Tổng Quan Về IFRS 18 — Báo Cáo Kết Quả Hoạt Động Kinh Doanh Theo Chuẩn Mực Mới

HCM Chương ACC

24 thg 9, 2025

Hội đồng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASB) đã ban hành IFRS 18 "Trình bày và Thuyết minh Báo cáo tài chính", một chuẩn mực mới sẽ thay thế cho IAS 1 đã tồn tại lâu năm. Đây là một sự thay đổi cơ bản nhằm cải thiện tính nhất quán, khả năng so sánh và tính minh bạch của báo cáo tài chính theo phản hồi từ các nhà đầu tư. Chuẩn mực này sẽ có hiệu lực bắt buộc từ ngày 1 tháng 1 năm 2027 và yêu cầu áp dụng hồi tố, nghĩa là các công ty sẽ cần phải trình bày lại số liệu so sánh của năm 2026.

1.Năm nhóm mới của IFRS 18

IFRS 18 yêu cầu tất cả các khoản thu nhập và chi phí phải được phân loại vào một trong năm nhóm mới, chủ yếu dựa trên bản chất của các tài sản và nợ phải trả liên quan.

1.1.Nhóm hoạt động kinh doanh

Đây là nhóm mặc định hoặc "còn lại". Nó bao gồm tất cả những gì không được phân loại ở nhóm khác và nhằm cung cấp một bức tranh toàn diện về hoạt động của một đơn vị. Nhóm này bao gồm các khoản mục thông thường như doanh thu từ hợp đồng với khách hàng, giá vốn hàng bán, phúc lợi người lao động, và khấu hao tài sản cố định, nhà xưởng và thiết bị. Quan trọng là các khoản mục không thể bị loại trừ khỏi nhóm này chỉ vì chúng được coi là biến động, bất thường, hoặc không thường xuyên.

1.2.Nhóm đầu tư

Danh mục này bao gồm các khoản thu nhập và chi phí cụ thể từ các tài sản tạo ra lợi nhuận một cách riêng lẻ và phần lớn độc lập với các nguồn lực khác của đơn vị. Cụ thể bao gồm:

Thu nhập từ các khoản đầu tư vào công ty liên kết và liên doanh được hạch toán theo phương pháp vốn chủ sở hữu. (IFRS 18 quy định các khoản này luôn được phân loại là "đầu tư", bất kể hoạt động kinh doanh chính của đơn vị là gì).
Lãi từ tiền và các khoản tương đương tiền.
Thu nhập và chi phí (như lãi, cổ tức, thu nhập cho thuê, hoặc lãi/lỗ từ chênh lệch giá trị hợp lý) từ các tài sản khác như công cụ nợ hoặc bất động sản đầu tư.
Các tài sản được sử dụng chung để sản xuất hàng hóa, như tài sản cố định, nhà xưởng và thiết bị, không được xếp vào đây vì không thuộc phạm vi định nghĩa nhóm đầu tư, và các chi phí liên quan (như khấu hao) thuộc về nhóm hoạt động kinh doanh.

1.3.Nhóm tài chính

Nhóm này tập trung vào các khoản thu nhập và chi phí liên quan đến cách một đơn vị huy động vốn. IFRS 18 chia thành hai loại nợ phải trả:

Nợ phải trả từ việc "chỉ huy động vốn": Bao gồm các công cụ như các khoản vay ngân hàng, trái phiếu. Tất cả thu nhập và chi phí liên quan (ví dụ: chi phí lãi vay, lãi/lỗ khi ghi giảm nợ phải trả) được phân loại tại đây.
Các khoản nợ phải trả khác: Bao gồm các khoản mục như nợ thuê, các khoản phải trả thương mại, và nợ hưu trí. Đối với những khoản này, chỉ có thu nhập/chi phí từ lãi và ảnh hưởng của thay đổi lãi suất mới được phân loại vào danh mục tài chính. Tất cả các chi phí liên quan khác thường được phân loại là hoạt động kinh doanh.

1.4.Thuế thu nhập và hoạt động không liên tục

Các danh mục này phần lớn vẫn giữ nguyên như các chuẩn mực trước đây, bao gồm các khoản mục trong phạm vi của IAS 12 và IFRS 5.

