Hợp đồng thông minh (Smart Contract): Khái niệm, cách thức hoạt động và ứng dụng tại Việt Nam
Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ, Blockchain đã trở thành một trong những nền tảng đổi mới mang tính cách mạng trong nhiều lĩnh vực, từ tài chính, logistics đến y tế và quản trị công. Một trong những ứng dụng nổi bật và quan trọng nhất của công nghệ blockchain chính là hợp đồng thông minh (Smart Contract). Được xem như "trái tim" của nhiều hệ thống phi tập trung, hợp đồng thông minh không chỉ giúp tự động hóa các giao dịch mà còn đảm bảo tính minh bạch, an toàn và giảm thiểu sự phụ thuộc vào bên trung gian.
Vậy hợp đồng thông minh là gì? Cách thức hoạt động của nó ra sao? Và tại sao nó lại được kỳ vọng sẽ thay đổi cách con người thực hiện giao dịch và ký kết thỏa thuận trong tương lai? Hãy cùng AGS tìm hiểu sâu hơn trong bài viết dưới đây.
I. Khái quát chung về hợp đồng thông minh
1. Khái niệm
Trong thời đại số hóa hiện nay, việc giao kết và thực thi các hợp đồng giữa các bên tham gia trở nên phức tạp và tốn kém. Để giải quyết vấn đề này, một loại hợp đồng mới đã ra đời, được gọi là hợp đồng thông minh (smart contract).
Hợp đồng thông minh là một hình thức giao dịch với mục đích tự động thực hiện, kiểm soát và ghi lại các công việc về mặt pháp lý dựa theo những điều khoản của hợp đồng hoặc thỏa thuận. Hiểu một cách đơn giản, với các điều kiện xác định trước, một hợp đồng được chạy trên blockchain mà thông qua đó, người tham gia vào chương trình này chắc chắn về kết quả ngay lập tức mà không chịu tác động bởi các bên trung gian. Hợp đồng thông minh còn có thể tự động hóa quy trình, kích thích hành động tiếp theo nếu đáp ứng được các điều kiện.
Hợp đồng thông minh được ra đời vào năm 1993 bởi Nick Szabo – một nhà khoa học máy tính và là một luật sư đồng thời cũng là nhà nghiên cứu chuyên sâu về mật mã học. Ông cũng là người đã phát minh ra đồng tiền ảo tên “Bitgold” năm 1998 – 10 năm trước khi Bitcoin xuất hiện. Theo ông, smart contract là giao thức giao dịch được máy tính thực hiện dựa theo các điều khoản của hợp đồng. Ông đề xuất thực hiện hợp đồng cho tài sản tổng hợp như kết hợp trái phiếu và các công cụ phái sinh (quyền chọn và hợp đồng tương lai).
2. Cách thức hoạt động
Để hợp đồng thông minh có thể hoạt động, cần có các yếu tố sau:
- Chủ thể hợp đồng: Các bên tham gia thực hiện giao kết hợp đồng, trong đó có những bên được cấp quyền truy cập, theo dõi tình hình xử lý và nội dung hợp đồng.
- Điều khoản hợp đồng: Các điều khoản quy định ở dạng chuỗi, được lập trình đặc biệt mà các bên tham gia phải đồng ý với các điều này.
- Chữ ký số: Các bên tham gia hợp đồng thông minh đồng thuận triển khai thỏa thuận về chữ ký số và phải thực hiện thao tác thông qua chữ ký số.
- Nền tảng phân quyền: Bước vào giai đoạn hoàn tất, smart contract cần được tải lên blockchain. Chuỗi blockchain tiếp tục phân phối dữ liệu về các node và lưu lại, không thể điều chỉnh.
Quy trình hoạt động của hợp đồng thông minh có thể được mô tả như sau:
Bước 1: Các bên tham gia giao kết smart contract bằng cách sử dụng chữ ký số để xác nhận danh tính và sự đồng ý của mình. Hợp đồng thông minh được viết bằng ngôn ngữ lập trình và được mã hóa chuyên biệt.
Bước 2: Hợp đồng thông minh được tải lên blockchain và được phân phối, sao chép bằng các node trong mạng lưới. Mỗi node sẽ kiểm tra tính hợp lệ của hợp đồng và xác nhận nó vào một khối mới.
Bước 3: Khi có lệnh triển khai, hợp đồng sẽ tự động thực thi đúng như các điều khoản đã lập trình. Một mạng máy tính sẽ thực hiện các hành động khi đáp ứng được điều kiện xác minh. Các hành động có thể là: chi trả tiền, đăng ký phương tiện, xuất hóa đơn, gửi thông báo…
Bước 4: Sau khi hoàn thành các hành động, kết quả sẽ được ghi lại và cập nhật trên blockchain. Các bên có quyền truy cập có thể xem kết quả và không thể tự ý thay đổi giao dịch.
