

2.1.3.2. Biến động giá mua nguyên vật liệu trực tiếp (∆CG) được tính dựa trên lượng nguyên vật liệu trực tiếp tiêu hao theo trị số thực tế:

• Nếu ∆CG > 0, có nghĩa là chi phí tăng, bất lợi cho doanh nghiệp. 
• Ngược lại, nếu ∆CG <= 0, chi phí giảm, thuận lợi cho doanh nghiệp.

• Biến động giá vật liệu có thể tác động lớn đến chi phí sản xuất của một doanh nghiệp. Nếu giá vật liệu tăng cao hơn so với dự kiến, chi phí sản xuất sẽ tăng lên và doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc duy trì lợi nhuận hoặc giữ giá thành sản phẩm ổn định.
• Doanh nghiệp cần có các chiến lược để quản lý rủi ro từ biến động chi phí nguyên vật liệu. Điều này có thể bao gồm việc ký kết các hợp đồng dài hạn với các nhà cung cấp, sử dụng các công nghệ tiết kiệm vật liệu, đàm phán giá cố định hoặc tìm kiếm các nguồn cung ứng thay thế.

2.2. Phân tích biến động chi phí nhân công trực tiếp

2.2.1. Chỉ tiêu Phân tích được xác định như sau:

• Q1 là số lượng sản phẩm sản xuất thực tế.
• t0 là lượng thời gian lao động trực tiếp định mức để sản xuất 1 đơn vị sản phẩm.
• t1 là lượng thời gian lao động trực tiếp thực tế để sản xuất 1 đơn vị sản phẩm.
• G0 là giá lao động trực tiếp định mức mỗi giờ
• G1 là giá lao động trực tiếp thực tế mỗi giờ.

2.2.2. Xác định biến động chi phí giữa chi phí nhân công trực tiếp định mức (C0) và chi phí nhân công trực tiếp thực tế (C1), sử dụng công thức kế toán quản trị:

• Nếu ∆C ≤ 0, tức là chi phí nhân công trực tiếp thực tế không vượt quá chi phí nhân công trực tiếp định mức, thì điều này được coi là thuận lợi. 
• Ngược lại, nếu ∆C > 0, tức là chi phí nhân công trực tiếp thực tế vượt quá chi phí nhân công trực tiếp định mức, thì điều này được coi là bất lợi.

• Thay đổi trong mức lương: Nếu mức lương thực tế của lao động cao hơn hoặc thấp hơn so với dự kiến, điều này có thể dẫn đến sự chênh lệch giữa chi phí nhân công dự kiến và thực tế.
• Thay đổi trong số lượng lao động: Nếu doanh nghiệp cần phải thuê thêm nhân viên hoặc giảm bớt số lượng lao động so với dự kiến ban đầu, điều này cũng có thể tác động đến chi phí nhân công.
• Thay đổi trong giờ làm việc hoặc nhu cầu lao động: Nếu doanh nghiệp phải chi trả thêm tiền giờ làm việc cho nhân viên do yêu cầu công việc tăng ca hoặc nhu cầu lao động tăng đột ngột, điều này cũng có thể làm tăng chi phí nhân công thực tế.

2.3. Phân tích biến động chi phí sản xuất chung

Chi phí sản xuất chung là những khoản chi phí mà doanh nghiệp phải chi trả để hỗ trợ hoạt động sản xuất và kinh doanh chung của mình. Đây là những chi phí mà không thể chỉ rõ được liên quan đến từng sản phẩm cụ thể hoặc dịch vụ cụ thể mà thường phục vụ cho toàn bộ quy trình sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp. Đây có thể là các chi phí như quản lý phân xưởng, bộ phận, đội, hoạt động bảo trì, vận hành và các chi phí quản lý tổ chức và hỗ trợ khác. (theo điều 87 thông tư Số 200/2014/TT-BTC).

2.3.1. Xác định chỉ tiêu phân tích bằng công thức kế toán quản trị:

• Q1: số lượng sản phẩm được sản xuất trong thực tế.
• t0: thời gian cần thiết để sản xuất một sản phẩm trong trường hợp sản xuất theo định mức.
• t1: thời gian cần thiết để sản xuất một sản phẩm trong thực tế.
• b0: Giá trị chi phí sản xuất chung định mức cho một giờ sử dụng máy sản xuất.
• b1: Giá trị chi phí sản xuất chung thực tế cho một giờ sử dụng máy sản xuất.

2.3.2. Xác định đối tượng phân tích và biến động chi phí ∆C bằng cách:

• Khi ∆C ≤ 0, điều này cho thấy rằng chi phí sản xuất thực tế ít hơn hoặc bằng chi phí sản xuất định mức, điều này được coi là thuận lợi. 
• Tuy nhiên, nếu ∆C > 0, điều này cho thấy rằng chi phí sản xuất thực tế cao hơn chi phí sản xuất định mức, điều này được coi là bất lợi.

