Rủi ro đạo đức nghề nghiệp kế toán – kiểm toán và cách phòng ngừa

Đạo đức nghề nghiệp đóng vai trò sống còn trong lĩnh vực kế toán – kiểm toán. Vì đặc thù công việc liên quan trực tiếp đến thông tin tài chính, báo cáo, số liệu nhạy cảm và các quyết định kinh tế, chỉ cần một vi phạm nhỏ về đạo đức cũng có thể dẫn đến sai lệch báo cáo tài chính, thất thoát tài sản, thậm chí phá sản doanh nghiệp. Các chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp (như IESBA và quy tắc VACPA) đều yêu cầu kế toán – kiểm toán phải duy trì tính trung thực, khách quan, bảo mật, năng lực chuyên môn và hành xử đúng đắn. Tuy nhiên, thực tế vẫn tồn tại nhiều rủi ro đạo đức mà người làm nghề dễ gặp phải nếu không có kiểm soát phù hợp.

1. Các rủi ro đạo đức nghề nghiệp phổ biến

Kế toán hoặc kiểm toán viên có thể bị tác động bởi lợi ích cá nhân, áp lực giữ khách hàng, hoặc mối quan hệ thân quen với ban lãnh đạo.
Ví dụ: Kiểm toán viên từng làm kế toán trưởng tại công ty khách hàng → mất tính độc lập.

Áp lực từ cấp trên hoặc doanh nghiệp có thể khiến số liệu bị “làm đẹp” để đạt KPI hoặc điều kiện vay vốn.
Ví dụ: Ghi nhận doanh thu chưa thực để tăng lợi nhuận cuối năm.

Thông tin tài chính là tài liệu mật. Kế toán chia sẻ dữ liệu lương, giá vốn, hợp đồng với bên ngoài → rò rỉ dữ liệu.

Không cập nhật chuẩn mực kế toán, thuế, kiểm toán → xử lý sai nghiệp vụ → gây sai lệch báo cáo.

Một số trường hợp kế toán thông đồng với nhân viên khác để biển thủ, tăng khống chi phí hoặc lập chứng từ giả.

Khối lượng lớn, deadline cao → dễ dẫn đến bỏ sót, xử lý sai, hoặc “tạm chấp nhận” kết quả thiếu chính xác.

2. Nguyên nhân gây ra rủi ro đạo đức

• Áp lực doanh thu, lợi nhuận từ ban lãnh đạo.

• Thiếu hệ thống kiểm soát nội bộ và quy trình phê duyệt rõ ràng.

• Thiếu đào tạo đạo đức nghề nghiệp cho nhân viên.

• Môi trường làm việc dễ dung túng sai phạm.

• Chế độ đãi ngộ thấp, khiến nhân viên dễ bị cám dỗ.

3. Biện pháp phòng ngừa rủi ro đạo đức

• Kiểm toán viên phải tuân thủ quy định về độc lập theo chuẩn mực.

• Doanh nghiệp không để kế toán kiêm nhiệm các vị trí dễ tạo xung đột lợi ích (như thủ quỹ).

• Ban lãnh đạo cam kết “không gian lận – không làm đẹp số liệu”.

• Đưa đạo đức nghề nghiệp vào KPI đánh giá.

• Phân tách nhiệm vụ rõ ràng: lập – kiểm tra – phê duyệt.

• Quy định quyền truy cập dữ liệu phù hợp từng vị trí.

• Đào tạo, cập nhật chuyên môn định kỳ

• Đào tạo chuẩn mực kế toán, chuẩn mực kiểm toán, Luật quản lý thuế.

• Nhắc nhở nhân viên về trách nhiệm pháp lý khi sai phạm.

• Quy định nghiêm việc lưu trữ file, gửi báo cáo, sử dụng email công ty.

• Dùng phần mềm kế toán/ERP có phân quyền.

• Cho phép nhân viên báo cáo hành vi sai phạm ẩn danh, bảo vệ người tố cáo.

4. Vai trò của đạo đức với nghề kế toán – kiểm toán

• Tăng độ tin cậy của báo cáo tài chính.

• Giảm gian lận, thất thoát tài sản.

• Bảo vệ thương hiệu doanh nghiệp và công ty kiểm toán.

• Góp phần nâng cao chất lượng kiểm toán & minh bạch tài chính của nền kinh tế.

5. Kết luận

Rủi ro đạo đức nghề nghiệp luôn tồn tại trong mọi tổ chức, đặc biệt ở những nơi thiếu hệ thống quản trị và kiểm soát chặt chẽ. Người làm kế toán – kiểm toán cần không ngừng rèn luyện bản lĩnh nghề nghiệp, tuân thủ chuẩn mực đạo đức và nâng cao chuyên môn để hạn chế tối đa sai phạm. Doanh nghiệp cũng cần xây dựng văn hóa minh bạch, hệ thống kiểm soát hiệu quả và môi trường làm việc công bằng để bảo vệ nhân viên khỏi các áp lực tiêu cực. Đạo đức không chỉ là yêu cầu nghề nghiệp, mà còn là giá trị bảo vệ sự phát triển bền vững của tổ chức.

Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.