Gian lận trong kiểm toán báo cáo ESG – Thách thức mới của thời đại chuyển đổi số

 

1. Tại sao ESG trở thành “mồi” cho gian lận?

Doanh nghiệp và thị trường đang chịu áp lực rất lớn để trình bày thành tích ESG — từ giảm phát thải khí nhà kính, khai thác chuỗi cung ứng có trách nhiệm, tới đa dạng & hòa nhập. Sự kỳ vọng này có thể tạo động lực cho việc báo cáo sai lệch chỉ để “đạt” chỉ tiêu. Ví dụ: nghiên cứu của KPMG Canada năm 2024 cho thấy có tới 24% trong số 300 công ty từng trải qua gian lận nói rằng họ “đã hoặc đang trải qua gian lận ESG”. 

Chuẩn mực và khung báo cáo ESG vẫn đang trong quá trình phát triển, các quốc gia và thị trường khác nhau có yêu cầu khác nhau. Sự thiếu đồng bộ này tạo ra khoảng trống để doanh nghiệp hoặc bên liên quan “lách” thông tin.
Dữ liệu ESG thường bao gồm thông tin phi tài chính, khó định lượng, dễ bị “nhiễu” và thiếu xác minh độc lập — từ đó làm tăng khả năng sai sót hoặc gian lận. 

2. Những hình thức gian lận ESG thường gặp

Greenwashing: trình bày rằng doanh nghiệp đạt nhiều thành tựu ESG hơn thực tế. Ví dụ: tuyên bố “100% vật liệu tái chế” mà không có chứng cứ xác minh. 

Thổi phồng dữ liệu hoặc chọn dữ liệu có lợi: chỉ công bố phần tốt, che giấu phần không đạt mục tiêu. 

Xử lý chuỗi cung ứng kém minh bạch: nhà cung cấp hoặc đối tác báo cáo sai về ESG, nhưng doanh nghiệp chính vẫn công bố là đã kiểm soát đầy đủ. 


Dữ liệu không được kiểm toán hay xác minh độc lập: kiểm toán viên hoặc đơn vị đảm bảo thiếu chuyên môn về ESG, dẫn tới báo cáo không đáng tin. 

3.1 Vai trò then chốt

Kiểm toán viên đảm nhận kiểm toán/đảm bảo báo cáo ESG, xác minh tính trung thực và đầy đủ của dữ liệu. 

Họ giúp tăng độ tin cậy, bảo vệ nhà đầu tư và thị trường khỏi thông tin sai lệch.

Đồng thời phải với vai trò tư vấn giúp doanh nghiệp thiết lập hệ thống báo cáo ESG tốt và kiểm soát rủi ro gian lận.

 

3.2 Thách thức chính

Thiếu khung tiêu chuẩn quốc tế đồng bộ: dẫn tới khó so sánh và xác minh giữa các doanh nghiệp. 

Dữ liệu phi cấu trúc, khó kiểm chứng: Các chỉ tiêu “S” và “G” thường là chất lượng, khó định lượng, kiểm toán khó xác minh. 

Áp lực từ bên ngoài: từ cổ đông, nhà đầu tư, truyền thông, khiến doanh nghiệp có thể chọn cách “đạt mục tiêu” bằng mọi giá. 

Năng lực và chuyên môn của kiểm toán viên: Kiểm toán viên truyền thống tài chính chưa chắc đã có chuyên môn ESG, phân tích dữ liệu lớn hay xử lý phi tài chính. 

4. Giải pháp để tăng cường kiểm toán báo cáo ESG

Doanh nghiệp và kiểm toán viên cần xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh mẽ, từ thu thập dữ liệu, xác minh cho tới báo cáo và công bố.

Áp dụng công nghệ dữ liệu lớn, phân tích và xác minh số liệu, để phát hiện bất thường hoặc dữ liệu bị làm đẹp. 

Đào tạo và nâng cao chuyên môn cho kiểm toán viên về ESG: hiểu biết về chuẩn mực, kỹ thuật kiểm toán phi tài chính, phân tích dữ liệu. 

Hợp tác với bên thứ ba độc lập hoặc tổ chức assurance độc lập về ESG để đảm bảo độ tin cậy.

Doanh nghiệp phải minh bạch trong công bố thông tin, chọn khung chuẩn quốc tế như International Sustainability Standards Board (ISSB) hoặc Global Reporting Initiative (GRI) để tăng tính so sánh và minh bạch.

 

5. Kết luận & khuyến nghị

Gian lận ESG không chỉ là vấn đề “marketing” hay “PR đẹp” – nó đang đe dọa niềm tin của nhà đầu tư, uy tín doanh nghiệp và hiệu quả của phát triển bền vững.
Trong thời đại chuyển đổi số, với dữ liệu lớn và yêu cầu minh bạch ngày càng cao, kiểm toán viên và doanh nghiệp càng cần nâng cấp: từ kỹ năng, hệ thống tới công nghệ và văn hóa liêm chính. Chỉ khi đó, báo cáo ESG mới thực sự phản ánh giá trị bền vững và tránh được các rủi ro gian lận lớn.

 

Thông tin khác

Thông tin tuyển dụng và hướng dẫn

Nguồn :Tổng hợp