Minh bạch hóa thị trường tài sản số – Bước đi tất yếu để giảm rủi ro pháp lý và đầu tư

HCM DOANH INC

17 thg 11, 2025

Thị trường tài sản số đang trở thành tâm điểm của nền kinh tế số Việt Nam – nơi công nghệ blockchain, NFT hay DeFi mở ra cơ hội đầu tư chưa từng có. Nhưng khi luật pháp vẫn đang “chạy đua” để theo kịp tốc độ công nghệ, minh bạch lại trở thành yếu tố sống còn – không chỉ để bảo vệ nhà đầu tư, mà còn để hình thành một thị trường hợp pháp và bền vững.

Luật Công nghiệp Công nghệ số 2025 đã tạo nền tảng đầu tiên, nhưng liệu đã đủ để lấp đầy những “khoảng trống minh bạch”? Câu trả lời nằm trong bài viết dưới đây – nơi chúng ta nhìn rõ hơn vì sao minh bạch hóa không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà là bước đi tất yếu của tương lai tài sản số Việt Nam.

1. Bối cảnh: Khi tài sản số bước vào giai đoạn “thử nghiệm”

Thị trường tài sản số tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Việc Chính phủ Việt Nam ban hành các định hướng quản lý cùng với việc chuẩn bị khung pháp lý cho giai đoạn thử nghiệm (sandbox) đã tạo nên dấu mốc quan trọng. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của công nghệ như blockchain, các mô hình đầu tư phi tập trung (DeFi, GameFi…) cũng kéo theo nhiều rủi ro — đặc biệt là rủi ro pháp lý và đầu tư.

Việt Nam đang “tiến gần hơn tới thị trường tài sản số minh bạch”, nhưng khả năng giám sát và điều kiện tham gia vẫn là thách thức lớn.

2. Khung pháp lý hiện hành và khoảng trống minh bạch

2.1 Khung pháp lý mới

Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 (Luật số 71/2025/QH15) được Quốc hội thông qua ngày 14 tháng 6 năm 2025 và có hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Theo Điều 1 của luật này: phạm vi điều chỉnh bao gồm phát triển công nghiệp công nghệ số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, tài sản số, quyền và trách nhiệm của các chủ thể có liên quan.

Theo nhiều phân tích, Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 lần đầu tiên tại Việt Nam định nghĩa rõ khái niệm “tài sản số” và “tài sản mã hóa”.

2.2 Những khoảng trống trong minh bạch pháp lý

Về định giá và kiểm toán tài sản số:

Hiện chưa có văn bản dưới luật quy định phương pháp định giá, kiểm toán hay xác thực giá trị tài sản số.
Theo thông lệ quốc tế, giá trị tài sản số được xác định dựa trên nguồn phát hành, thuật toán, cơ chế giao dịch và giá thị trường. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có chuẩn mực cụ thể, khiến hoạt động định giá, công bố hoặc chứng nhận tài sản số (đặc biệt là NFT, token tiện ích, token đầu tư) vẫn mang tính tự phát.
Điều này làm hạn chế khả năng kiểm soát của cơ quan quản lý, tạo nguy cơ gian lận, thao túng giá và phát hành tài sản “ảo” không có giá trị thực.

Về quyền sở hữu và nghĩa vụ thuế:

Luật mới chỉ công nhận “tài sản số là tài sản theo Bộ luật Dân sự”, nhưng chưa làm rõ các quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt trong môi trường số. Điều này dẫn đến khó khăn khi xác định chủ sở hữu thật sự trong các giao dịch xuyên biên giới, đặc biệt khi tài sản được phát hành hoặc lưu trữ tại nước ngoài.
Luật hiện hành chưa xác lập tiêu chí rõ ràng để phân biệt giữa "tài sản số" và "dữ liệu thông thường", dẫn tới rủi ro trong bảo hộ quyền sở hữu và xử lý tranh chấp.
Ngoài ra, nghĩa vụ thuế đối với tài sản số — như thuế thu nhập cá nhân khi chuyển nhượng token — vẫn chưa có hướng dẫn thống nhất. Nhiều hoạt động đầu tư tài sản số xuyên biên giới hiện vẫn trong “vùng xám” pháp lý.

