So sánh chuẩn mực kế toán VAS 04 và IFRS 16 về Kế toán Thuê Tài Sản

1. Tổng quan về VAS 04 và IFRS 16

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự gia tăng các giao dịch thuê tài sản, việc hiểu rõ và áp dụng đúng các chuẩn mực kế toán liên quan đến thuê tài sản là rất quan trọng đối với các doanh nghiệp. Hai chuẩn mực kế toán đáng chú ý trong lĩnh vực này là VAS 04 và IFRS 16, dùng để hướng dẫn cách thức ghi nhận và xử lý các hợp đồng thuê tài sản.
Mặc dù cả hai chuẩn mực này đều liên quan đến việc ghi nhận và kế toán cho các hợp đồng thuê, nhưng có sự khác biệt đáng kể giữa VAS 04 (Chuẩn mực Kế toán Việt Nam 04 về Thuê Tài Sản) và IFRS 16 (Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế 16 về Thuê tài sản). Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào sự so sánh giữa VAS 04 và IFRS 16, giúp bạn hiểu rõ hơn về cách các chuẩn mực này tác động đến việc báo cáo tài chính của doanh nghiệp.

• VAS 04 (Thuê Tài Sản): Chuẩn mực này của Việt Nam quy định cách thức kế toán các hợp đồng thuê tài sản, bao gồm cả thuê tài sản hoạt động (Operating lease) và thuê tài sản tài chính (Finance lease). VAS 04 phân loại các hợp đồng thuê thành hai loại: thuê tài sản tài chính (Finance lease) và thuê tài sản hoạt động (Operating lease). Đối với thuê tài sản tài chính, tài sản thuê sẽ được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán, trong khi đối với thuê tài sản hoạt động, chỉ ghi nhận các khoản chi phí thuê trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh mà không có sự ghi nhận tài sản hoặc nợ phải trả.
• IFRS 16 (Thuê tài sản): IFRS 16, có hiệu lực từ năm 2019, thay đổi cách thức kế toán cho tất cả các hợp đồng thuê, bao gồm cả thuê tài sản tài chính và thuê tài sản hoạt động. Điểm đặc biệt của IFRS 16 là tất cả các hợp đồng thuê, bất kể là thuê tài sản tài chính hay thuê tài sản hoạt động, đều phải được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán. Điều này giúp tăng cường tính minh bạch và phản ánh chính xác hơn về các nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp.

2. Phương pháp ghi nhận và phân loại hợp đồng thuê

2.1. VAS 04:

Thuê tài sản tài chính (Finance lease): Khi hợp đồng thuê được phân loại là thuê tài sản tài chính, tài sản thuê sẽ được ghi nhận vào bảng cân đối kế toán như một tài sản và một nghĩa vụ tài chính tương ứng. Doanh nghiệp cần ghi nhận tài sản thuê và nghĩa vụ thuê tại giá trị hiện tại của các khoản thanh toán thuê.
Thuê tài sản hoạt động (Operating lease): Đối với thuê tài sản hoạt động, VAS 04 không yêu cầu ghi nhận tài sản và nợ phải trả trên bảng cân đối kế toán. Thay vào đó, các khoản chi phí thuê sẽ được ghi nhận trực tiếp vào báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Các khoản thanh toán thuê được phân bổ đều trong suốt thời gian thuê, không có sự ghi nhận tài sản hay nợ.

2.2. IFRS 16: 

IFRS 16 yêu cầu tất cả các hợp đồng thuê, dù là thuê tài sản tài chính hay thuê tài sản hoạt động, đều phải được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán. Cụ thể, doanh nghiệp cần ghi nhận một tài sản sử dụng quyền thuê (right-of-use asset) và một nghĩa vụ thuê (lease liability) tương ứng với giá trị hiện tại của các khoản thanh toán thuê trong suốt thời gian thuê. Điều này giúp phản ánh đầy đủ các nghĩa vụ tài chính và tài sản của doanh nghiệp.
Điều này có nghĩa là các hợp đồng thuê tài sản hoạt động (trước đây không được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán) giờ đây cũng sẽ làm tăng tài sản và nợ phải trả trên bảng cân đối kế toán, từ đó cung cấp cái nhìn rõ ràng hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp.