2. Hai Chỉ Tiêu Tổng Hợp Bắt Buộc Mới

Để tăng cường khả năng so sánh, IFRS 18 bắt buộc phải có hai chỉ tiêu tổng hợp mới trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh:

Lợi nhuận hoặc lỗ từ hoạt động kinh doanh: Đây chỉ đơn giản là tổng của tất cả các khoản thu nhập và chi phí được phân loại trong danh mục hoạt động kinh doanh mới.
Lợi nhuận hoặc lỗ trước chi phí tài chính và thuế thu nhập: Được tính bằng lợi nhuận hoặc lỗ từ hoạt động kinh doanh cộng với tất cả các khoản thu nhập và chi phí từ nhóm đầu tư. Mục tiêu của IASB ở đây là cho phép người dùng phân tích hiệu suất của một công ty một cách độc lập với cách thức công ty đó được tài trợ.

2.1.Ngoại lệ chính: "Các hoạt động kinh doanh chính được xác định cụ thể"

Các quy tắc phân loại có một ngoại lệ lớn đối với một số đơn vị nhất định. Nếu hoạt động kinh doanh chính của một công ty là đầu tư vào tài sản hoặc cung cấp tài chính cho khách hàng, một số khoản thu nhập và chi phí sẽ được phân loại lại. Việc đánh giá "hoạt động kinh doanh chính" là một vấn đề thực tế dựa trên bằng chứng, không phải là một chính sách kế toán. Điều này đòi hỏi sự xét đoán đáng kể từ ban quản lý.

Ví dụ: Đối với một nhà sản xuất thông thường, thu nhập từ việc cho thuê một bất động sản đầu tư được phân loại trong nhóm đầu tư. Tuy nhiên, đối với một công ty đầu tư bất động sản, khoản thu nhập từ cho thuê đó là một phần của hoạt động kinh doanh chính và phải được phân loại trong nhóm hoạt động kinh doanh. Tương tự, một ngân hàng sẽ phân loại thu nhập và chi phí lãi vay vào danh mục hoạt động kinh doanh của mình.

3. Phân Tích Chi Phí Hoạt Động Kinh Doanh

Một thay đổi quan trọng về thủ tục là việc phân tích chi phí hoạt động kinh doanh bây giờ phải được trình bày ngay trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, chứ không chỉ trong phần thuyết minh. Các đơn vị phải chọn phương pháp cung cấp "bản tóm tắt có cấu trúc hữu ích nhất" về chi phí của họ, sử dụng một trong ba phương pháp phân loại:

Theo bản chất: Phân nhóm chi phí theo bản chất của chúng (ví dụ: "phúc lợi người lao động", "chi phí khấu hao").
Theo chức năng: Phân nhóm chi phí theo mục đích kinh doanh của chúng (ví dụ: "giá vốn hàng bán", "nghiên cứu và phát triển").
Trình bày kết hợp: Ví dụ, thể hiện “giá vốn hàng bán” theo chức năng, đồng thời liệt kê các chi phí khác như “chi phí quản lý doanh nghiệp’” theo bản chất.

Lưu ý: Nếu một đơn vị sử dụng phương pháp "Theo chức năng" hoặc "Trình bày hỗn hợp", họ phải tuân thủ các quy tắc thuyết minh mới. Họ phải cung cấp một thuyết minh cụ thể trong bản thuyết minh báo cáo tài chính, bao gồm:

1. Mô tả định tính: Thuyết minh về bản chất chi phí trong từng khoản mục chức năng trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. (ví dụ: giải thích rằng "giá vốn hàng bán" bao gồm nguyên vật liệu, lao động trực tiếp, và khấu hao nhà xưởng).

2. Thuyết minh về các chi phí được xác định cụ thể: Doanh nghiệp phải công bố tổng chi phí cho từng loại trong năm nhóm chi phí theo bản chất:

Khấu hao tài sản cố định hữu hình
Khấu hao tài sản cố định vô hình
Phúc lợi người lao động (bao gồm cả thanh toán dựa trên cổ phiếu)
Khoản lỗ do suy giảm và hoàn nhập suy giảm tài sản
Khoản giảm giá trị hàng tồn kho và hoàn nhập

3. Đối với mỗi chi phí được xác định cụ thể, phần thuyết minh phải cung cấp một phân tích chi tiết hơn cho thấy:

Giá trị khoản chi phí này trong từng khoản mục chức năng của nhóm hoạt động kinh doanh. (ví dụ: tổng chi phí khấu hao được phân bổ vào "giá vốn hàng bán" và "chi phí quản lý" là bao nhiêu).
Các khoản mục ngoài nhóm hoạt động kinh doanh nhưng có chứa các khoản chi phí này. (ví dụ: khấu hao trên một bất động sản đầu tư, sẽ được phân loại trong danh mục đầu tư).