Giải mã bê bối Carillion: 3 thủ thuật kế toán đã hạ gục một "gã khổng lồ"
Bạn đã bao giờ tự hỏi làm thế nào một tập đoàn xây dựng khổng lồ, một biểu tượng của ngành công nghiệp, lại có thể sụp đổ chỉ sau một đêm không? Điều gì xảy ra khi các quy tắc kế toán, vốn được thiết kế để đảm bảo sự minh bạch, lại bị "bẻ cong" đến giới hạn? Vụ sụp đổ của Carillion vào năm 2018 chính là một minh chứng kinh điển và là một bài học đắt giá cho bất kỳ ai trong ngành kế toán, kiểm toán và tài chính.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ "mổ xẻ" các hành vi kế toán "hung hăng" (aggressive accounting) đã dẫn đến sự sụp đổ của gã khổng lồ xây dựng Anh Quốc Carillion, đi sâu vào cách họ thao túng việc ghi nhận doanh thu và che giấu tình hình tài chính bết bát của mình.
Bối cảnh: Carillion là ai? 🏗️
Trước khi sụp đổ, Carillion là một trong những công ty xây dựng và quản lý dịch vụ lớn nhất của Vương quốc Anh. Họ tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia, từ xây dựng bệnh viện, đường cao tốc cho đến cung cấp dịch vụ cho quân đội. Với quy mô khổng lồ và danh tiếng lẫy lừng, không ai có thể ngờ rằng nền tảng tài chính của họ lại mục rỗng từ bên trong.
"Nghệ thuật" gian lận: Carillion đã thao túng sổ sách như thế nào?
Sự sụp đổ của Carillion không phải do một cú lừa tinh vi duy nhất, mà là kết quả của một quá trình áp dụng các phương pháp kế toán đầy rủi ro trong nhiều năm. Dưới đây là những thủ thuật chính họ đã sử dụng:
1. Ghi nhận doanh thu quá lạc quan từ các hợp đồng dài hạn
Đây là trọng tâm của vụ bê bối. Trong ngành xây dựng, các hợp đồng kéo dài nhiều năm, và doanh thu thường được ghi nhận theo tiến độ hoàn thành (theo chuẩn mực IFRS 15). Carillion đã lợi dụng tính linh hoạt của chuẩn mực này để vẽ nên một bức tranh tài chính tươi sáng giả tạo.
Cách thức thực hiện:
Ghi nhận doanh thu cho công việc chưa được xác nhận: Carillion thường xuyên ghi nhận doanh thu và lợi nhuận cho các hạng mục công việc mà khách hàng chưa hề đồng ý hoặc thậm chí chưa đàm phán xong. Họ tự tin cho rằng "rồi khách hàng cũng sẽ trả tiền" và ghi nhận chúng như thể đã là doanh thu chắc chắn.
Đánh giá chi phí quá thấp: Công ty cố tình đưa ra các ước tính chi phí hoàn thành dự án thấp một cách phi thực tế. Điều này làm cho tỷ suất lợi nhuận trên giấy tờ của hợp đồng tăng vọt, cho phép họ ghi nhận lợi nhuận cao hơn ở giai đoạn đầu.
Ví dụ cụ thể: Với một hợp đồng xây dựng bệnh viện trị giá 350 triệu bảng, Carillion đã ghi nhận một khoản doanh thu lớn từ các yêu cầu bồi thường và các biến thể hợp đồng mà không có bằng chứng chắc chắn rằng khách hàng sẽ chấp nhận chúng. Khi các khoản này không bao giờ thành hiện thực, các khoản lỗ khổng lồ đã bị phơi bày.
Về bản chất, Carillion đã "vay mượn lợi nhuận từ tương lai" để làm đẹp báo cáo tài chính của hiện tại.
2. Từ chối ghi giảm giá trị Lợi thế thương mại (Goodwill)
Carillion đã thực hiện nhiều thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A) trong quá khứ. Khi mua một công ty khác với giá cao hơn giá trị tài sản ròng của nó, phần chênh lệch được ghi nhận là Lợi thế thương mại (Goodwill) trên bảng cân đối kế toán.
Cách thức thực hiện:
Theo quy định, Lợi thế thương mại phải được kiểm tra suy giảm giá trị (impairment test) hàng năm. Nếu hoạt động kinh doanh của công ty được mua lại không như kỳ vọng, giá trị của Lợi thế thương mại phải bị ghi giảm, dẫn đến một khoản chi phí trên báo cáo kết quả kinh doanh.
