Lợi nhuận kế toán thấp, vì sao thuế TNDN vẫn cao?

VCA Yến ACC

24 thg 12, 2025

Trong thực tế, lợi nhuận kế toán và lợi nhuận chịu thuế rất hiếm khi trùng nhau. Doanh nghiệp có thể thấy báo cáo tài chính thể hiện mức lợi nhuận khá ổn, nhưng khi quyết toán thuế TNDN, số thuế phải nộp lại cao hơn kỳ vọng. Nguyên nhân đến từ sự khác biệt giữa cách tiếp cận của kế toán và quy định của thuế.

1. Lợi nhuận kế toán và lợi nhuận chịu thuế khác nhau thế nào?

Lợi nhuận kế toán: xác định theo chuẩn mực và chế độ kế toán, nhằm phản ánh trung thực kết quả kinh doanh.

Lợi nhuận chịu thuế: xác định theo Luật Thuế TNDN, dùng làm căn cứ tính thuế phải nộp.

Vì mục tiêu khác nhau, nên cùng một nghiệp vụ phát sinh, cách ghi nhận doanh thu và chi phí cũng không hoàn toàn giống nhau.

2. Những nguyên nhân phổ biến làm phát sinh chênh lệch

2.1. Chi phí hợp lý về kế toán nhưng không được trừ khi tính thuế

Một số khoản chi phí vẫn được ghi nhận trên sổ sách kế toán, nhưng khi quyết toán thuế lại bị loại, thường rơi vào các trường hợp:

Không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ
Chi phí vượt mức khống chế theo quy định thuế
Các khoản phạt vi phạm hành chính
Chi phí không phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh

Những khoản này làm lợi nhuận chịu thuế cao hơn lợi nhuận kế toán.

2.2. Chênh lệch do thời điểm ghi nhận

Sự khác biệt này thường xuất hiện khi:

Chi phí đã hạch toán theo nguyên tắc dồn tích nhưng hóa đơn về sau
Doanh nghiệp trích trước chi phí cuối năm nhưng chưa đủ hồ sơ

Kế toán đã ghi nhận chi phí trong kỳ, nhưng thuế chưa chấp nhận ngay, dẫn đến chênh lệch tạm thời.

2.3. Khác biệt trong khấu hao tài sản cố định

Sự chênh lệch thường phát sinh khi:

Doanh nghiệp khấu hao nhanh hơn khung quy định của thuế
Tài sản không đáp ứng điều kiện khấu hao theo luật thuế

Phần chi phí vượt quy định sẽ bị điều chỉnh khi xác định thu nhập chịu thuế.

2.4. Thu nhập kế toán và thu nhập tính thuế không trùng nhau

Một số khoản thu nhập được ghi nhận trên báo cáo tài chính nhưng thuộc diện miễn thuế hoặc không chịu thuế. Ngược lại, cũng có trường hợp thu nhập đã tính thuế nhưng chưa phản ánh đầy đủ vào lợi nhuận kế toán của kỳ hiện tại.

3. Nếu không theo dõi chênh lệch, doanh nghiệp dễ gặp rủi ro gì?

Khó ước tính chính xác số thuế TNDN phải nộp
Bị động về dòng tiền khi đến kỳ quyết toán
Tăng rủi ro truy thu, phạt chậm nộp
Ban lãnh đạo đánh giá sai hiệu quả kinh doanh

4. Kế toán nên làm gì để chủ động hơn?

Theo dõi bảng đối chiếu lợi nhuận kế toán – lợi nhuận chịu thuế ngay trong năm
Phân biệt rõ chênh lệch tạm thời và chênh lệch vĩnh viễn
Kiểm soát chứng từ chi phí ngay từ đầu, không dồn về cuối kỳ

Lợi nhuận kế toán thấp không đồng nghĩa với thuế phải nộp thấp. Việc hiểu đúng bản chất chênh lệch sẽ giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong quản trị thuế và tránh rủi ro khi quyết toán.

Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết. Chúng tôi hy vọng những chia sẻ trên giúp bạn hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa lợi nhuận kế toán và lợi nhuận chịu thuế, từ đó chủ động hơn trong công tác kế toán và quyết toán thuế TNDN. Đừng quên theo dõi AGS để cập nhật thêm nhiều nội dung thực tiễn về kế toán – thuế trong các bài viết tiếp theo.