• ∆Ct ≤ 0 được coi là thuận lợi
• ∆Ct > 0 được coi là bất lợi

2.3.4. Xác định ảnh hưởng của các nhân tố giá mua và lượng vật dụng, dịch vụ và biến động chi phí (∆Cb) được xác định theo công thức kế toán quản trị:

• ∆Cb ≤ 0 được coi là thuận lợi
• ∆Cb > 0 được coi là bất lợi

• Q1: Số lượng sản phẩm thực tế sản xuất
• t0: Thời gian sản xuất định mức cho một sản phẩm trên máy sản xuất
• t1: Thời gian sản xuất thực tế cho một sản phẩm trên máy sản xuất
• đ0: Chi phí sản xuất chung định mức cho một giờ máy sản xuất
• đ1 là định phí sản xuất chung thực tế một giờ máy sản xuất
• Xác định ảnh hưởng của các nhân tố qua công thức kế toán quản trị

2.4. Lượng sản phẩm sản xuất và biến động lượng

• Chênh lệch khối lượng sản xuất có lợi: xảy ra khi lượng sản phẩm sản xuất cao hơn dự báo. Điều này có thể do nhiều yếu tố gây ra, chẳng hạn như nhu cầu tăng cao, năng suất lao động được cải thiện hoặc thời gian ngừng hoạt động giảm.
• Chênh lệch khối lượng sản xuất bất lợi: xảy ra khi lượng sản phẩm sản xuất thấp hơn dự báo. Điều này có thể do nhiều yếu tố gây ra, chẳng hạn như nhu cầu giảm, năng suất lao động thấp hoặc thời gian ngừng hoạt động tăng.

2.4.1. Công thức tính Chênh lệch khối lượng sản xuất (∆Cq):

• ∆Cq: Chênh lệch khối lượng sản xuất (thay đổi số lượng sản phẩm sản xuất)
• Q1: Số lượng sản phẩm thực tế sản xuất
• Q0: Số lượng sản phẩm dự kiến ​​sản xuất
• t0: Thời gian định mức sản xuất một sản phẩm
• đ0: Giá bán dự kiến ​​của một sản phẩm

• Nếu ∆Cq ≤ 0: Chênh lệch khối lượng sản xuất có lợi. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp đã sản xuất được nhiều sản phẩm hơn dự kiến, dẫn đến doanh thu cao hơn
• Nếu ∆Cq > 0: Chênh lệch khối lượng sản xuất bất lợi. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp đã sản xuất ít sản phẩm hơn dự kiến, dẫn đến doanh thu thấp hơn.

2.4.2. Giá mua vật dụng, dịch vụ và biến động dự toán:

• ∆Cd: Chênh lệch chi phí vật dụng, dịch vụ
• Q1: Số lượng sản phẩm thực tế sản xuất
• Q0: Số lượng sản phẩm dự kiến ​​sản xuất
• t1: Thời gian máy thực tế sản xuất một sản phẩm
• t0: Thời gian định mức sản xuất một sản phẩm
• đ1: Giá mua thực tế của vật dụng, dịch vụ sử dụng cho một sản phẩm
• đ0: Giá mua dự kiến ​​của vật dụng, dịch vụ sử dụng cho một sản phẩm

• ∆Cd ≤ 0: Chênh lệch chi phí vật dụng, dịch vụ thuận lợi. Điều này có nghĩa là chi phí mua vật dụng, dịch vụ thực tế thấp hơn chi phí dự kiến, dẫn đến lợi nhuận cao hơn.
• ∆Cd > 0: Chênh lệch chi phí vật dụng, dịch vụ bất lợi. Điều này có nghĩa là chi phí mua vật dụng, dịch vụ thực tế cao hơn chi phí dự kiến, dẫn đến lợi nhuận thấp hơn.

2.4.3.  Xác định tổng biến động (Tổng của chênh lệch khối lượng sản xuất (∆Cq) và chênh lệch chi phí vật dụng, dịch vụ (∆Cd)).:

• ∆C ≤ 0: Tổng chênh lệch có lợi. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp đã đạt được hiệu quả hoạt động tốt hơn so với dự kiến, dẫn đến lợi nhuận cao hơn.
• ∆C > 0: Tổng chênh lệch bất lợi. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp đã đạt được hiệu quả hoạt động kém hơn so với dự kiến, dẫn đến lợi nhuận thấp hơn.

3. Công thức quyết định giá bán sản phẩm

Công thức kế toán quản trị xác định giá bán hàng loạt

3.1. Dựa vào phương pháp toàn bộ:

• Chi phí nền = chi phí nhân công trực tiếp + chi phí nguyên vật liệu trực tiếp + chi phí sản xuất chung
• Số tiền tăng thêm xác định bằng cách lấy: Tỷ lệ số tiền tăng thêm * Chi phí nền.Với Tỷ lệ số tiền tăng thêm = (chi phí bán hàng + chi phí quản lý doanh nghiệp + Mức hoàn vốn mong muốn/Tổng chi phí nền ) * 100%
• Mức hoàn vốn mong muốn dựa trên: tỷ lệ hoàn vốn đầu tư (ROI) * Tài sản hoạt động trung bình.

3.2. Dựa theo phương pháp trực tiếp (đảm phí):

• Chi phí nền = Biến phí bán hàng + Biến phí sản xuất + Biến phí quản lý doanh nghiệp
• Số tiền tăng thêm xác định bằng cách lấy: tỷ lệ số tiền tăng thêm * Chi phí nềnTỷ lệ số tiền tăng thêm = (Định phí bán hàng, sản xuất, quản lý doanh nghiệp + Mức hoàn vốn mong muốn)/Tổng chi phí nền * 100%
• Mức hoàn vốn mong muốn dựa trên tỷ lệ hoàn vốn đầu tư (ROI) * Tài sản hoạt động bình quân

3.3. Xác định giá bán dịch vụ