Dù nhiều mảng kinh doanh mà Carillion đã mua lại hoạt động rất bết bát, ban lãnh đạo vẫn kiên quyết không ghi giảm giá trị lợi thế thương mại lên tới 1.5 tỷ bảng Anh.
Hành động này giúp họ tránh được việc ghi nhận những khoản lỗ khổng lồ, qua đó duy trì một bảng cân đối kế toán trông có vẻ "khỏe mạnh" hơn nhiều so với thực tế.
3. Che giấu nợ vay thông qua "Tài trợ chuỗi cung ứng"
Đây là một thủ thuật tinh vi để làm giảm số nợ vay được báo cáo.
Cách thức thực hiện:
Carillion đã kéo dài thời gian thanh toán cho các nhà cung cấp nhỏ lên đến 120 ngày, đẩy họ vào tình thế khó khăn về dòng tiền.
Sau đó, Carillion giới thiệu một chương trình "thanh toán sớm" do ngân hàng tài trợ. Theo đó, nhà cung cấp có thể nhận tiền sớm từ ngân hàng (chịu một khoản phí), và sau đó Carillion sẽ trả nợ cho ngân hàng.
Điều quan trọng là Carillion đã phân loại các khoản phải trả cho ngân hàng này vào mục "Các khoản phải trả khác" thay vì "Nợ vay tài chính". Việc này đã che giấu thành công hàng trăm triệu bảng Anh tiền nợ, làm cho tỷ lệ đòn bẩy của công ty trông an toàn hơn trong mắt các nhà đầu tư.
Trách nhiệm của kiểm toán viên ở đâu?
KPMG, một trong những công ty kiểm toán Big4, đã kiểm toán cho Carillion trong 19 năm và liên tục đưa ra ý kiến chấp nhận toàn phần cho các báo cáo tài chính của họ. Các nhà điều tra sau đó đã chỉ trích nặng nề KPMG vì đã không đủ hoài nghi nghề nghiệp và không thách thức các giả định kế toán quá lạc quan của ban lãnh đạo Carillion. Vụ việc này đã dấy lên một cuộc tranh luận lớn về chất lượng và sự độc lập của ngành kiểm toán.
Bài học rút ra
Vụ sụp đổ của Carillion là một lời cảnh tỉnh sâu sắc:
Đối với kế toán viên: Các chuẩn mực kế toán, đặc biệt là những chuẩn mực yêu cầu sự xét đoán như IFRS 15, có thể bị lạm dụng. Điều quan trọng là phải tuân thủ nguyên tắc "bản chất hơn hình thức".
Đối với kiểm toán viên: Sự hoài nghi nghề nghiệp là tối quan trọng. Kiểm toán viên phải có can đảm để thách thức ban lãnh đạo khi các ước tính và giả định của họ có vẻ quá lạc quan.
Đối với nhà đầu tư: Đừng chỉ nhìn vào lợi nhuận. Hãy phân tích kỹ dòng tiền, các khoản nợ ngoài bảng cân đối kế toán và chất lượng của lợi nhuận được báo cáo.
Sự sụp đổ của Carillion cho thấy rằng ngay cả những "gã khổng lồ" cũng có thể gục ngã khi tính chính trực trong báo cáo tài chính bị xem nhẹ.
Công ty AGS cảm ơn bạn đã dành thời gian để đọc bài viết này. Hy vọng bạn đã có được những thông tin bổ ích. Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để cập nhật thêm nhiều thông tin cũng như cơ hội việc làm tại AGS nhé.
Thông tin khác
Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn
Thông tin tuyển dụng và Hướng dẫnAGS luôn mở rộng cánh cửa cho những ứng viên muốn thử thách bản thân trong lĩnh vực Kế toán - Kiểm toán - Ngôn ngữ Nhật - Pháp lý - Nhân sự. Xem chi tiết bài viết để biết thêm về Thông tin tuyển dụng tại AGS bạn nhé!
.png)
Nguồn:
- House of Commons Work and Pensions and Business, Energy and Industrial Strategy Committees. (2018, May 16). Carillion: Second Joint report from the Business, Energy and Industrial Strategy and Work and Pensions Committees of Session 2017–19. UK Parliament. https://publications.parliament.uk/pa/cm201719/cmselect/cmworpen/769/76902.htm
- Ford, J. (2018, January 19). Carillion: the collapse of a house of cards. Financial Times. https://www.ft.com/content/335d233a-fbfd-11e7-9b32-d7d59aace167
- Institute of Chartered Accountants in England and Wales (ICAEW). (n.d.). Carillion: Lessons for the profession. https://www.icaew.com/technical/corporate-governance/audit-and-assurance/carillion
.webp)
.png)
