Khó khăn trong hợp nhất báo cáo tài chính nhiều công ty con.

HCM HƯƠNG ACC

4 thg 11, 2025

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển của các tập đoàn kinh tế đa ngành, việc lập báo cáo tài chính hợp nhất (BCTC hợp nhất) trở thành yêu cầu bắt buộc nhằm cung cấp thông tin tài chính trung thực, toàn diện về tình hình hoạt động của toàn bộ tập đoàn. Báo cáo này phản ánh kết quả kinh doanh và tình hình tài chính như thể toàn bộ hệ thống các công ty mẹ – con là một thực thể kinh tế duy nhất. Tuy nhiên, trên thực tế, quá trình hợp nhất báo cáo tài chính gặp phải nhiều khó khăn do sự phức tạp của mô hình tổ chức, sự khác biệt trong chính sách kế toán và hạn chế về hệ thống thông tin. Việc nhận diện và khắc phục các khó khăn này có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin tài chính doanh nghiệp.

1. Cơ sở lý luận về báo cáo tài chính hợp nhất

Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 25 (VAS 25) và Chuẩn mực quốc tế IFRS 10, công ty mẹ phải lập BCTC hợp nhất khi có quyền kiểm soát đối với một hoặc nhiều công ty con. Việc hợp nhất yêu cầu loại trừ các giao dịch nội bộ, ghi nhận lợi ích của cổ đông không kiểm soát (NCI) và xác định lợi thế thương mại (goodwill) phát sinh từ các thương vụ mua lại. Mục tiêu là đảm bảo rằng báo cáo hợp nhất phản ánh trung thực, hợp lý tình hình tài chính chung của tập đoàn.

2. Những khó khăn thực tế trong quá trình hợp nhất

Thứ nhất, sự khác biệt về chính sách kế toán và kỳ kế toán giữa các công ty con gây khó khăn khi chuẩn hóa số liệu. Một số công ty con có thể áp dụng chế độ kế toán riêng, khác về phương pháp khấu hao, ghi nhận doanh thu hay đánh giá hàng tồn kho, làm giảm tính nhất quán của dữ liệu hợp nhất.

Thứ hai, việc xác định quyền kiểm soát và tỷ lệ sở hữu trong các cấu trúc đầu tư phức tạp như sở hữu gián tiếp hoặc chéo là một thách thức. Thay đổi tỷ lệ sở hữu trong năm cũng khiến báo cáo hợp nhất cần điều chỉnh liên tục.

Thứ ba, loại trừ giao dịch nội bộ là công việc tốn thời gian và dễ sai sót, đặc biệt khi tập đoàn không có hệ thống thông tin tập trung. Việc loại trừ không chính xác có thể dẫn đến ghi nhận trùng doanh thu hoặc chi phí, làm sai lệch kết quả kinh doanh hợp nhất.

Thứ tư, xử lý lợi thế thương mại (goodwill) và chuyển đổi báo cáo của công ty con ở nước ngoài cũng là vấn đề phức tạp. Việc xác định giá trị hợp lý của tài sản và nợ phải trả tại thời điểm mua lại thường mang tính chủ quan, trong khi biến động tỷ giá có thể ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận hợp nhất.

3. Nguyên nhân và hệ lụy

Những khó khăn trên xuất phát từ thiếu đồng bộ trong hệ thống kế toán, hạn chế về năng lực nhân sự và sự chậm trễ trong ứng dụng công nghệ thông tin. Hệ quả là BCTC hợp nhất có thể bị sai sót trọng yếu, làm giảm uy tín của doanh nghiệp và ảnh hưởng đến quyết định của nhà đầu tư.

4. Giải pháp đề xuất

Doanh nghiệp cần chuẩn hóa chính sách kế toán nội bộ, thống nhất kỳ kế toán và phương pháp ghi nhận. Đồng thời, nên đầu tư vào hệ thống ERP hoặc phần mềm hợp nhất tự động để đảm bảo dữ liệu được cập nhật và kiểm soát tập trung. Việc đào tạo nhân sự kế toán – kiểm toán chuyên sâu về hợp nhất cũng rất quan trọng nhằm giảm thiểu sai sót và nâng cao chất lượng thông tin tài chính.

Kết luận

Hợp nhất báo cáo tài chính là một nhiệm vụ phức tạp nhưng cần thiết đối với các tập đoàn và tổng công ty. Những khó khăn trong việc hợp nhất báo cáo từ nhiều công ty con không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn liên quan đến quản trị, công nghệ và con người. Do đó, để đảm bảo tính trung thực, minh bạch của thông tin tài chính, các doanh nghiệp cần chú trọng chuẩn hóa quy trình, nâng cao năng lực nhân sự và ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý dữ liệu hợp nhất. Việc khắc phục hiệu quả những khó khăn này sẽ góp phần nâng cao uy tín, khả năng cạnh tranh và tính bền vững của doanh nghiệp trong môi trường kinh tế toàn cầu.