Những thay đổi khi chuyển đổi từ Thông tư 200/2014/TT-BTC sang Thông tư 99/2025/TT-BTC

HCM HẠNH ACC

25 thg 12, 2025

Sau hơn 10 năm áp dụng, Thông tư 200/2014/TT-BTC (TT200) đã trở thành nền tảng của chế độ kế toán doanh nghiệp tại Việt Nam. Tuy nhiên, sự phát triển của thị trường, nhu cầu minh bạch tài chính và lộ trình hội nhập IFRS buộc hệ thống kế toán phải thay đổi mạnh mẽ hơn. Thông tư 99/2025/TT-BTC (TT99) được ban hành nhằm thay thế hoàn toàn TT200 từ ngày 01/01/2026, mở ra một khuôn khổ kế toán linh hoạt, hiện đại và tiệm cận chuẩn mực quốc tế hơn.

1. Hệ thống tài khoản kế toán (COA)

Giảm số lượng tài khoản cấp 1: TT200 quy định hệ thống tài khoản cố định và chi tiết, trong khi TT99 rút gọn tài khoản cấp 1, đồng thời cho phép doanh nghiệp tự thiết kế tài khoản cấp 2, cấp 3 theo nhu cầu quản trị.
Linh hoạt trong việc đặt tên và mã tài khoản: TT200 quy định tên – số hiệu tài khoản bắt buộc; TT99 cho phép doanh nghiệp tùy chỉnh, miễn đảm bảo nhất quán và phù hợp báo cáo.
Bổ sung tài khoản mới: TT99 đưa thêm tài khoản cho các nghiệp vụ hiện đại như tài sản sinh học, công cụ tài chính phái sinh… vốn không xuất hiện hoặc quy định mơ hồ trong TT200.
Loại bỏ một số tài khoản: Một số tài khoản không còn phù hợp mô hình mới, như TK 611 “Mua hàng”, TK liên quan nguồn vốn hình thành TSCĐ… được loại bỏ hoặc gộp chung theo TT99.

2. Hệ thống báo cáo tài chính

Tên gọi báo cáo mới: TT200 dùng “Bảng cân đối kế toán”, “Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh”; TT99 đổi tên theo hướng quốc tế như “Báo cáo tình hình tài chính”, “Báo cáo kết quả hoạt động toàn diện”.
Cấu trúc và chỉ tiêu thay đổi: TT99 tái cấu trúc các chỉ tiêu theo cách phản ánh bản chất kinh tế; nhiều mục được gom, tách hoặc đổi tên để phù hợp phương pháp trình bày theo chuẩn quốc tế.
Bổ sung “Thu nhập toàn diện khác (OCI)”: Đây là điểm mới đặc trưng của TT99, giúp thể hiện đầy đủ biến động tài chính ngoài lợi nhuận thuần – điều TT200 chưa có.
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ minh bạch hơn: TT99 quy định phân nhóm hoạt động theo bản chất và hướng dẫn chi tiết hơn về việc phân loại các dòng tiền.

3. Ghi nhận – đo lường tài sản và công nợ

Tiệm cận mô hình giá trị hợp lý: Nếu TT200 ưu tiên giá gốc, TT99 mở rộng việc ghi nhận lại theo giá trị hợp lý đối với bất động sản đầu tư, công cụ tài chính, tài sản sinh học…
Dự phòng rõ ràng hơn: Quy định về dự phòng tổn thất, dự phòng nợ phải thu khó đòi, dự phòng giảm giá hàng tồn kho trong TT99 được chi tiết hơn, phù hợp nguyên tắc thận trọng mới.
Công cụ tài chính: TT200 quy định đơn giản; TT99 phân loại rõ ràng (tài sản tài chính, nợ tài chính, công cụ phái sinh), kèm cách ghi nhận lãi/lỗ và suy giảm giá trị.
Hàng tồn kho: TT99 cho phép xác định “giá trị thuần có thể thực hiện” theo chuẩn mới, đảm bảo số liệu phản ánh đúng thực trạng hàng hóa.

4. Ghi nhận doanh thu

Khung ghi nhận mới theo 5 bước: TT200 ghi nhận khi chuyển giao rủi ro hoặc theo hóa đơn; TT99 áp dụng mô hình 5 bước tương tự IFRS 15, tập trung vào nghĩa vụ thực hiện và thời điểm chuyển quyền kiểm soát.
Thích hợp với hợp đồng phức tạp: Các ngành như xây dựng, dịch vụ định kỳ, phần mềm, bảo trì… sẽ thay đổi mạnh cách ghi nhận doanh thu.

5. Vốn chủ sở hữu và thuế

Thay đổi cách trình bày vốn: Một số tài khoản vốn và quỹ theo TT200 không còn trong TT99 hoặc được gộp để tăng tính minh bạch.
Chi phí thuế TNDN: TT99 tách bạch chi phí thuế hiện hành – hoãn lại, bổ sung quy định mới liên quan cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu (nếu doanh nghiệp thuộc phạm vi).

6. Chính sách kế toán và kiểm soát nội bộ

Doanh nghiệp chủ động xây dựng chính sách kế toán nội bộ: TT200 đưa ra nhiều quy định cứng; TT99 yêu cầu doanh nghiệp tự xây dựng và chịu trách nhiệm về chính sách kế toán của riêng mình.
Quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ hơn Vì được tự thiết kế hệ thống kế toán, doanh nghiệp phải ban hành quy trình kiểm soát nhằm đảm bảo dữ liệu chính xác và nhất quán.

7. Quy định chuyển đổi

Ánh xạ tài khoản (mapping): TT99 kèm phụ lục hướng dẫn chuyển đổi hệ thống tài khoản từ TT200 sang TT99, bao gồm cách chuyển số dư đầu kỳ.
Thời điểm áp dụng: Doanh nghiệp phải lập báo cáo tài chính năm từ 2026 theo TT99 và điều chỉnh số dư đầu kỳ theo hướng dẫn.

Kết luận

Thông tư 99/2025 không chỉ đơn thuần là phiên bản nâng cấp của Thông tư 200 mà là một bước chuyển đổi toàn diện theo hướng hiện đại, minh bạch và phù hợp thông lệ quốc tế. Các thay đổi về hệ thống tài khoản, báo cáo tài chính, cách ghi nhận doanh thu – tài sản – công cụ tài chính đều tác động sâu rộng đến công tác kế toán của doanh nghiệp.