3. Ưu và nhược điểm
Ưu điểm:
- Tốc độ, hiệu quả và độ chính xác: Khi một điều kiện đáp ứng đầy đủ, hợp đồng sẽ được thực hiện ngay lập tức. Hợp đồng thông minh là hợp đồng kỹ thuật số và hoàn toàn tự động, các bên tham gia không cần xử lý thủ tục giấy tờ, không mất thời gian điều chỉnh lỗi (thường xảy ra do soạn tài liệu theo cách thủ công).
- Sự tin cậy và minh bạch: Vì không có bên thứ ba liên quan và hồ sơ giao dịch được mã hóa, chia sẻ giữa những người tham gia nên thông tin không thể bị thay đổi vì lợi ích cá nhân.
- Bảo vệ: Hồ sơ giao dịch trên blockchain được mã hóa nên rất khó bị hack. Hơn nữa, vì mỗi bản ghi được kết nối với các bản ghi trước đó và tiếp theo trên sổ cái phân tán, tin tặc sẽ phải thay đổi toàn bộ chuỗi để thay đổi một bản ghi duy nhất.
- Tiết kiệm: Hợp đồng thông minh loại bỏ nhu cầu sử dụng bên thứ ba để xử lý giao dịch. Nhờ đó, những bên tham gia tiết kiệm chi phí liên quan, cũng như giảm lãng phí thời gian.
Nhược điểm:
- Khó sửa chữa: Hợp đồng thông minh khi đã được tải lên blockchain thì không thể được sửa đổi hay hủy bỏ. Điều này có thể gây ra những vấn đề khi có sự thay đổi trong điều kiện hoặc mong muốn của các bên tham gia
- Khó giải quyết tranh chấp: Hợp đồng thông minh không có cơ chế giải quyết tranh chấp khi có xảy ra những tình huống ngoài dự kiến hoặc không rõ ràng. Các bên tham gia có thể phải tìm đến các tổ chức hoặc cá nhân khác để giải quyết, nhưng điều này có thể mất nhiều thời gian và chi phí.
- Phụ thuộc vào công nghệ blockchain: Hợp đồng thông minh hoạt động dựa trên công nghệ blockchain, do đó nó cũng phải chịu những hạn chế của công nghệ này, ví dụ như: khả năng mở rộng, hiệu suất, tiêu thụ năng lượng, v.v.
- Thiếu pháp lý: Hợp đồng thông minh hiện nay vẫn chưa được công nhận và quy định rõ ràng bởi các luật pháp của các quốc gia. Điều này có thể gây ra những khó khăn và rủi ro khi áp dụng hợp đồng thông minh trong các giao dịch quốc tế hoặc liên quan đến các quyền và nghĩa vụ pháp lý.
II. Ứng dụng của hợp đồng thông minh
Hợp đồng thông minh có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực và ngành nghề khác nhau, ví dụ như:
- Tài chính: Hợp đồng thông minh được sử dụng để thực hiện các giao dịch thanh toán, gửi tiết kiệm, vay mượn, đầu tư, bảo hiểm, v.v. một cách nhanh chóng, an toàn và tiết kiệm chi phí.
- Bất động sản: Hợp đồng thông minh thực hiện các giao dịch mua bán, thuê, cho thuê, quản lý, v.v. bất động sản một cách minh bạch, tự động và không cần đến các bên trung gian.
- Y tế: Hợp đồng thông minh có thể được sử dụng để quản lý và chia sẻ dữ liệu y tế của bệnh nhân, cung cấp các dịch vụ y tế từ xa, thanh toán các chi phí y tế, v.v. một cách an toàn và hiệu quả.
- Giáo dục: Hợp đồng thông minh có thể được sử dụng để cấp và xác nhận các bằng cấp, chứng chỉ, điểm số, v.v. của học sinh, sinh viên, giáo viên, v.v. một cách công bằng và không thể bị gian lận.
- Và nhiều lĩnh vực khác như: năng lượng, giao thông, du lịch, nông nghiệp, v.v.
III. Hợp đồng thông minh trong bối cảnh pháp luật hợp đồng Việt Nam
Câu hỏi với Việt Nam là, với những đặc điểm được giải thích ở trên, vậy Hợp đồng thông minh có hiệu lực và có thể thi hành từ góc độ pháp luật hợp đồng của Việt Nam?
Nhìn chung, ngoại trừ các loại hợp đồng chuyện biệt cần phải được công chứng, chứng thực và/hoặc đăng ký, pháp luật Việt Nam cho phép các bên giao kết và thực thi hợp đồng dưới dạng điện tử, kể cả khi con người không có tương tác trực tiếp mà việc thực thi hợp đồng được thực hiện bởi hệ thống [công nghệ].