3. Tác động đến báo cáo tài chính

• VAS 04:

Việc ghi nhận các hợp đồng thuê tài sản hoạt động chỉ ở dạng chi phí thuê trong báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh khiến bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp không phản ánh đầy đủ các nghĩa vụ tài chính liên quan đến thuê tài sản. Điều này có thể dẫn đến việc doanh nghiệp không thể hiện đầy đủ mức độ nợ phải trả của mình, ảnh hưởng đến việc phân tích và đánh giá tình hình tài chính.
Đối với thuê tài sản tài chính, việc ghi nhận tài sản và nghĩa vụ tài chính trên bảng cân đối kế toán giúp phản ánh chính xác hơn về các khoản nợ phải trả, tuy nhiên, quy định này chỉ áp dụng cho các hợp đồng thuê tài sản tài chính.

• IFRS 16:
  

Việc ghi nhận tất cả các hợp đồng thuê trên bảng cân đối kế toán (bao gồm cả hợp đồng thuê tài sản hoạt động) giúp các nhà đầu tư và các bên liên quan có cái nhìn đầy đủ và chính xác hơn về các nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp. Điều này làm tăng tính minh bạch của báo cáo tài chính, nhưng cũng có thể làm tăng nợ phải trả và tài sản của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến các chỉ số tài chính như tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu (debt-to-equity ratio).
Mặc dù điều này có thể làm tăng nợ phải trả ngắn hạn và dài hạn, nhưng nó lại giúp phản ánh đúng đắn hơn về các nghĩa vụ tài chính và tài sản của doanh nghiệp.

4. Lợi ích và khó khăn khi áp dụng IFRS 16 và VAS 04

4.1. Lợi ích của VAS 04:

VAS 04 đơn giản hơn và dễ áp dụng đối với các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là đối với các hợp đồng thuê tài sản hoạt động. Doanh nghiệp không phải ghi nhận tài sản và nợ phải trả, giúp giảm bớt công tác ghi chép và theo dõi.

4.2. Lợi ích của IFRS 16:

IFRS 16 giúp cải thiện tính minh bạch và khả năng so sánh báo cáo tài chính giữa các doanh nghiệp, đặc biệt là các công ty lớn hoặc có nhiều hợp đồng thuê tài sản. Việc ghi nhận tất cả các hợp đồng thuê trên bảng cân đối kế toán giúp phản ánh chính xác hơn về các nghĩa vụ tài chính.

4.3. Khó khăn khi áp dụng IFRS 16:

Việc ghi nhận tài sản và nợ thuê có thể làm tăng đáng kể tổng tài sản và nợ phải trả của doanh nghiệp, điều này có thể ảnh hưởng đến các chỉ số tài chính quan trọng như tỷ lệ nợ vay và khả năng vay vốn. Doanh nghiệp cũng cần thực hiện thêm các bước đo lường và tính toán chi tiết để xác định giá trị hiện tại của các khoản thanh toán thuê.

5. Tổng kết

Sự khác biệt giữa VAS 04 và IFRS 16 phản ánh xu hướng chuyển đổi từ một hệ thống kế toán ít minh bạch sang một hệ thống kế toán toàn diện và minh bạch hơn. Trong khi VAS 04 cho phép doanh nghiệp không ghi nhận tài sản và nợ thuê đối với hợp đồng thuê tài sản hoạt động, IFRS 16 yêu cầu tất cả các hợp đồng thuê phải được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán, giúp cung cấp cái nhìn chính xác và toàn diện hơn về tình hình tài chính của doanh nghiệp.
Mặc dù IFRS 16 mang lại sự minh bạch hơn, nhưng các doanh nghiệp Việt Nam vẫn cần thời gian và nguồn lực để áp dụng chuẩn mực này một cách hiệu quả, đặc biệt trong môi trường chuyển đổi từ VAS sang IFRS. Việc hiểu rõ và áp dụng đúng các chuẩn mực này sẽ giúp các doanh nghiệp duy trì sự chính xác trong báo cáo tài chính, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh sáng suốt hơn.
Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.

Thông tin khác

Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn

Nguồn
https://www.ifrs.org/issued-standards/list-of-standards/ifrs-16-leases/
https://thuvienphapluat.vn/phap-luat-doanh-nghiep/bai-viet/huong-dan-thuc-hien-chuan-muc-ke-toan-so-04-tai-san-co-dinh-vo-hinh-3508.html#google_vignette