Kiểm toán nội bộ là gì? Vai trò đối với sự phát triển của doanh nghiệp?

1. Kiểm toán nội bộ là gì?

Nghị định 05/2019/NĐ-CP về kiểm toán nội bộ hiện chưa đưa ra khái niệm cụ thể cho hoạt động này.
Tuy vậy, theo Hiệp hội Kiểm toán nội bộ quốc tế (The Institute of Internal Auditors – IIA), kiểm toán nội bộ được hiểu là một hoạt động tư vấn và đảm bảo độc lập, khách quan, nhằm gia tăng giá trị và nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức. Hoạt động này hỗ trợ tổ chức đạt được mục tiêu thông qua việc áp dụng cách tiếp cận mang tính hệ thống và nguyên tắc để đánh giá, cải thiện các quy trình quản trị, quản lý rủi ro và kiểm soát.
Nói một cách dễ hiểu, kiểm toán nội bộ chính là việc cung cấp những đánh giá khách quan và độc lập về hệ thống cũng như hoạt động kinh doanh, được thực hiện bởi một bộ phận hoặc một nhóm nhân sự trực thuộc doanh nghiệp.
Mục tiêu của kiểm toán nội bộ là đảm bảo tính minh bạch của thông tin tài chính – kế toán, giám sát quy trình sản xuất – kinh doanh, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ và thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.

2. Vai trò và mục tiêu của kiểm toán nội bộ

2.1. Vai trò của kiểm toán nội bộ

Trong quản trị doanh nghiệp, kiểm toán nội bộ giữ một vai trò đặc biệt quan trọng. Thông qua hoạt động này, doanh nghiệp có thể nhìn nhận và đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ cũng như năng lực quản lý rủi ro.
Điểm nổi bật là bộ phận kiểm toán nội bộ phải đảm bảo tính độc lập, khách quan và không chịu sự can thiệp khi thực hiện nhiệm vụ. Nhờ vậy, kết quả kiểm toán sẽ phản ánh trung thực về mức độ tuân thủ, hiệu quả và hiệu suất của các hoạt động kiểm soát.
Không chỉ dừng lại ở việc đánh giá, kiểm toán nội bộ còn đóng vai trò tư vấn trong việc xây dựng quy trình, kiểm soát các dự án mới và quản trị rủi ro. Hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp theo đó được kiểm tra định kỳ và ngày càng hoàn thiện hơn.

2.2. Mục tiêu của kiểm toán nội bộ

Theo Điều 4 Nghị định 05/2019/NĐ-CP, mục tiêu của kiểm toán nội bộ được thể hiện thông qua các hoạt động kiểm tra, đánh giá và tư vấn. Cụ thể, kiểm toán nội bộ mang lại sự đảm bảo độc lập, khách quan và đưa ra khuyến nghị về những vấn đề sau:
- Hệ thống kiểm soát nội bộ được thiết lập và vận hành phù hợp, có khả năng phòng ngừa, phát hiện và xử lý rủi ro.
- Các quy trình quản trị và quản lý rủi ro đảm bảo hiệu quả và hiệu suất cao.
- Các mục tiêu hoạt động, mục tiêu chiến lược, kế hoạch và nhiệm vụ công tác của đơn vị được triển khai đúng hướng.
- Tóm lại, kiểm toán nội bộ hướng tới việc gia tăng giá trị cho doanh nghiệp, đồng thời cải thiện và nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức.

3. Quy trình kiểm toán nội bộ

- Một quy trình kiểm toán nội bộ hoàn chỉnh thường trải qua bốn giai đoạn chính: Lập kế hoạch – Đánh giá thực địa – Báo cáo – Theo dõi.

3.1. Lập kế hoạch

Ở giai đoạn này, nhóm kiểm toán nội bộ sẽ:
- Xác định phạm vi và mục tiêu kiểm toán.
- Xem xét các hướng dẫn liên quan cùng kết quả của những lần kiểm toán trước.
- Lập lịch trình và ngân sách thực hiện.
- Xác định những bộ phận, cá nhân chịu trách nhiệm trong quá trình kiểm toán.

3.2. Đánh giá thực địa

Đây là bước tiến hành kiểm toán thực tế, bao gồm:
- Phỏng vấn nhân sự chủ chốt để đánh giá mức độ hiểu biết về quy trình và kiểm soát nội bộ.
- Kiểm tra tài liệu, hồ sơ, bằng chứng liên quan; đồng thời thử nghiệm một số kiểm soát trong phạm vi mẫu và thời gian nhất định.
- Ghi lại công việc đã thực hiện, xác định ngoại lệ và đưa ra khuyến nghị.

3.3. Báo cáo

Khi kết thúc kiểm toán, nhóm sẽ thực hiện:
- Soạn thảo báo cáo kiểm toán rõ ràng, ngắn gọn và dễ hiểu.
- Đảm bảo báo cáo phù hợp với đối tượng sử dụng, giúp họ nắm bắt nhanh kết quả.
- Trao đổi dự thảo với lãnh đạo doanh nghiệp để thống nhất tính chính xác trước khi phát hành và phân phối báo cáo chính thức.

3.4. Theo dõi

Đây là giai đoạn thường bị bỏ sót do nhiều người cho rằng hoàn tất báo cáo là kết thúc quy trình. Tuy nhiên, việc theo dõi việc thực hiện các khuyến nghị là rất cần thiết để đảm bảo các điểm hạn chế được khắc phục và những thay đổi cần thiết được triển khai.