Tuy nhiên, cụ thể hơn, để một hợp đồng (kể cả hợp đồng thông minh) được coi là đã được thành lập, có hiệu lực và có thể thi hành tại Việt Nam, nó cần thỏa mãn các điều kiện sau:
(a) Có đề nghị và chấp thuận đề nghị giao kết hợp đồng hợp lệ;
(b) Chủ thể giao kết có năng lực pháp luật/hành vi tương thích;
(c) Việc giao kết trên cơ sở tự nguyện;
(d) Mục đích và nội dung của hợp đồng không vi phạm điều cấm của luật hoặc trái đạo đức xã hội; Tuân thủ về hình thức nếu luật có quy định; và
(e) Đối tượng hợp đồng là có thể thực hiện.
Như vậy, khi xem xét một hợp đồng thông minh đã được thành lập, có hiệu lực và có thể thi hành/thực hiện được hay không, các bên liên quan phải xét đến các yêu cầu của pháp luật được nêu tại các điểm (a) – (e) trên. Tuy nhiên, khác với hợp đồng truyền thống vốn tồn tại các bằng chứng có thể kiểm chứng được bằng các giác quan, việc kiểm chứng đối với hợp đồng thông minh là khó khăn hơn nhiều. Có thể lấy một số ví dụ sau:
(a) Làm thế nào để xác định được chủ thể giao kết hợp đồng có năng lực pháp luật hay hành vi dân sự khi mà giao dịch trên môi trường mạng có thể là ẩn danh, các sản phẩm được chào bán/giao dịch trên nền tảng blockchain (ví dụ như tiền mã hóa) có hợp pháp hay không ...?
(b) Làm thế nào để diễn dịch ngược các đoạn mã tại hợp đồng thông minh thành ngôn ngữ tự nhiên để xác định quyền và nghĩa vụ cụ thể của các bên?
Thực tế, thường các bên sử dụng hợp đồng thông minh chỉ tập trung vào các tác vụ (nếu sự kiện gì xảy ra thì hành động nào sẽ được thực hiện). Các bên không tập trung vào các khía cạnh pháp lý cần thiết (như cụ thể quyền và nghĩa vụ của các bên, luật áp dụng và cơ quan giải quyết tranh chấp) hay các khía cạnh tinh tế khác (như các khái niệm trừu tượng). Vì vậy, nếu không có một hợp đồng truyền thống được giao/ký kết song song, sự tồn tại của riêng chỉ hợp đồng thông minh sẽ rất khó để các bên thứ ba như luật sư hay cơ quan giải quyết tranh chấp hiểu và áp dụng hợp đồng thông minh khi có tranh chấp.
Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.
Thông tin khác
Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn
Thông tin tuyển dụng và Hướng dẫnAGS luôn mở rộng cánh cửa cho những ứng viên muốn thử thách bản thân trong lĩnh vực Kế toán - Kiểm toán - Ngôn ngữ Nhật - Pháp lý - Nhân sự. Xem chi tiết bài viết để biết thêm về Thông tin tuyển dụng tại AGS bạn nhé!
.png)
Liên hệ dịch vụCông ty Dịch vụ kế toán Nhật Bản. Cung cấp Dịch vụ tư vấn đầu tư, Kế toán - Thuế, Kiểm toán. Nếu bạn có bất kỳ yêu cầu nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi. Công ty chúng tôi luôn tìm kiếm cơ hội được làm việc với công ty bạn.
Nguồn:
https://vista.gov.vn/vi/news/khoa-hoc-doi-song/ung-dung-hop-dong-thong-minh-smart-contract-trong-dau-tu-tai-chinh-5359.html
https://lsvn.vn/hop-dong-thong-minh-anh-la-ai-a157746.html
https://tenten.vn/tin-tuc/hop-dong-thong-minh/
https://www.elcom.com.vn/hop-dong-thong-minh-la-gi-ung-dung-smart-contract-tren-blockchain-1694515090
![[Vị trí] Tổng hợp tất cả vị trí tuyển dụng](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBJKiSGLir4ak6ZBlzMDFcsmT2EBfMwL0-lo2QQs8OUOzETh01JoyYb9tC9dlxYBhnZqWZFqy0-Rtm6XLsyEgQMjT1QuQoP4Kx0yGHNRgTBu2GaYeZy7brBGYuwl3P7nIeVvpPSGd4voJaEKMi3OgnZztrccGUwciCtG_4C4KKNtNNe2an59Kk2bIFaoY/s320/1.%20Logo%20ch%C3%ADnh%20th%E1%BB%A9c%20AGS-VINA.COM%20(2).png)