Về giám sát và cấp phép hoạt động: Khoản 3 Điều 47 Luật giao Chính phủ quy định chi tiết về cấp phép, giám sát và quản lý kinh doanh tài sản số, nhưng đến nay chưa có nghị định hoặc thông tư hướng dẫn về:

Điều kiện thành lập sàn giao dịch tài sản số,
Quy trình phát hành token hoặc tài sản mã hóa,
Cơ chế phòng chống rửa tiền, gian lận và bảo đảm an toàn thông tin.

Hiện thị trường vẫn hoạt động trong giai đoạn “tiền khung pháp lý”, theo cơ chế thử nghiệm (sandbox) và giám sát từng bước. Những khoảng trống này cho thấy vấn đề không chỉ là “có hay không” khung pháp lý, mà là mức độ minh bạch trong thực thi và giám sát.

Khi thị trường phát triển nhanh hơn năng lực quản lý, minh bạch trở thành “điểm tựa” để giảm rủi ro, củng cố niềm tin và bảo đảm sự phát triển bền vững của thị trường tài sản số Việt Nam.

3. Minh bạch – chìa khóa giảm rủi ro pháp lý và đầu tư

Minh bạch hóa không chỉ là yêu cầu của quản lý nhà nước mà còn là yếu tố then chốt để bảo vệ nhà đầu tư và đảm bảo sự phát triển bền vững của thị trường tài sản số.

Cụ thể:

Công khai thông tin về dự án, đơn vị phát hành, cơ chế định giá và rủi ro đầu tư sẽ giúp ngăn ngừa các vụ lừa đảo “đội lốt tài sản số”.
Việc đăng ký, kiểm định và cấp phép hoạt động cho các sàn giao dịch số và tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản số giúp Nhà nước giám sát dòng tiền, phòng chống rửa tiền và lạm dụng.
Xây dựng cơ chế báo cáo, kiểm toán định kỳ làm cơ sở cho việc xử lý tranh chấp, truy thu thuế và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân. Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 đã bắt đầu đặt khung cho các nội dung này (như biện pháp bảo đảm an toàn, an ninh mạng, phòng chống rửa tiền) nhưng chi tiết triển khai vẫn đang chờ văn bản hướng dẫn.

Do đó, có thể khẳng định: “Minh bạch hóa” là bước đi tất yếu nếu Việt Nam muốn phát triển thị trường tài sản số một cách bền vững và hợp pháp hóa kênh đầu tư này.

Kết luận

Thị trường tài sản số đang mở ra một không gian phát triển mới cho nền kinh tế số Việt Nam, mang đến nhiều cơ hội trong huy động vốn, ứng dụng công nghệ, và đa dạng hóa mô hình đầu tư. Tuy nhiên, song hành với tiềm năng đó là những thách thức pháp lý phức tạp, đòi hỏi sự cẩn trọng và chuẩn bị kỹ lưỡng từ cả Nhà nước lẫn doanh nghiệp.

Khi khung pháp lý cho tài sản số vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, việc bảo đảm minh bạch, tuân thủ và quản trị rủi ro pháp lý trở thành yếu tố then chốt. Sự chủ động cập nhật quy định, nâng cao hiểu biết pháp lý và hợp tác chặt chẽ với cơ quan quản lý sẽ giúp doanh nghiệp không chỉ giảm thiểu rủi ro mà còn tận dụng hiệu quả các cơ hội mà nền kinh tế số mang lại.

Công ty TNHH Kế toán AGS luôn đồng hành cùng doanh nghiệp trong hành trình hiểu đúng – làm đúng – phát triển bền vững trong kỷ nguyên số hóa.